Η συσχέτιση του στρες με τον καρκίνο είναι περισσότερο λαϊκός μύθος, και δεν αποδεικνύεται επιστημονικά, γιατί το στρες δεν είναι μετρήσιμο, δηλώνει στο Πρακτορείο FM και στην εκπομπή 104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ ο Διευθυντής Ερευνών στο Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής του Δημόκριτου Κούλης Γιανουκάκος.

Οι πιο καλά μελετημένοι καρκίνοι μέχρι σήμερα, όσον αφορά στην κληρονομικότητα, είναι ο καρκίνος του μαστού, των ωοθηκών και του παχέος εντέρου, με τα ποσοστά να κυμαίνονται γύρω στο 20-30%, αναφέρει ο κ. Γιαννουκάκος.

Όσον αφορά στις γενετικές ανωμαλίες ενός βρέφους που μέχρι πρότινος χρεώνονταν περισσότερο στις γυναίκες και δη στις μεγαλύτερες, δεδομένα της τελευταίας τριετίας ενοχοποιούν πλέον περισσότερο τους άνδρες αντίστοιχης ηλικίας. Κι αυτό, όπως αναφέρει ο κ. Γιαννουκάκος, οφείλεται στο γεγονός ότι η σπερματογένεση είναι σύνθετη διαδικασία και ελλοχεύει πολύ περισσότερους κινδύνους να γίνουν γονιαδιακά λάθη.

• Κατ’ αρχάς το στρες κληρονομείται; Μια μάνα που είναι σε κατάσταση στρες ακόμα και στην εγκυμοσύνη θα γεννήσει παιδί με αγχώδη διαταραχή ή θα γεννήσει ένα παιδί με μεγάλη πιθανότητα εκδήλωσης άγχους από τα πρώτα κιόλας χρόνια;

Δεν υπάρχουν στοιχεία που μπορούν να αποδείξουν κάτι τέτοιο. Σίγουρα είναι περισσότερο κοινωνικό, οικογενειακό ή περιβαλλοντικό θέμα το να μεταφέρει ένας γονέας στρες στα παιδιά του. Είναι κυρίως δουλειά των ψυχιάτρων και των ψυχαναλυτών και όχι των γενετιστών, σε αυτό το επίπεδο τουλάχιστον, γιατί είναι ένα πρόβλημα πολυπαραγοντικό και σίγουρα δεν μπορούμε σήμερα να αποδείξουμε ότι το στρες μπορεί να κληρονομηθεί.

• Τελικά τι ρόλο παίζει το στρες στον καρκίνο, γιατί όλο και περισσότερες φωνές από την ιατρική κοινότητα συγκλίνουν στην άποψη ότι συνδέεται, έστω και με κάποιες μορφές, όπως π.χ ο καρκίνος του μαστού, που είναι και το αντικείμενο σας, σε σχέση με τις εξετάσεις γενετικής προδιάθεσης.

Είναι κοινώς αποδεκτό ότι το στρες συνδέεται με τον καρκίνο του μαστού. Η δικιά μου άποψη είναι ότι δεν συνδέεται. Κατ΄ αρχάς το στρες δεν μετριέται, δεν ζυγίζεται, όπως μπορούμε π.χ να μετρήσουμε τα τσιγάρα που καπνίζει ένας καπνιστής, ή το χρόνο που καπνίζει, ή να μετρήσουμε τα παιδιά που έχει κάνει μία γυναίκα και διάφορους άλλους παράγοντες. Ας μην αγνοούμε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν άγχος. Εάν η θεωρία ότι το στρες συνδέεται με τον καρκίνο του μαστού ίσχυε, τότε θα έπρεπε οι γυναίκες που έχουν γεννήσει παιδιά με ειδικές ανάγκες να έχουν μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου μαστού, κάτι που δεν ισχύει. Άρα για μένα αυτό είναι μία απόδειξη ότι το στρες δεν συνδέεται με τον εν λόγω καρκίνο. Τουλάχιστον άμεσα. Βεβαίως κάποιες στρεσογόνες καταστάσεις συσχετίζονται έμμεσα με τον καρκίνο του μαστού.

• Η άποψη σας αυτή ισχύει και γενικότερα για άλλες μορφές καρκίνου;

Ναι. Θα έλεγα ότι η συσχέτιση του στρες με τον καρκίνο είναι περισσότερο λαϊκή κουλτούρα. Επιστημονικά δεν αποδεικνύεται.

• Ως προς την κληρονομικότητα του καρκίνου. Ποιες μορφές είναι κληρονομικές και σε τι ποσοστό;

Οι περισσότεροι καρκίνοι έχουν ένα ποσοστό που είναι κληρονομικό. Κανένας καρκίνος όμως δεν είναι απόλυτα κληρονομικός. Οι πιο καλά μελετημένοι καρκίνοι μέχρι σήμερα, όσον αφορά στην κληρονομικότητα, είναι ο καρκίνος του μαστού, των ωοθηκών και του παχέος εντέρου, κι εκεί τα ποσοστά είναι 20-30%. Δηλαδή ένας στους τρεις ασθενείς έχουν κάποιο ιστορικό. Όσον αφορά στον καρκίνο του πνεύμονα που είναι αρκετά διαδεδομένος, δεν έχουμε συνήθως κληρονομικότητα, με εξαίρεση λίγες περιπτώσεις. Είναι κυρίως περιβαλλοντικός, σχετίζεται με το κάπνισμα και με τα χημικά καρκινογόνα τα οποία αναπνέουμε. Επίσης, κληρονομικοί καρκίνοι σε ποσοστό από 10-30% είναι στα νεφρά, τα επινεφρίδια, στον προστάτη και στο πάγκρεας.

• Γνωρίζουμε ότι το στρες επηρεάζει και τη γονιμότητα, ιδίως από πλευράς ψυχολογικής στις γυναίκες. Ισχύει κάτι τέτοιο και για τους άνδρες;

Συνήθως η κοινωνία χρεώνει στις γυναίκες οποιαδήποτε προβλήματα υπογονιμότητας, ή προβλήματα στην εγκυμοσύνη, ή γενετικές ανωμαλίες του παιδιού. Αντίθετα, η επιστήμη όλο και περισσότερο ενοχοποιεί τους άνδρες για αυτά τα ζητήματα. Γιατί όσο μεγαλώνει η ηλικία του άνδρα, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να συνεισφέρει στη γέννηση ενός παιδιού με κάποια σπάνια πάθηση ή με γενετικές ανωμαλίες. Μάλιστα, αυτές οι πιθανότητες είναι μεγαλύτερες από ότι για μία γυναίκα αντίστοιχης ηλικίας.

• Που σημαίνει ότι η μεγάλη ηλικία δεν είναι μόνο για τις γυναίκες επιβαρυντικός παράγοντας ως προς την εκδήλωση γενετικών νοσημάτων του βρέφους;

Ακριβώς. Και στους άνδρες άνω των 45-50, ισχύει σε μεγαλύτερο βαθμό, λόγω του ότι στο γενετικό υλικό, στο DNA των σπερματοζωαρίων, μπορει να γίνει πιο εύκολα γονιδιακό λάθος, απ’ ότι γίνεται στα ωάρια, επειδή η διαδικασία παραγωγής των σπερματοζωαρίων είναι πιο συχνή και παράγονται πολύ περισσότερα σπερματοζωάρια κάθε μήνα απ΄ ότι ένα ωάριο κάθε μήνα σε κάθε γυναίκα.

• Πάντως μέχρι τώρα η κρατούσα άποψη δεν χρέωνε στους υπερήλικες άνδρες που γίνονταν γονείς, γενετικές ανωμαλίες των παιδιών.

Ναι όντως έτσι είναι, γιατί αυτά που σας ανέφερα είναι δεδομένα των τελευταίων δύο τριών ετών. Όμως όσο μεγαλώνει ο άντρας μετά τα 35-40, αυξάνονται οι πιθανότητες να δημιουργηθούν πιο εύκολα γονιδιακά λάθη, κατά τη διάρκεια της σπερματογένεσης. Και είναι ενδιαφέρον και κοινωνικά αν δείτε το γεγονός ότι φέρει ο άνδρας μεγαλύτερο ίσως μερίδιο ευθύνης και δεν φταίει τελικά για όλα η γυναίκα.

• Ποια θα είναι η έκπληξη της γενετικής μέσα στην επόμενη δεκαετία, κύριε Γιαννουκάκο;

Νομίζω ότι το πιο σημαντικό γεγονός που θα έχουμε στα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια, θα είναι ότι θα ξέρουμε όλοι, τη γενετική μας ταυτότητα, σε μαζική κλίμακα. Δηλαδή με άλλα λόγια θα μπορούσα να πω ότι θα γνωρίζουμε ένα μέρος της μοίρας μας, το οποίο όμως θα μπορούμε να το αλλάξουμε.