“Η Τουρκία δεν θεωρείται πλέον στρατηγικός συνεργάτης των ΗΠΑ. Για πάνω από μια δεκαετία, η Τουρκία του Ερντογάν υπονομεύει ενεργά και συνεχώς τα αμερικανικά συμφέροντα” αναφέρει η ισραηλινή Haaretz.

Πέφτουν “βροχή” οι εισηγήσεις από πλευράς Ισραήλ για το μέλλον της Τουρκίας. Δύο εισηγήσεις, η μία πιο σκληρή από την άλλη, έκαναν την εμφάνιση τους στον διεθνή τύπο.

“Συνασπισμός εναντίον της Τουρκίας και τελεσίγραφο”

“H κυβέρνηση Μπάιντεν θα πρέπει να έχει μια σωστή σχέση με την Τουρκία. Να συγκροτηθεί ένας συνασπισμός Ατλαντικών και Μεσογειακών κρατών που θα επιδιώξει μια κοινή προσέγγιση απέναντι στην Τουρκία.

Η έννοια της «πολύτιμης μοναξιάς», προέρχεται από τη φράση που είχε χρησιμοποιήσει το 2013 ο Ιμπραήμ Καλίν, ο στενότερος σύμβουλος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, προκειμένου να εξηγήσει την, αναδυόμενη τότε, εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, έπειτα από την κατάρρευση του δόγματος «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες» του Αχμέτ Νταβούτογλου.

Μέχρι τον Οκτώβριο του 2020 η Τουρκία έχει εμπλακεί σε μια σειρά συγκρούσεων από την Βόρεια Αφρική μέχρι την Μέση Ανατολή και τον Βόρειο Καύκασο.

Επίκεντρο της επιθετικής εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας ήταν η απόπειρα εξασφάλισης δικαιωμάτων στους ενεργειακούς πόρους στην Ανατολική Μεσόγειο.

Σε καμία περίπτωση, ωστόσο, δεν αυτή η έκταση των ξένων περιπετειών της Τουρκίας καθώς τώρα αναπτύσσει στρατιωτικές δυνάμεις σε βάσεις στο Κατάρ και τη Σομαλία, έχει προσπαθήσει να αποκτήσει βάση στο νησί Suakin του Σουδάν, έχει εμπλακεί ενεργά στην Συρία και την Λιβύη, έχει αναζωπυρώσει τον πόλεμο μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας.

Επιπλέον, έχει υιοθετήσει μια αυξανόμενο επιθετική προσέγγιση εναντίον των αμερικανικών και ευρωπαϊκών συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή.

Αυτό αποτελεί δραματική αλλαγή προσέγγισης σε σχέση με την κατάσταση που επικρατούσε 20 χρόνια πριν όταν η Τουρκία ήταν ο επικεφαλής των περιφερειακών συμμάχων και των ΗΠΑ και του Ισραήλ.

Η πρόσφατη προσπάθεια του Ερντογάν για επανεκκίνηση των σχέσεων με τις ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες χαρακτηρίζεται «ανειλικρινής», καθώς υπαγορεύεται από την πολιτική πίεση που δέχεται στο εσωτερικό και όχι από την ανάγκη ανασχεδιασμού της εξωτερικής πολιτικής.

Στα τέλη του 2020 και αρχές του 2021, ο Ερντογάν ξεκίνησε ένα κεραυνοβόλο διπλωματικό μαραθώνιο εμφανιζόμενος πρόθυμος για επανεκκίνηση των σχέσεων με έναν αριθμό κρατών και ειδικά τις ΗΠΑ.

Παρόλ’ αυτά, ούτε η ειλικρίνεια των κινήτρων γι αυτήν την επίθεση γοητείας ούτε η ικανότητα να κρατήσει τις υποσχέσεις του ήταν φανερή. Η προσέγγιση του Ερντογάν υπαγορευόταν από πολλούς παράγοντες, όπως πχ την ανάγκη να διασφαλίσει οικονομική βοήθεια, ή την ελπίδα ότι η αποκατάσταση της προσωπικής του θέσης στην παγκόσμια σκηνή μπορεί να τον διατηρήσει στην εξουσία στην Τουρκία.

Οι προτάσεις προς την κυβέρνηση Μπάιντεν είναι οι εξής:

Πρώτον, η σχέση ΗΠΑ – Τουρκίας να μπει στη σωστή διάσταση. Η Τουρκία δεν θα πρέπει να ενθαρρύνεται ώστε να συνεχίσει να πιστεύει ότι είναι «απαραίτητος» εταίρος για τις ΗΠΑ. Σε αυτό το πλαίσιο είναι σωστό οι επαφές σε επίπεδο Μπάιντεν να μειωθούν.

Δεύτερον, η δημιουργία ενός συνασπισμού. Η Ουάσιγκτον να πείσει τους Ευρωπαίους εταίρους της ότι το ζήτημα των S-400 είναι τεράστιας σημασίας για το σύνολο του ΝΑΤΟ. Επίσης, πρέπει να συντονίσει την προσπάθεια ανάδειξης των ελληνικών και κυπριακών ανησυχιών για την τουρκική επιθετικότητα. Προκειμένου να εξασφαλίσει μια κοινή προσέγγιση, η Ουάσιγκτον πρέπει να είναι προετοιμασμένη να προσθέσει στην ατζέντα ζητήματα που δεν την αφορούν ευθέως, όπως η μετανάστευση, που ενδιαφέρει τους Ευρωπαίους.

Τρίτον, να δοθεί ξεκάθαρη επιλογή προς την Τουρκία. Ενας τέτοιος συνασπισμός θα πρέπει να δώσει στην Τουρκία την ευκαιρία να βελτιώσει τις σχέσεις με όλους ή να διακινδυνεύσει την αποξένωση όλου του συνασπισμού. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να δοθούν οι εξής επιλογές:

Συνεργασία εναντίον της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα και εγκατάλειψη των S-400 από την Τουρκία. Συμπερίληψη σε σχέδια όπως η μεταφορά φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη σε αντάλλαγμα για τον τερματισμό της επιθετικότητας στη θάλασσα ή την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ και αραβικά κράτη με αντιστάθμισμα την εγκατάλειψη της υποστήριξης των Αδελφών Μουσουλμάνων και ισλαμιστικών κινημάτων.

Ως προς τους S-400, οι συντάκτες επισημαίνουν ότι η ΗΠΑ θα πρέπει «να απορρίψουν τους αποπροσανατολιστικούς ισχυρισμούς των Τούρκων περί αναλογίας κτήσης S-300 από τους Έλληνες», καθώς αυτό συνέβη διότι οι πύραυλοι αγοράστηκαν από την Κύπρο, και, με αίτημα των ΗΠΑ, μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα «αφότου οι Τούρκοι απείλησαν να τους βομβαρδίσουν προτού ακόμα συναρμολογηθούν».

Τέταρτον, μέτωπο για τη δημοκρατία. Να τεθεί από τις ΗΠΑ η ανησυχία για την κατάσταση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και ο Ερντογάν πρέπει να καταλάβει ότι αυτό δεν μπορεί να απαντηθεί μόνο με συμβολικές χειρονομίες. Αν η Τουρκία δεν συμμορφωθεί, να αποκλειστεί από τη Σύνοδο των Δημοκρατιών.

Πέμπτον, λύση στη Συρία. Η κυβέρνηση Μπάιντεν πρέπει να συμφιλιώσει την πραγματικότητα της συνεχιζόμενης αμερικανικής υποστήριξης των συριακών κουρδικών δυνάμεων με τους τουρκικούς φόβους. Πρέπει να κάνει την Αγκυρα να αντιληφθεί ότι η αμερικανική παρουσία στη βορειοανατολική Συρία είναι τελικά προς όφελος της Τουρκίας.

Έκτον, σχέδιο για περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεων. Με δεδομένη την πιθανότητα ότι εσωτερικοί και ιδεολογικοί παράγοντες θα ωθήσουν την Τουρκία προς μια αυξανόμενα επιθετική και ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, τα υπουργεία Εξωτερικών και Αμυνας, υπό την καθοδήγηση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, πρέπει με τρόπο ορατό να δημιουργήσουν εναλλακτικά σχέδια τα οποία θα πρέπει να περιλαμβάνουν:

• Μετεγκατάσταση των αεροπορικών επιχειρήσεων των ΗΠΑ από τη βάση του Ιντσιρλίκ σε νέες τοποθεσίες.
• Μηχανισμούς για την περιθωριοποίηση της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ αν παρεκκλίνει από τα κοινά συμφέροντα της Συμμαχίας.
• Περαιτέρω περιορισμούς στη δυνατότητα της Τουρκίας να αποκτά αμερικανικά όπλα για τη στρατιωτική ενίσχυσή της.
• Επιβολή περαιτέρω οικονομικών κυρώσεων αν η Τουρκία επιμείνει με τους S-400.

Το τουρκολιβυκό μνημόνιο αγνόησε πλήρως τις ελληνικές διεκδικήσεις

Ιδιαίτερη αναφορά κάνει το Ινστιτούτο JINSA στο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Όπως υπογραμμίζεται, στο τέλος του 2019, η Άγκυρα υπέγραψε με την κυβέρνηση της Τρίπολης μια συμφωνία που «σκόπευε να οριοθετήσει» τις ΑΟΖ των δύο χωρών, «αγνοώντας πλήρως τις διεκδικήσεις της Ελλάδας στα ίδια ύδατα».

Επίσης, αναφέρεται, τουρκικά πλωτά γεωτρύπανα έκαναν γεωτρήσεις και έρευνες μονομερώς σε ύδατα «που από τη διεθνή κοινότητα θεωρούνται ως ύδατα που ανήκουν στην Κύπρο». Η συγκεκριμένη εξέλιξη έφερε την Τουρκία σε σύγκρουση με χώρες της ΕΕ και ειδικά με τη Γαλλία.

Η Τουρκία υποστηρίζει ισλαμιστές εξτρεμιστές

Στην έκθεση τονίζεται, όπως είναι φυσικό, η τουρκική επιθετικότητα απέναντι στο Ισραήλ, αλλά και την Αίγυπτο, ενώ τονίζεται πως η Άγκυρα υποστηρίζει ισλαμιστές εξτρεμιστές εναντίον αυτών των δύο χωρών.

Παράλληλα, υπενθυμίζεται ότι το περασμένο καλοκαίρι ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ χαρακτήρισε την Τουρκία ως «μεγαλύτερη απειλή από το Ιράν».

Επιπλέον, αναφέρεται ότι η Τουρκία επιτέθηκε σε Κούρδους στο έδαφός της, στην Συρία και στο Ιράκ, υπό το πρόσχημα της τρομοκρατίας, ενώ συγκρούστηκε με την Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, κυρίως λόγω της στήριξης της Άγκυρας στους Αδελφούς Μουσουλμάνους.

Ως «αμφιλεγόμενη» περιγράφεται, όμως, και η σχέση της Τουρκίας με τη Μόσχα, καθώς οι δύο χώρες υποστηρίζουν διαφορετικές πλευρές στο Ιντλίμπ, στη Λιβύη, στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και στην Ουκρανία.

Στην έκθεση, υπάρχει σαφής αναφορά στη χρήση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών UAV Bayraktar, που έχει χρησιμοποιήσει η Τουρκία στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και στη Λιβύη, αλλά και ο σχεδιασμός της «Γαλάζιας Πατρίδας» για ένταξη ακόμα 23 πλοίων στον τουρκικό στόλο έως το 2023.