Ο Αγαμέμνονας, ο Αχιλλέας, ο Οδυσσέας και άλλοι μεγαλόδοξοι επικοί ήρωες θρηνούν με απαράμιλλη ειλικρίνεια και με ισχυρά αισθήματα στη λύπη ή στην απελπισία τους, κυλιούνται κατά γης και μάλιστα, μπροστά στον στρατό τους, χωρίς αισθήματα αιδούς ή συστολής. Ακόμη, κλαίνε, σε κάθε περίσταση έντονης θλίψης ή χαράς, με μεγάλη ευκολία.

Ο πραγματικός θρήνος, όμως, διαφοροποιείται. Είναι η έκφραση του σπαρακτικού πόνου, της ριζικής αγωνίας, ένας αληθινός παροξυσμός που συμπιάνεται με τα δάκρυα, τους βόγγους και τα ουρλιαχτά, με τον καθάριο γόο του αναστατωμένου θυμικού του ανθρώπου.

Ο ομαδικός θρήνος είναι ο συλλογικός χαρακτήρας του οδυρμού με ορισμένη μορφή, σε επαναλαμβανόμενα περιστατικά, αποκτώντας ιερή τελετουργία. Τέτοιους ιερουργικούς ομαδικούς θρήνους γνωρίζουμε πολλούς. Αρχέτυπο, όμως, όλων νοείται ο Νεκρικός Θρήνος.

Το κύριο μέρος στον θρήνο τούτο τον βαστούν οι γυναίκες, ειδικά οι μάνες που χάνουν τα παιδιά τους. Εθνολογικά παραδείγματα υπάρχουν διάσπαρτα στον κόσμο. Σε ορισμένες αυστραλιανές φυλές, ο θρήνος του νεκρού γινόταν αποκλειστικά από τις γυναίκες.

Σε μέρη της Νέας Γουινέας, αλλά και στα Νησιά Τόνγκα της Πολυνησίας παρατηρήθηκε πως στον θρήνο για τον νεκρό, πληγώνονται μονάχα οι γυναίκες. Όσο το λείψανο μένει στο σπίτι, στα Νησιά της Μελανησίας, οι γυναίκες κρατούν έναν αδιάκοπο θρήνο, ενώ οι άντρες δείχνουν τη λύπη τους, σφίγγοντας τις μύτες τους και αναρουφώντας με δύναμη τον αέρα.

Η παράδοση του γυναικείου θρήνου παραμένει κραταιά κυρίως στους λαούς που πρωτοστατούν στην Ιστορία. Ανάμεσα στους Σημίτες γενικά, συναντάμε και άντρες να θρηνούν, μα τη γυναικεία ρίζα του θρήνου τους τη μαρτυρούν οι μισθωτές θρηνήτρες.

Στην αιγυπτιακή αρχαιότητα, σε περίπτωση θανάτου «χτυπιούνται» και οι γυναίκες και οι άντρες, όμως τον θρήνο του Όσιρι τον λένε αποκλειστικά οι γυναίκες. Στις νεκρικές τελετές των Προελλήνων, στη σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας ιερουργούσαν μονάχα οι γυναίκες.

Οι Λοκροί, οι Κάρες, οι Κρήτες, οι Λύκιοι παρουσιάζουν έντονα τεκμήρια μητριαρχίας, ενώ την παρουσία των αντρών στον ελληνικό θρήνο τη μαρτυρούν ο Όμηρος, οι Τραγωδίες και οι αγγειογραφίες.

Μα, η γυναικεία εκδήλωση του θρήνου φρονείται αναπόσπαστο κομμάτι της αρχαίας ελληνικής παράδοσης: «Θρηνώδες και φιλόθρηνον το των γυναικών γένος». Επιπλέον, οι νόμοι συγκεκριμένων περιοχών ανέθεταν στους γυναικονόμους να τιμωρούν όσους άντρες εξέφραζαν «άνανδρα και γυναικώδη πάθη» μπροστά στον πόνο και στην απώλεια.

Γυναίκες εξακολουθούν να θρηνούν τον νεκρό και να πληγώνονται στους κοπετούς (θρήνος κάποιου που κλαίει σπαραχτικά, χτυπώντας με τα χέρια το στήθος του) σε όλη την υστερότερη ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα. Ο γυναικείος αυτός θρήνος και κοπετός συνεχίζονται σε Ανατολή και Δύση, στον Μεσαίωνα, αλλά και στον νεότερο κόσμο.

Επιπρόσθετα, η ετοιμασία του νεκρού, το λούσιμο, το σαβάνωμα θεωρούνται κι αυτά γυναικείες υποχρεώσεις. Σε πολλούς λαούς, οι γυναίκες είναι αυτές που ανοίγουν τον τάφο και εναποθέτουν μέσα τον νεκρό τους.

Συχνά αναπαριστώνται ελληνικές γυναικείες θεότητες (θέαινες) σε ποικίλες αγγειογραφίες να μεταφέρουν οι ίδιες τρυφερά τους νεκρούς τους ήρωες. Η Θέτιδα, μαζί με τις Νηρηίδες και τις Μούσες, θρηνούν πάνω από τον νεκρό Αχιλλέα στην τελευταία ραψωδία της Οδύσσειας.

Αλλά και οι Βαλκυρίες της Σκανδιναβικής Μυθολογίας, όπως και τα Ουρί, δηλαδή οι όμορφες κοπέλες που περιμένουν στον Παράδεισο τους πιστούς Μουσουλμάνους, είναι οι γυναικείες θεότητες που επιβλέπουν τους νεκρούς.

Όλες αυτές οι θέαινες αποτελούν προβολές των πραγματικών γυναικών που θρηνούν τους νεκρούς τους, τους φροντίζουν, τους προετοιμάζουν και τους ξεπροβοδίζουν για τον Άλλο Κόσμο.

Η είδηση δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», στις 01/03/1964…