Ο Κροίσος, γιος του Αλυάττη, ήταν ο τελευταίος βασιλιάς της Λυδίας. Κατά τη διάρκεια της εξουσίας του, από το 560 έως το 546 π.Χ., η Λυδική επιρροή έφτασε στο απόγειο της ακμής της, αφού ο υπερήφανος βασιλιάς της διοικούσε μια αχανή περιοχή δυτικά του Άλη ποταμού.

Ήταν ξακουστός στον αρχαίο κόσμο για τα αμύθητα πλούτη του, καθώς και για το κολοσσιαίο παλάτι του στις Σάρδεις, που ήταν ένα από τα μεγαλύτερα και πολυτελέστερα κτίρια της εποχής.

Από τους βαρείς φόρους που συγκέντρωνε από τις ελληνικές αποικίες της Μικράς Ασίας, καθώς και από τα τεράστια κοιτάσματα χρυσού από τα χρυσωρυχεία του Πακτωλού ποταμού, γινόταν ολοένα και πιο πλούσιος, αλλά και ιδιαιτέρως αλαζόνας.

Στη σύγχρονη εποχή, πολλοί ήταν οι μελετητές που ενδιαφέρθηκαν να αποκαλύψουν τα πολύτιμα μυστικά του πάμπλουτου βασιλιά. Το 1750, επισκέφτηκε την περιοχή ο αρχαιολόγος και λόγιος Robert Wood, γνωστός από τις έρευνές του στην περιοχή της Παλμύρας. Πρόσεξε αμέσως τα ίχνη δύο κιόνων στον μεγάλο ναό της Εφεσίας Αρτέμιδος και φρόντισε να αποκαλύψει τον έναν και να τον καθαρίσει. Οι εντυπώσεις του από τον τόπο παραμένουν άγνωστες έως σήμερα, γιατί ποτέ δεν είδαν το φως της δημοσιότητας.

Σοβαρή επιστημονική έρευνα, όμως, ξεκίνησε στις Σάρδεις το 1910, από αμερικανική αρχαιολογική αποστολή, με διευθυντή τον καθηγητή Howard Crosby Butler, του Πανεπιστημίου του Princeton.

Χίλιοι εκατό τάφοι κι ένας από τους μεγαλύτερους ιωνικούς ναούς, της Αρτέμιδας, ήρθαν στο φως χάρις σ’ εκείνην την αρχαιολογική αποστολή. Οι τάφοι ήταν λαξευμένοι πάνω στους βράχους των απότομων λόφων, που υψώνονταν πάνω από τη δυτική όχθη του χρυσοφόρου ποταμού, του Πακτωλού. Μοναδικά χρυσά ευρήματα και πολύτιμες επιγραφές απέδειξαν τότε ότι το 336 π.Χ., όταν έγινε η συνθηκολόγηση με τον Μ. Αλέξανδρο, η πόλη ήταν σε απόλυτη ακμή.

Οι Σάρδεις απλώνονταν στη βορινή πλευρά της απέραντης πεδιάδας του ποταμού Έρμου, στην κοιλάδα που διαρρέει ο ποταμός Πακτωλός.

Ένας από τους βασικούς σκοπούς της ανασκαφής ήταν να καθοριστούν τα όρια της αρχαίας Λυδίας, που τα χνάρια της από τις πρώτες ανασκαφές, ξεπρόβαλαν σε διάφορα σημεία κάτω από τη ρωμαϊκή και την ελληνιστική πόλη, έδειχναν ότι ξεπερνούσε σε έκταση τις δύο μεταγενέστερες.

Νέες έρευνες ξεκίνησαν εκ νέου από αμερικανικά πανεπιστήμια το 1958, όπου τα καινούρια ευρήματα χρονολογούνταν από τη Γεωμετρική περίοδο έως τον 6ο αιώνα π.Χ.

Την επόμενη χρονιά, ξανάγιναν ανασκαφές με σημαντικότερα αποτελέσματα. Μια ολόκληρη σειρά από κατοικίες της αρχαίας πόλης αποκαλύφθηκε σε μια πλαγιά κοντά στον Πακτωλό ποταμό. Τον χειμώνα εκείνον, ύστερα από πολύ δυνατές βροχές κατολίσθησε ένα σημείο στην απόκρημνη όχθη του χρυσοφόρου ποταμού κι έτσι, αναδύθηκαν πολλά μαρμάρινα γλυπτά εξαιρετικής αισθητικής και αρχαιολογικής σημασίας.

Ο θρύλος, που άφησαν πίσω τους οι Σάρδεις του Κροίσου, επιβεβαιώνεται απολύτως, γιατί παρά τον πλούτο και την ευμάρειά τους, οι νεώτερες φάσεις μας δείχνουν πως είχε μειωθεί η ισχύς τους με το πέρασμα των χρόνων.

Οι εποχές διαδέχονταν η μία την άλλη και τα νέα κτίρια οικοδομούνταν πάνω από τα παλαιότερα. Έτσι, οι δυσκολίες στις έρευνες ήταν αφάνταστες και πολύπλοκες για τους αρχαιολόγους, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι θα χρειάζονταν πολλά χρόνια και διευρυμένες ανασκαφές σε έκταση, αλλά και σε βάθος, προκειμένου να προσδιοριστεί με κάθε λεπτομέρεια η ζωή των αρχαίων Σάρδεων και να ζωντανέψει ξανά η εικόνα της πολυτελούς πόλης.

Η είδηση δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», στις 11/08/1960…