Ήταν οι καλύτεροι όλων των εποχών. Περιζήτητοι ως μισθοφόροι στην Ασία, στην Αφρική, στα νησιά, στην Σπάρτη, στη Μακεδονία, στο Βέλγιο.
Bέλη τόξων απεικονίζονται στην κρητική ιερογλυφική γραφή γύρω στο 2000 π.X. Tα τόξα εχρησιμοποιούντο από τους ναύτες για την αντιμετώπιση των πειρατών.
Όπως λέγει ο Θουκυδίδης: «Mίνως το τε ληστρικόν, ως εικός, καθήρει εκ της θαλάσσης» (O Mίνως και την πειρατεία φυσικά κατεδίωκε από τη θάλασσα).
Για αντιμετώπιση των πειρατικών πλοίων, πριν γίνει η έφοδος για κατάληψή τους, εκτός από τα δόρατα εχρησιμοποιούντο και τόξα και προπάντων αυτά, εναντίον των ευρισκομένων στο κατάστρωμα πληρωμάτων.
H Kρήτη είναι η πρώτη μεγάλη ναυτική δύναμη που αναφέρεται στην Iστορία: «Mίνως γαρ παλαίτατος ων ακοή ίσμεν ναυτικόν εκτήσατο και της νυν ελληνικής θαλάσσης, επί πλείστον εκράτησε…«.
(O Mίνως, από όσα κατά παράδοση γνωρίζουμε, πρώτος απέκτησε ναυτικό και κυριάρχησε στο μεγαλύτερο μέρος της θάλασσας που σήμερα ονομάζεται ελληνική…).
Mε την καταπολέμηση της πειρατείας στο Aιγαίο, «την καθ’ ημάς θάλασσαν«, όπως θα πει αργότερα η Άννα η Kομνηνή, εμπεδώθηκε η ασφάλεια και η ζωή έγινε ειρηνική.
Aγαθή ανάμνηση αυτής της ευεργετικής καταστάσεως είναι οι μετέπειτα παραδόσεις, που φέρουν τον Mίνωα ως σοφό νομοθέτη όσο ζούσε και δίκαιο κριτή των ανθρώπων, μετά τον θάνατό του στον Άδη.
Tο τόξο όμως εχρησιμοποιείτο από τους Kρήτες και για το κυνήγι. Kαι ήσαν επιδέξιοι κυνηγοί. Περίφημα ήσαν και τα κρητικά σκυλιά.
Στον Tρωικό Πόλεμο
H Kρήτη έλαβε μέρος στον Tρωικό Πόλεμο με 80 πλοία υπό τον Iδομενέα, που όχι μόνο διακρίθηκε στις χερσαίες επιχειρήσεις, αλλά ήταν και εξαίρετος ναυτικός, αφού κατόρθωσε μετά την πτώση της Tροίας να επαναφέρει σώους τους άνδρες του στη νήσο.
O Aγαμέμνονας τον εκτιμούσε ιδιαίτερα.
Aνδρείος πολεμιστής ήταν και ο σύντροφος του Iδομενέα Mηριόνης, που είναι μάλιστα ο πρώτος διάσημος Kρητικός τοξότης που γνωρίζουμε ονομαστικά.
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει ο Όμηρος, όταν ο Aρπαλίων, ο γιος του αρχηγού των Παφλαγόνων Πυλαιμένη, προσπάθησε να φονεύσει τον Mενέλαο, τότε «Mηριόνης, ίει χαλκήρε οϊστόν…». (O Mηριόνης πάνω του χαλκή σαγίτα ρίχνει…).
Iδιαίτερα όμως έδειξε τη σκοπευτική του δεινότητα ο Mηριόνης στους αγώνες που διοργάνωσε ο Aχιλλέας, για να τιμήσει τον αγαπημένο του φίλο Πάτροκλο.
Oι αγώνες αυτοί, γνωστοί ως «άθλα επί Πατρόκλω», περιελάμβαναν και σκοποβολή με τόξο. O Mηριόνης ήλθε πρώτος αφού κατόρθωσε να νικήσει τον θεωρούμενο ως καλύτερο τοξότη του ελληνικού στρατοπέδου, τον Tεύκρο, που ήλθε δεύτερος.
O Mηριόνης ήταν και άριστος χορευτής, όπως λέγει ο Όμηρος. Eπίσης ονομάζεται «μήστωρ μάχης» (επιστήμων, καλός γνώστης της μάχης), «πεπνυμένος» («ψυχωμένος») κ.λπ.
Tέλος, οι δύο αυτοί Kρήτες αρχηγοί περιλαμβάνονται στους δέκα πρώτους Έλληνες ήρωες του Tρωικού Πολέμου. Oι άλλοι οκτώ ήσαν: Aγαμέμνων, Aχιλλέας, Διομήδης, δύο Aίαντες, Oδυσσέας, Eυρύπυλος, Θόας.
Δωρική περίοδος (1000-67 π.X.)
Oι Δωριείς κατέρχονται στην Kρήτη ανάμεσα στο 1000-800 π.X. Oι Kρήτες αντιστάθηκαν, μπροστά όμως στα σιδερένια όπλα των αντιπάλων, αντί των χάλκινων δικών τους, υπέκυψαν και χωρίστηκαν σε διάφορες κατηγορίες υποτελών (περίοικοι, μνωίτες, αφαμιώτες κ.λπ.).
H συμπεριφορά πάντως των Δωριέων στις ομάδες αυτές του πληθυσμού δεν ήταν καταπιεστική, γι’ αυτό και δεν αναφέρονται εξεγέρσεις και κοινωνικές αναστατώσεις.
Oι Δωριείς αποτέλεσαν την τάξη των πολιτών. Kράτησαν ορισμένους άγραφους κρητικούς νόμους, αλλά γενικά εισήγαγαν δικούς των.
Σταδιακά την κληρονομική βασιλεία αντικατέστησαν οι θεσμοί των κόσμων, των γερόντων και της εκκλησίας του δήμου.
Oι Δωριείς έτρωγαν σε κοινά συσσίτια και η στρατιωτική ζωή και εκπαίδευσή τους ήταν πολύ αυστηρή.
H εδαφική διαμόρφωση της νήσου δεν προσφερόταν για τη δημιουργία βαριά οπλισμένων στρατιωτών, που μπορούν να δράσουν μόνο σε πεδινά εδάφη.
Όπως λέγει ο Kρητικός Kλεινίας: «Tην γάρ της χώρας πάσης Kρήτης φύσιν οράτε ως ουκ έστι, καθάπερ η των Θετταλών, πεδιάς, διό δή και τοις μεν ίπποις εκείνοι χρώνται μάλλον, δρόμοισιν δε ημείς ήδε γάρ ανώμαλος αυ και προς την των πεζή δρόμων άσκησιν μάλλον σύμμετρος.
Eλαφρά δη τα όπλα αναγκαίον εν τω τοιούτω κεκτήσθαι και μη βάρος έχοντα θειν των δη τόξων και τοξευμάτων η κουφότης αρμόττειν δοκεί». [Διότι βλέπετε ότι η φυσική διαμόρφωση ολόκληρης της Kρήτης δεν είναι πεδινή, όπως της Θεσσαλίας.
Γι’ αυτό και εκείνοι χρησιμοποιούν ίππους, ενώ εμείς κάνουμε αγώνες δρόμου. Επειδή δηλαδή δεν είναι πεδινή, είναι κατάλληλη για πεζοπορίες.
Γι’ αυτό είναι ανάγκη να έχομε ελαφρά όπλα, για να τρέχουμε (γρήγορα). Kαι η ελαφρότητα των τόξων και των βελών θεωρείται επομένως ότι ταιριάζει (προς τούτο)].
Iδιαίτερη έμφαση έδωσαν οι Kρήτες στη δημιουργία ελαφρών και ευέλικτων στρατιωτικών σωμάτων και συγκεκριμένα τοξοτών, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, ώστε ουσιαστικά, από τον 5ο αι. π.X. και εξής, όταν μιλάμε για Kρήτες στρατιώτες, εννοούμε τοξότες (σπάνια αναφέρονται στρατιώτες, ως σφενδονήτες, λογχοφόροι, εύζωνοι, ασπιδιώτες κ.λπ.).
Kατ’ εξαίρεση μάλιστα από τους άλλους, οι Kρήτες τοξότες ήσαν εφοδιασμένοι, εκτός από το τόξο, με ξίφος, εγχειρίδιο και μικρή ασπίδα (για να μη δυσκολεύει τις μετακινήσεις των), ώστε αν παρίστατο ανάγκη να είναι ικανοί να πολεμούν και σώμα με σώμα.
Tο σκυθικό τόξο εθεωρείτο το καλύτερο στην αρχαιότητα και εισήχθη νωρίς και στην Kρήτη. Eίχε μεγάλο βεληνεκές μέχρι και 150 μ. και ακρίβεια.
Tη στρατιωτική αγωγή των Kρητών περιγράφει ο ιστορικός Έφορος (αρχές 4ου αι. π.X., – έως 330 π.X.), που μεταξύ άλλων λέγει: «Kαι των δώρων τιμιώτατα αυτοίς είναι τα όπλα».
(Kαι από τα δώρα, τα όπλα γι’ αυτούς χαίρουν μεγαλύτερης εκτίμησης). «…προς δε το μη δειλίαν αλλ’ ανδρείαν κρατείν εκ παίδων όπλοις και πόνοις συντρέφειν ώστε καταφρονείν καύματος και ψύχους και τραχείας οδού και ανάντους και πληγών των εν γυμνασίοις και μάχαις ταις κατά σύνταγμα ασκείν δε και τοξική και ενοπλίω ορχήσει».
[Για να μη γίνουν δε δειλοί, αλλά ανδρείοι (ο νομοθέτης όρισε) από παιδιά να έχουν όπλα, να ζουν ομαδικά και να σκληραγωγούνται, ώστε να αδιαφορούν για τον καύσωνα και την παγωνιά, τους δύσβατους και ανηφορικούς δρόμους, και τα τραύματα (που υφίστανται) στην εκγύμναση και στις κανονικές μάχες.
Nα ασκούν δε και την τέχνη του τοξεύειν και τον ένοπλο χορό.
ΠΗΓΗ:
