Είναι γεγονός ότι η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε κακή κατάσταση, με εκπροσώπους του ΔΝΤ να επισκέπτονται πρόσφατα την χώρα, δημιουργώντας εύλογες ερωτήσεις και προβληματισμούς κατά πόσο η Τουρκία θα μπορούσε να στηρίξει οικονομικά μείζονα εξοπλιστικά της προγράμματα, με πρώτο και καλύτερο το project του εγχώριου μαχητικού αεροσκάφους 5ης γενιάς KAAN (TF-X), το οποίο βρίσκεται ήδη στο υπόστεγο, λίγο πριν την παρθεμική του πτήση που είναι σχεδιασμένη να πραγματοποιηθεί στις 27 Δεκεμβρίου 2023.

Σε Τουρκία μετατρέπεται ολοταχώς η Ελλάδα-Μειώθηκε η ζήτηση στα Super Market λόγω της ατέλειωτης αισχροκέρδειας

Η κακή τουρκική οικονομία εμπόδιο στο project του εγχώριο μαχητικού αεροσκάφους ΚΑΑΝ

Σχετικό με τα παραπάνω  με τίτλο "Η Τουρκία αναζητά εταίρους για το πρόγραμμα μαχητικών TF-X εν μέσω δημοσιονομικής αβεβαιότητας", επισημαίνει:

"Το πρώτο αεροσκάφος του εγχώριου μαχητικού προγράμματος της Τουρκίας, το TF-X, βρίσκεται σε ένα υπόστεγο πριν από την πρώτη του πτήση στο τέλος του έτους. Όμως, τα δημοσιονομικά προβλήματα θα μπορούσαν να σταθούν εμπόδιο στην επιτυχία του, ακόμη και όταν ο Πρόεδρος της χώρας αναζητά εταίρους για το πρόγραμμα.

Η τουρκική οικονομία βιώνει υψηλό πληθωρισμό και το εξωτερικό χρέος της χώρας έφτασε σχεδόν τα 476 δισεκατομμύρια δολάρια τον Μάρτιο. Η διεθνής ασφαλιστική εταιρεία Allianz Trade ανέφερε ότι το συνολικό  εξωτερικό χρέους που οφείλεται εντός των επόμενων 12 μηνών έχει αυξηθεί σε περίπου 250 δισεκατομμύρια δολάρια.

«Αναπόφευκτα, το πρόγραμμα TF-X θα αντιμετωπίσει οικονομικές δυσκολίες ανάλογα με την οικονομική κατάσταση της χώρας», δήλωσε ο Ozgur Eksi, αμυντικός αναλυτής στην Άγκυρα, στο Defense News.

Η Τουρκία ζητάει την συμμετοχή Αζερμπαϊτζάν-Πακιστάν

Ωστόσο, η Τουρκία αναζητά ξένους εταίρους, οι οποίοι θα μπορούσαν να μειώσουν τη δική της οικονομική επιβάρυνση σε σχέση με το πρόγραμμα.

Ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ δήλωσε ότι στις 14 Αυγούστου το Πακιστάν επρόκειτο να υπογράψει συμφωνία για να συμμετάσχει στην ανάπτυξη του μαχητικού πέμπτης γενιάς. «Οι φιλικές και αδελφικές χώρες καταβάλλουν επίσης προσπάθειες για να γίνουν εταίροι σε αυτό το έργο. Υπεγράφη συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν. Υπάρχουν και άλλες χώρες που πρόκειται επίσης να υπογράψουν, όπως το Πακιστάν», είπε ο Γκιουλέρ.

Εάν το Πακιστάν ενταχθεί στο τουρκικό πρόγραμμα, θα είναι η δεύτερη διεθνής συνεργασία του σε μαχητικά μετά τη συμφωνία με την Κίνα για το JF-17 που κατασκευάστηκε από την Pakistan Aeronautical Complex και την Chengdu Aircraft Corp.

Όσον αφορά το Αζερμπαϊτζάν, η κυβέρνηση εκεί υπέγραψε πρωτόκολλο με την Τουρκία για να διερευνήσει τη συμμετοχή στο πρόγραμμα TF-X.

«Με το πρωτόκολλο, αποσκοπεί στον καθορισμό των διαδικασιών εργασίας και των αρχών συνεργασίας με το Αζερμπαϊτζάν σε θέματα κοινής παραγωγής, συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων ανάπτυξης του εθνικού μαχητικού αεροσκάφους Kaan 5ης γενιάς, το οποίο αναπτύσσεται για την τουρκική Πολεμική Αεροπορία, από την Υπηρεσία Αμυντικής Βιομηχανίας, όνομα που επέλεξε η κυβέρνηση  της χώρας για το αεροσκάφος TF-X.

Η υπηρεσία γνωστή και ως SSB, δεν απάντησε στις ερωτήσεις του Defense News σχετικά με το TF-X και συγκεκριμένα την τρέχουσα κατάσταση του Πακιστάν σε σχέση με το πρόγραμμα, ενώ η  Πολεμική Αεροπορία του Πακιστάν αρνήθηκε να σχολιάσει την κατάσταση.

«Η είσοδος σε ξένους συνεργάτες είναι σαν να υπενοικιάζετε μέρος του σπιτιού σας. Μοιράζεστε τα έξοδα, αλλά οι διαφωνίες γίνονται αναπόφευκτες και η αντιμετώπιση προβλημάτων διαρκεί πολύ περισσότερο από το κανονικό», είπε ο Eksi. «Το πλούσιο σε υδρογονάνθρακες Αζερμπαϊτζάν έχει χρήματα. Το Πακιστάν θα μπορούσε να μεταφέρει τεχνογνωσία. Ενώ στην πράξη το Kaan θα μπορούσε να είναι μια επιλογή για χώρες χωρίς πρόσβαση σε μαχητικά αεροσκάφη δυτικής κατασκευής».

Ο Γιουτζίν Κόγκαν, αμυντικός αναλυτής με έδρα την Τιφλίδα της Γεωργίας, είπε ότι το Αζερμπαϊτζάν φαίνεται έτοιμο να φέρει χρήματα στο τραπέζι.

«Όσο για το Πακιστάν, αναρωτιέμαι τι ακριβώς μπορεί να φέρει στο τραπέζι. Όχι χρήματα, προφανώς. Τεχνογνωσία; Περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις», είπε στο Defense News.

H παρθενική πτήση του ΚΑΑΝ θα γίνει για πολιτικούς σκοπούς-Δεν θα φέρει να περισσότερα από τα προβλεπόμενα συστήματά του

Η κυβέρνηση θέλει να πετάξει το προγραμματισμένο αεροσκάφος φέτος, λόγω της εκατονταετηρίδας από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας. Η Turkish Aerospace Industries δήλωσε ότι το TF-X θα πετάξει στις 27 Δεκεμβρίου 2023.

Στο πλαίσιο του προγράμματος, η TAI θα παραδώσει 20 αεροσκάφη TF-X Block 10 στην Πολεμική Αεροπορία το 2028.

Η εταιρεία είπε τον Μάρτιο η τιμή ανά μονάδα θα είναι 100 εκατομμύρια δολάρια, αλλά σημείωσε ότι τον Μάιο θα μπορούσε να είναι «λίγο υψηλότερη». Μέχρι το 2029, η TAI σχεδιάζει να παράγει δύο μαχητικά TF-X το μήνα, δημιουργώντας ετήσια έσοδα 2,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Κατά πάσα πιθανότητα, το αεροσκάφος θα πετάξει για πολιτικούς σκοπούς πριν από τις κρίσιμες τοπικές εκλογές τον Μάρτιο, αλλά χωρίς τα περισσότερα συστήματα να είναι τοποθετημένα σε αυτό», δήλωσε στο Defence News ένας εκπρόσωπος του προγράμματος υπό τον όρο της ανωνυμίας, φοβούμενος δίωξη για τη συζήτηση του θέματος.

«Οι περισσότεροι Τούρκοι δεν θα γνωρίζουν ούτε θα νοιάζονται αν το αεροσκάφος είναι έτοιμο για οποιαδήποτε αποστολή. Θα είναι ένα κομμάτι στην επίδειξη της κυβέρνησης».

Το ιστορικό του προγράμματος του μαχητικού αεροσκάφους KAAN (TF-X)

Η Τουρκία ξεκίνησε το πρόγραμμα TF-X το 2009. Τον Οκτώβριο του 2016, η βρετανική εταιρεία Rolls-Royce πρόσφερε μια κοινή συνεργασία παραγωγής στην Τουρκία με σκοπό να τροφοδοτήσει τις προγραμματισμένες τουρκικές  αεροπορικές πλατφόρμες και πιθανές πωλήσεις σε τρίτους.

Η πρόταση της εταιρείας, η οποία εξακολουθεί να ισχύει, θα δει μια μονάδα παραγωγής στην Τουρκία να κατασκευάζει κινητήρες για το TF-X καθώς και ελικόπτερα, τανκς και πυραύλους.

Τον Ιανουάριο του 2017, η βρετανική εταιρεία BAE Systems και η TAI υπέγραψαν συμφωνία αξίας άνω των 100 εκατομμυρίων λιρών (127 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) για την ανάπτυξη του τουρκικού μαχητικού αεροσκάφους.

Επί του παρόντος υπάρχουν περίπου 30 μηχανικοί της BAE που εργάζονται στη μονάδα παραγωγής TAI για το TF-X.

Το πρόβλημα κατασκευής-επιλογής κινητήρα

Στη συνέχεια, το 2022, η τουρκική κυβέρνηση ξεκίνησε έναν διαγωνισμό για την τοπική ανάπτυξη ενός κινητήρα turbofan για την τροφοδοσία του TF-X.

Τρεις ανταγωνιστές είναι στο "τρέξιμο", η Tusas Engine Industries, η TRMotor και η TAEC, μια κοινοπραξία μεταξύ της Rolls-Royce και του τουρκικού βιομηχανικού ομίλου Kale, ο οποίος κατέχει το 51% της TAEC.

Η TAEC ανέπτυξε έναν κινητήρα που αναμένεται να πετάει το αεροσκάφος σε μέγιστο ύψος 40.000 ποδιών και να το βοηθήσει να φτάσει σε ταχύτητα έως και 1,8 Mach.Δεν είναι σαφές τι προσφέρει η TRMotor. Η εταιρεία ιδρύθηκε το 2017 από την SSTEK, θυγατρική της SSB. Η Tusas, η οποία είναι η μητρική εταιρεία της Tusas Engine Industries και της Turkish Aerospace Industries, κατέχει εξ ολοκλήρου την TRMotor.

Η Tusas Engine Industries αναπτύσσει κινητήρες TEI-TF6000 και TEI-TF10000, ως προοίμιο για το τι θα παράγει για το TF-X. Η TEI είναι μια επιχείρηση ελεγχόμενη από την κυβέρνηση που ιδρύθηκε το 1985 ως κοινοπραξία που περιλαμβάνει την αμερικανική εταιρεία GE Aviation (τώρα GE Aerospace), την Turkish Aerospace Industries, την Τουρκική Αεροναυτική Ένωση και το κρατικό Ίδρυμα Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Η SSB σχεδιάζει να κατασκευάσει πρωτότυπα TF-X χρησιμοποιώντας τον αμερικανικής κατασκευής κινητήρα F110. Ο General Electric F110 είναι ένας κινητήρας αεριωθούμενου αεριωθούμενου αέρα μετά την καύση που παράγεται από την GE Aerospace και χρησιμοποιεί τον ίδιο σχεδιασμό πυρήνα κινητήρα με το F101 της εταιρείας. Ο κινητήρας κατασκευάζεται επίσης με άδεια από την Tusas Engine Industries.

Η Τουρκία θέλει να χρησιμοποιήσει το F110 στη σειριακή παραγωγή, αλλά η τροφοδοσία του TF-X με τον κινητήρα μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη επειδή η σειριακή παραγωγή θα μπορούσε να απαιτήσει τεράστιες επενδύσεις και δοκιμές.

Επιπλέον, αυτή η επιλογή θα συνοδεύεται από την ίδια άδεια εξαγωγής και δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας με την προσφορά της Rolls-Royce, την οποία η τουρκική κυβέρνηση δεν βλέπει θετικά.

Ο Eksi είπε ότι η κυβέρνηση δεν πρέπει να καθυστερήσει άλλο την επιλογή του κινητήρα της.

«Κάθε πρόταση κινητηρα  έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η Άγκυρα πρέπει να πάρει μια απόφαση αμέσως πριν να είναι πολύ αργά για να προχωρήσει στη φάση της σειριακής παραγωγής με εφικτό κόστος», εξήγησε.

Τελικά, οι εξαγωγικές δυνατότητες του TF-X είναι το κλειδί για την επιτυχία του προγράμματος, πρόσθεσε ο Eksi.

«Υπάρχουν πολλές χώρες που δεν μπορούν να αγοράσουν αεροσκάφη δυτικής κατασκευής για πολιτικούς λόγους. Ορισμένες από αυτές τις χώρες θέλουν επίσης να αποφύγουν αεροσκάφη ρωσικής ή κινεζικής κατασκευής, επίσης για πολιτικούς λόγους. Το Kaan θα μπορούσε να είναι αυτό που ψάχνουν».

Συμπέρασμα

Από τα παραπάνω διαφαίνονται τα εξής:

1. Η Τουρκία επιχειρεί να κάνει Αζερμπαϊτζάν και Πακιστάν εταίρους στο πρόγραμμα ανάπτυξης του μαχητικού αεροσκάφους 5ης γενιάς ΚΑΑΝ, κυρίως λόγω  οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει, κατά την εκτίμησή μας και για εξαγωγικούς λόγους του εν λόγω μαχητικού,  αλλά και γεωπολιτικούς και στρατιωτικούς λόγους, εμβαθυνοντας κατά πολύ την στρατιωτική συνεργασία-συμμαχία της με τις εν λόγω  δύο χώρες.

2.Η παρθενική πτήση του μαχητικού ΚΑΑΝ που θα διεξαχθεί στα τέλη Δεκεμβρίου 2023, θα γίνει για πολιτικούς σκοπούς και μόνο,  χωρίς τα περισσότερα συστήματα να είναι τοποθετημένα σε αυτό, αφού δεν θα είναι έτοιμα 

3. Η Turkish Aerospace Industries (ΤΑΙ) έχει ώς χρονοδιάγραμμα, εάν όλα πάνε καλά και οικονομικά βρεθεί λύση για την ομαλή συνέχιση του project,  να παραδώσει 20 αεροσκάφη TF-X Block 10 στην Πολεμική Αεροπορία της χώρας της το 2028, την ώρα που η Ελλάδα θα ξεκινήσει σύμφωνα με το ισχύον χρονοδιάγραμμα να παραλαμβάνει τα Αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-35.

Αντιλαμβανόμαστε από τα συγκεκριμένα ισχύοντα μέχρι στιγμής χρονοδιαγράμματα, ότι η Ελλάδα τουλάχιστον μέχρι το 2026 θα έχει αεροπορική υπεροχή σε Αιγαίο-ΝΑ  Μεσόγειο έναντι της Τουρκίας, κάτι το οποίο θα πρέπει να προσμετρηθεί από εμάς, στη φάση των διαπραγματεύσεων που ακολουθούν  με τους γείτονες για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ των δύο χωρών.