Μεγάλη ανησυχία προκαλούν τα ευρήματα νέας μελέτης που καταγράφει υψηλές συγκεντρώσεις «παντοτινών χημικών» σε προϊόντα δημητριακών από ολόκληρη την Ευρώπη. Τα χημικά αυτά, γνωστά ως PFAS, έχουν βρεθεί σε σειρά τροφίμων και συνδέονται με σοβαρούς κινδύνους για την υγεία και το περιβάλλον. Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσίευσε το Δίκτυο Δράσης για τα Φυτοφάρμακα στην Ευρώπη (PAN Europe), τα επίπεδα του χημικού τριφθοροξικού οξέος (TFA) που ανιχνεύθηκαν σε δείγματα δημητριακών είναι έως και 100 φορές υψηλότερα από εκείνα που βρίσκονται στο νερό της βρύσης.
Η πιο κοινή κατηγορία προϊόντων που εξετάστηκε, τα δημητριακά πρωινού, φαίνεται να είναι και η πιο επιβαρυμένη. Η μελέτη επισημαίνει πως τα προϊόντα που καταναλώνονται ευρέως από παιδιά και οικογένειες αποτελούν τα τρόφιμα με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση TFA, γεγονός που έχει προκαλέσει έντονο δημόσιο προβληματισμό.
Αναλύοντας 65 συμβατικά προϊόντα δημητριακών από 16 ευρωπαϊκές χώρες, το PAN Europe εντόπισε ίχνη τριφθοροξικού οξέος στο 81,5% των δειγμάτων. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό, το οποίο δείχνει ότι η μόλυνση είναι εκτεταμένη και αφορά μεγάλο φάσμα προϊόντων διατροφής. Σύμφωνα με τη μελέτη, τα προϊόντα σιταριού είναι «σημαντικά πιο μολυσμένα» από άλλα είδη τροφίμων που βασίζονται σε δημητριακά.
Από τα προϊόντα που εξετάστηκαν, οι υψηλότερες συγκεντρώσεις παντοτινών χημικών βρέθηκαν στα δημητριακά πρωινού από την Ιρλανδία, ενώ ακολούθησαν βελγικό ψωμί ολικής αλέσεως, γερμανικό ψωμί ολικής αλέσεως και η γαλλική μπαγκέτα. Παράλληλα, ίχνη TFA ανιχνεύθηκαν σε μια πολύ μεγάλη ποικιλία προϊόντων, από σπαγγέτι και σκόνες τυριού, μέχρι τζίντζερμπρεντ.
Η Σαλόμ Ρουνέλ, υπεύθυνη πολιτικής στο PAN Europe, επισημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι εκτίθενται στο TFA μέσα από πολλαπλές οδούς, όπως το πόσιμο νερό και τα τρόφιμα της καθημερινότητας. Η ίδια υπογραμμίζει ότι τα ευρήματα της μελέτης καταδεικνύουν την ανάγκη για άμεση απαγόρευση των φυτοφαρμάκων που περιέχουν PFAS, ώστε να αποτραπεί η περαιτέρω επιβάρυνση της τροφικής αλυσίδας. Πρόκειται για μια έκκληση που επαναλαμβάνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς οι συγκεκριμένες ουσίες έχουν εντοπιστεί σε πολυάριθμα προϊόντα τα τελευταία χρόνια.
Ανάλογη είναι και η τοποθέτηση της Αγγελικής Λυσίμαχου, επικεφαλής επιστήμης και πολιτικής στο PAN Europe, η οποία προειδοποιεί ότι όλα τα δείγματα υπερέβαιναν το προκαθορισμένο ανώτατο όριο καταλοίπων. Όπως τόνισε, «δεν μπορούμε να εκθέτουμε τα παιδιά σε χημικές ουσίες τοξικές», επισημαίνοντας την ανάγκη για άμεση δράση σε επίπεδο πολιτικής προστασίας και κανονισμών. Η Λυσίμαχου υπογραμμίζει επίσης ότι οι κυβερνήσεις δεν παρακολουθούν αυτή τη στιγμή τα επίπεδα TFA στα τρόφιμα, γεγονός που αφήνει ένα κρίσιμο κενό στη δημόσια ασφάλεια.
Η μελέτη προχωρά και σε μια λεπτομερή εξήγηση για το τι είναι τα παντοτινά χημικά PFAS και πώς σχηματίζεται το TFA. Το τριφθοροξικό οξύ παράγεται όταν φυτοφάρμακα που περιέχουν PFAS διασπώνται στο έδαφος, με αποτέλεσμα να καταλήγουν σε καλλιέργειες, αλεύρι και τελικά στο πιάτο των καταναλωτών. Τα PFAS είναι ουσίες που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία από τη δεκαετία του 1950 και είναι εξαιρετικά ανθεκτικές χημικά – κάτι που τους χάρισε και το όνομα «παντοτινά χημικά».
Οι ουσίες αυτές μπορεί να χρειαστούν εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια για να αποικοδομηθούν στο περιβάλλον. Έτσι, όταν διαρρέουν στο νερό ή στο έδαφος, παραμένουν εκεί επί αιώνες, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται στην τροφική αλυσίδα. Μόλις τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να καταγράφουν τον πλήρη αντίκτυπό τους στην ανθρώπινη υγεία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης:
Το TFA είναι τοξικό για την αναπαραγωγή.
Μπορεί να επηρεάσει γονιμότητα, αναπαραγωγική λειτουργία και ανάπτυξη εμβρύου.
Έχει συνδεθεί με επιπτώσεις στον θυρεοειδή, το ήπαρ και το ανοσοποιητικό.
Με βάση όλα τα παραπάνω, οργανώσεις και ειδικοί καλούν τις κυβερνήσεις σε αυστηρότερα όρια ασφαλείας, καθώς και σε πλήρη απαγόρευση των φυτοφαρμάκων PFAS και άλλων πηγών TFA. Η μελέτη καταλήγει ότι η κατάσταση απαιτεί άμεση πολιτική παρέμβαση, καθώς τα ευρήματα δείχνουν μια ευρεία και σοβαρή μόλυνση τροφίμων που καταναλώνονται καθημερινά από εκατομμύρια Ευρωπαίους.
