Είναι γεγονός ότι η επικράτηση των τουρκόφιλων Τζιχαντιστών στη Συρία, γέμισε με προσδοκίες τον νεοθωμανισμό του Ερντογάν, ο οποίος βασιζόμενος στο ιδεολόγημα της "Γαλάζιας Πατρίδας", στοχεύει να μετατρέψει τη ΝΑ Μεσόγειο σε "τουρκική λίμνη".
Επιβεβαίωση προς τούτο αποτελεί η ανακοίνωση της Άγκυρας για μια πιθανή συμφωνία Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με τη νέα κυβέρνηση της Συρίας, η οποία θα αντικατοπτρίζει τη θαλάσσια συμφωνία της Τουρκίας το 2019 με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης (GNA).
Λιβύη και Συρία αποτελούν αλληλένδετους πυλώνες της τουρκικής στρατηγικής στη Μεσόγειο
Αυτή η προηγούμενη συμφωνία επέτρεψε στην Τουρκία να διεκδικήσει μια βάση στην Ανατολική Μεσόγειο, αναδιαμορφώνοντας την περιφερειακή δυναμική προς όφελός της, αναφέρει, επισημαίνοντας:
Σήμερα, η Άγκυρα ακολουθεί παρόμοια στρατηγική στη Συρία, επιδιώκοντας να δημιουργήσει "θαλάσσια τετελεσμενα", όπως έκανε στην ξηρά, χρησιμοποιώντας την υπόσχεση οικονομικής και πολιτικής υποστήριξης για να αγορευθεί ως κυρίαρχος παίκτης στην πολύπαθη χώρα.
Αυτοί οι παράλληλοι ελιγμοί υπογραμμίζουν το ευρύτερο όραμα της Άγκυρας για τη Λιβύη και τη Συρία ως αλληλένδετους πυλώνες της γεωπολιτικής στρατηγικής της στη Μεσόγειο, όπου οι ενέργειές της στη μία χώρα ενισχύουν την επιρροή στην άλλη.
Κεντρικό στοιχείο αυτής της στρατηγικής είναι η τάση της Τουρκίας να αξιοποιήσει στρατιωτικές επεμβάσεις, πολιτικές συμφωνίες και οικονομικά εργαλεία για την προώθηση των στόχων της.
Στη Λιβύη, η επέμβαση της Τουρκίας το 2019 της εξασφάλισε μια κρίσιμη βάση μέσω της ανάπτυξης, drones, Σύριων μισθοφόρων και άμεσης στρατιωτικής υποστήριξης.
Αυτό επέτρεψε στην Άγκυρα να διαπραγματευτεί μια συμφωνία για την ΑΟΖ της, η οποία επαναπροσδιόριζε τα θαλάσσια σύνορα και αμφισβήτησε τις αξιώσεις της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αιγύπτου και του Ισραήλ.
Η συμφωνία δεν ήταν απλώς ένα οικονομικό παιχνίδι, αλλά μια στρατηγική κίνηση για την αντιμετώπιση των μεσογειακών αντιπάλων για τα χωρικά ύδατα και τους ενεργειακούς πόρους.
Πέντε χρόνια αργότερα, η Άγκυρα επιδιώκει να συνάψει μια συμφωνία ΑΟΖ με τη νέα κυβέρνηση της Συρίας, η οποία θα επεκτείνει περαιτέρω τις θαλάσσιες διεκδικήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ενώ η Τουρκία χαρακτηρίζει αυτές τις ενέργειες ως νόμιμες διεκδικήσεις των δικαιωμάτων της, οι περιφερειακές δυνάμεις τις θεωρούν προκλήσεις που βαθαίνουν τις εντάσεις σε ένα ήδη ασταθές περιβάλλον.
Η εξισορρόπηση της Ρωσικής επιρροής στη Λιβύη από την Τουρκία
Η Λιβύη κατέχει κεντρικό ρόλο στη μεσογειακή στρατηγική της Τουρκίας, χρησιμεύοντας ως πύλη για τις περιφερειακές φιλοδοξίες της Άγκυρας και ως πλατφόρμα προβολής επιρροής.
Το Μνημόνιο Συναντίληψης του 2019 με το GNA, το οποίο καθιέρωσε ένα αμφισβητούμενο θαλάσσιο σύνορο, έχει επικριθεί ότι εγείρει άλυτα ζητήματα κυριαρχίας , ενώ στερείται νομιμότητας βάσει του διεθνούς δικαίου.
Πέρα από αυτές τις νομικές προκλήσεις, η θέση της Τουρκίας στη Λιβύη περιπλέκεται περαιτέρω από την εδραιωμένη εμπλοκή της Ρωσίας.
Μέσω της Ομάδας Βάγκνερ -που πρόσφατα μετονομάστηκε σε Αφρικανικό Σώμα- η Μόσχα ενίσχυσε τις δυνάμεις του Διοικητή του Εθνικού Στρατού της Λιβύης Χαλίφα Χάφταρ, εξασφαλίζοντας τη δική της βάση στις περιοχές ελέγχου του Χάφταρ.
Οι αναφορές για μεταφορές ρωσικών όπλων πάνω από τον ελεγχόμενο από την Τουρκία εναέριο χώρο από την αεροπορική βάση Hmeimim της Συρίας στην ανατολική Λιβύη μετά την πτώση της Δαμασκού αποτελούν παράδειγμα της παράδοξης φύσης του ανταγωνισμού Τουρκίας-Ρωσίας.
Επιφανειακά, τέτοιες εξελίξεις μπορεί να φαίνονται συναλλακτικές, αλλά αντικατοπτρίζουν την ευρύτερη στρατηγική της Άγκυρας, η οποία συνίσταται στην διατήρηση της κυριαρχίας στην κλιμάκωση θέτοντας "όρια" στις ρωσικές επιχειρήσεις, ενώ παράλληλα αξιοποιεί τον ρόλο της ως περιφερειακής εξισορρόπησης για την εξαγωγή στρατηγικών πλεονεκτημάτων.
Αυτή η πράξη εξισορρόπησης υπογραμμίζει τον υπολογισμένο πραγματισμό της Τουρκίας στη Λιβύη, όπου η συνεργασία με τη Ρωσία λειτουργεί ταυτόχρονα ως αντίβαρο στους περιφερειακούς αντιπάλους και ως μετρημένο στοίχημα.
Επιτρέποντας τις υλικοτεχνικές μεταφορές της Μόσχας, η Άγκυρα έχει μετατρέψει μια πιθανή υποχρέωση σε εργαλείο στρατηγικής μόχλευσης, τοποθετώντας διακριτικά τις ρωσικές φιλοδοξίες στην Αφρική, επιβεβαιώνοντας παράλληλα την αναγκαιότητα της στο ΝΑΤΟ και ενισχύοντας την περιφερειακή της επιρροή.
Τρωτά σημεία της τουρκικής στρατηγικής που "πατάει σε δύο βάρκες-ΝΑΤΟ και Ρωσία"
Η λεπτή εξισορρόπηση που απαιτείται για τη διαχείριση των δραστηριοτήτων της Μόσχας αφήνει την Άγκυρα εκτεθειμένη στους κινδύνους λανθασμένου υπολογισμού, υπέρβασης και εξάρτησης.
Διαταραχές στη διευθέτησή της με τη Ρωσία -ή ρήξεις στις σχέσεις της με τους συμμάχους του ΝΑΤΟ, τις περιφερειακές δυνάμεις ή τις λιβυκές φατρίες- θα μπορούσαν να αποκαλύψουν τα σκληρά κερδισμένα κέρδη της Άγκυρας, θέτοντας σε κίνδυνο τις ευρύτερες μεσογειακές φιλοδοξίες της και αφήνοντας εκτεθειμένο το γεωπολιτικό της έρεισμα.
Στη Συρία, η επέμβαση της Τουρκίας αρχικά ωθήθηκε από την ανάγκη αντιμετώπισης άμεσων απειλών για την ασφάλεια, κυρίως απομακρύνοντας το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος και περιορίζοντας τις κουρδικές δυνάμεις που επιδιώκουν να επεκτείνουν τον εδαφικό έλεγχο στη βόρεια Συρία.
Ωστόσο, με την πτώση του δικτάτορα Μπασάρ αλ Άσαντ, η Άγκυρα εξέτασε εκ νέου την προσέγγισή της, συγχωνεύοντας τις οικονομικές και γεωπολιτικές φιλοδοξίες με τους στόχους ασφαλείας της.
Η προοπτική μιας συμφωνίας ΑΟΖ με τη Συρία αντικατοπτρίζει τη δυναμική του συμφώνου της Λιβύης του 2019.
Ενώ ένα τέτοιο σύμφωνο θα μπορούσε να προσφέρει θαλάσσια κέρδη και να εμβαθύνει την επιρροή της Τουρκίας στην περιοχή, είναι γεμάτο κινδύνους.
Η αντίδραση Ελλάδας-Κύπρου- ΕΕ
Η Ελλάδα, η Κύπρος και άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις θα θεωρήσουν μια τέτοια συμφωνία ως παράνομη και αποσταθεροποιητική κίνηση, που πολώνει περαιτέρω την περιφερειακή δυναμική και εντείνει τις διαμάχες για την ενέργεια και την κυριαρχία.
Η προσέγγιση της Τουρκίας στη Συρία αντανακλά επίσης τις ευρύτερες φιλοδοξίες της να ενσωματώσει τις στρατηγικές της σε όλα τα θέατρα, ενισχύοντας την επιρροή της μέσω διασυνδεδεμένων πολιτικών.
Η επιδίωξη της χώρας για θαλάσσια κέρδη στη Συρία βασίζεται στις επιτυχίες της συμφωνίας της για τη Λιβύη, ενώ υπογραμμίζει τους κινδύνους που ενυπάρχουν στην αναπαραγωγή αυτής της στρατηγικής σε ένα διαφορετικό γεωπολιτικό πλαίσιο.
Οι αλληλεπικαλυπτόμενες εντάσεις στη Λιβύη και τη Συρία απαιτούν συνεχή επαναβαθμονόμηση, καθώς η Άγκυρα διαχειρίζεται ασταθείς αντιπαλότητες και μεταβαλλόμενες συμμαχίες.
Η ενσωμάτωση των στρατηγικών της υπογραμμίζει το όραμα της Τουρκίας για τη Μεσόγειο ως ενιαίο χώρο προβολής ισχύος.
Το Ισραήλ λαμβάνει τα μέτρα του
Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις στη Συρία, οι πιο σημαντικές από τις οποίες προέρχονται από το Ισραήλ.
Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές έχουν κλιμακωθεί, στοχεύοντας πολλές στρατιωτικές εγκαταστάσεις και καταστρέφοντας αεροσκάφη, συστήματα ραντάρ και θέσεις πυραύλων.
Ταυτόχρονα, οι ισραηλινές δυνάμεις έχουν πραγματοποιήσει εισβολές και επέκτειναν την παρουσία τους πέρα από τα κατεχόμενα Υψίπεδα του Γκολάν, ιδιαίτερα στην επαρχία Κουνέιτρα της νότιας Συρίας.
Αυτές οι ενέργειες αντικατοπτρίζουν τη δυσαρέσκεια για την τρέχουσα πορεία της Συρίας.
Υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη αντίληψη στο Ισραήλ ότι η Συρία κινδυνεύει να γίνει τουρκικό προτεκτοράτο, ένα σενάριο που θα περιόριζε σοβαρά το στρατιωτικό εύρος του Ισραήλ στην περιοχή.
Αυτή η ανησυχία επιδεινώνεται από την πεποίθηση ότι το Ιράν θα συνεχίσει να ελίσσεται για επιρροή, θεωρώντας τα στρατηγικά πλεονεκτήματα της Συρίας ως πολύ πολύτιμα για να τα παρατήσει.
Σε αυτό το πλαίσιο, μια Συρία που ανοικοδομήθηκε υπό την ηγεσία αραβικών κρατών θεωρείται ως πολύ πιο επιθυμητό αποτέλεσμα, περιορίζοντας την επιρροή τόσο της Τουρκίας όσο και του Ιράν, ενώ προληπτικά εξουδετερώνει την αναζωπύρωσή τους.
Εάν αυτό το όραμα αποδειχθεί ανέφικτο, το Ισραήλ μπορεί να καταφύγει στον περιορισμό της τουρκικής επιρροής υπονομεύοντας την ενότητα της Συρίας, διοχετεύοντας υποστήριξη σε εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες για να κατακερματίσουν τη χώρα και να αποδυναμώσουν τη θέση της Άγκυρας.
Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει το σκηνικό για μια πιθανή πορεία σύγκρουσης μεταξύ των δύο.
Η αλληλεπίδραση αυτής της αντιπαλότητας υπογραμμίζει την εύθραυστη φύση των φιλοδοξιών της Άγκυρας, με το Ισραήλ να αναδεικνύεται ίσως ως η πιο τρομερή πρόκληση.
Η ικανότητα του Τελ Αβίβ να λειτουργεί πέρα από τα παραδοσιακά διεθνή πρότυπα, όπως αποδεικνύεται ξεκάθαρα στη Γάζα, και να εξασφαλίζει την ακλόνητη υποστήριξη των παραδοσιακών δυτικών συμμάχων της Άγκυρας -ανεξαρτήτως των μεθόδων του- αποκαλύπτει την διαφαινόμενη ασυμμετρία που αντιμετωπίζει η Τουρκία σε αυτόν τον γεωπολιτικό αγώνα.
Η Τουρκία προσπαθεί να επιλύσει διαφορές και αντιθέσεις σε Λιβύη και Συρία με "καρότο και μαστίγιο"
Στη Λιβύη, η Άγκυρα έχει προσαρμοστεί στο μεταβαλλόμενο πολιτικό τοπίο και έχει εμπλακεί με φατρίες της Ανατολικής Λιβύης και την οικογένεια Χάφταρ για να επεκτείνει την επιρροή της.
Αυτή η προσέγγιση σηματοδοτεί μια ρεαλιστική μετάβαση από την αντιπαράθεση στην προσεκτική διπλωματία, καθώς η Τουρκία επιδιώκει να μετατρέψει τους πρώην αντιπάλους σε συνεργάσιμους συμμετόχους ενώ περιηγείται στην πολυσύχναστη λιβυκή γεωπολιτική αρένα.
Στη Συρία, η πολιτική επιρροή της Τουρκίας την έχει τοποθετήσει ως κρίκο για την περιφερειακή δέσμευση με τη συριακή κυβέρνηση, μεσολαβώντας μεταξύ της Δαμασκού και βασικών εξωτερικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των αραβικών κρατών, των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ενδεχομένως της Ρωσίας.
Ο λεπτός ρόλος που παίζει η Άγκυρας ακονίζει τη μόχλευση της, επιχειρώντας να μετατρέψει τους περιφερειακούς ανταγωνιστές της σε σκαλοπάτι για τους δικούς της στόχους.
Ευθυγραμμίζοντας τις στρατηγικές της στη Λιβύη και τη Συρία, η Τουρκία επιδιώκει να εδραιώσει την επιρροή της και να ενισχύσει τη μόχλευση της και στα δύο θέατρα. Αυτή η υπολογισμένη προσέγγιση υπογραμμίζει την προσπάθεια της Άγκυρας να τοποθετηθεί ως απαραίτητος παράγοντας στη Μεσόγειο, μετατρέποντας τους τακτικούς ελιγμούς σε ευρύτερα γεωπολιτικά κέρδη.
Ωστόσο, αυτή η στρατηγική υψηλού διακυβεύματος αφήνει την Τουρκία εκτεθειμένη. Οι αλληλεπικαλυπτόμενες εντάσεις στη Λιβύη και τη Συρία απαιτούν συνεχή επαναβαθμονόμηση, καθώς οι προόδοι σε μια αρένα θα μπορούσαν να διαλυθούν γρήγορα από μια άλλη.
Η επιστροφή Τράμπ στο Λευκό Οίκο θα καθορίσει τις εξελίξεις στη Μεσόγειο
Η επιστροφή του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο αυτόν τον μήνα φαίνεται ως ο πιο σημαντικός καθοριστικός παράγοντας που διαμορφώνει τη δυναμική της περιοχής.
Η συναλλακτική προσέγγιση του Τραμπ στην εξωτερική πολιτική θα μπορούσε να προσφέρει στην Άγκυρα ευκαιρίες να επιβληθεί πιο επιθετικά, ιδιαίτερα καθώς αξιοποιεί τη στρατηγική της θέση στη Μεσόγειο.
Ωστόσο, αυτή η ίδια προσέγγιση εγείρει το φάσμα της μεγαλύτερης απεμπλοκής των ΗΠΑ από περιφερειακές συγκρούσεις, αφήνοντας την Τουρκία να αντιμετωπίσει κλιμακούμενες προκλήσεις από τη Μόσχα, το Ισραήλ και άλλες περιφερειακές δυνάμεις χωρίς την υποστήριξη των παραδοσιακών δυτικών συμμάχων της.
Η αβεβαιότητα αυτού του γεωπολιτικού περιβάλλοντος υπογραμμίζει την επισφάλεια των κερδών της Τουρκίας, όπου οι πρόοδοι σε ένα θέατρο θα μπορούσαν να διαλυθούν γρήγορα, θέτοντας την ευρύτερη μεσογειακή στρατηγική της στην κόψη του μαχαιριού.
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η εξυπηρέτηση του ιδεολογήματος της "Γαλάζιας Πατρίδας" της Τουρκίας, από τάχα ακρογωνιαίο λίθο της περιφερειακής σταθερότητας που η ίδια επιχειρεί να προβάλλει, έχει πάρα πολλές πιθανότητες να εξελιχθεί σε θεμέλιο λίθο πρόκλησης διαρκούς αστάθειας σε Κεντρική- ΝΑ Μεσόγειο και Μ. Ανατολή.
