Το 1928, ο Αμερικανός εφευρέτης Thomas Edison, στα 82 του χρόνια, ανακοίνωνε ότι είχε εφεύρει και κατασκεύαζε ένα μηχάνημα, το οποίο θα επέτρεπε την επικοινωνία των ανθρώπων με τα πνεύματα των νεκρών.

Για το θέμα ζητήθηκε η άποψη του Άγγελου Τανάγρα, ο οποίος παραχώρησε σχετική συνέντευξη στην εφημερίδα «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» και η οποία δημοσιεύθηκε στις 25 Μαρτίου, του ίδιου έτους:

– ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Διαβάσατε την τελευταία διάλεξη του Edison και τις υποσχέσεις που δίδει ότι θα κατασκευάσει εντός έτους μηχάνημα δια του οποίου θα επικοινωνεί κανείς με τους νεκρούς; Τι φρονείτε περί αυτού του ζητήματος;

– ΤΑΝΑΓΡΑΣ: Ας βρεθεί το περίφημο μηχάνημα και τότε συζητούμε. Δεν ευρίσκεται ότι προσωρινώς ομιλούντες γι’ αυτό το ζήτημα, κάνουμε τρύπες στο νερό; Άπιαστα πουλιά, χίλια στον παρά!

– ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Τέλος πάντων, θεωρείται την κατασκευή του αδύνατη;

– ΤΑΝΑΓΡΑΣ: Θεωρώ την επικοινωνία μετά των νεκρών ουτοπία, διότι τίποτε απολύτως δεν έχει αποδειχθεί μέχρι στιγμής επί του ζητήματος αυτού. Ότι οι αγαθοί πνευματιστές, είτε εξ αισθηματικού, είτε εκ φανατισμού, είτε εξ ελλείψεως επιστημονικών γνώσεων, φαντάζονται ως επικοινωνία μετά των νεκρών, είναι απλώς τηλεπάθειες, διοράσεις και προαισθήματα των μέντιουμ.

– ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Δηλαδή, πώς τα εξηγείτε αυτά;

– ΤΑΝΑΓΡΑΣ: Η τηλεπάθεια είναι πράγμα συνηθέστατο, που δεν χρειάζεται να είναι κανείς μέντιουμ, για να το παρατηρήσει. Καθώς πηγαίνετε στον δρόμο, σκέφτεστε χωρίς λόγο ένα πρόσωπο, που έχετε χρόνια να το δείτε. Στρίβετε τον δρόμο και το βλέπετε μπροστά σας. Πού βλέπετε πνεύματα στο φαινόμενο αυτό; Απλούστατα, είναι επικοινωνία ατόμου προς άτομο, άνευ των αισθήσεων. Κάποια αιθέρια, άγνωστα ερτζιανά κύματα μεταδίδουν τη σκέψη. Ξέρω ότι είναι ακόμη μερικοί που επιμένουν να την αρνούνται. Έξαφνα, ο φίλος μου, κύριος Δοντάς, Καθηγητής της Φυσιολογίας, επιμένει στη σύμπτωση. Σήμερα, όμως, ευτυχώς η Εταιρία των Ψυχικών Ερευνών έχει το μέσο να την αποδείξει πειραματικά, οποιαδήποτε ώρα. Του έγραψα, μάλιστα, να έρθει στο γραφείο κάποιο απόγευμα, αλλά δεν τον είδα να φανεί…

– ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Μήπως δε θέλει να πεισθεί;

– ΤΑΝΑΓΡΑΣ: Δεν πιστεύω… δεν έχω, εγώ τουλάχιστον, τέτοια ιδέα γι’ αυτόν.

– ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Καλά η τηλεπάθεια, αλλά τα λοιπά φαινόμενα; Η διόραση, το προαίσθημα;

– ΤΑΝΑΓΡΑΣ: Τα εξηγεί σήμερα η ψυχοφυσιολογία διά του υποσυνειδήτου. Τι είναι το υποσυνείδητο; Κάθε λειτούργημα που γίνεται στο ανθρώπινο σώμα, χωρίς τη βούλησή μας. Το ζωικό σώμα, όπως και πάσα ύλη, αποτελείται από αιθέρα υπό ηλεκτρονιακή μορφή. Ο αιθέρας σήμερα συγχέεται με την άγνωστη δημιουργική δύναμη. Είμαστε ένα μέρος του αιθέρα αυτού, δηλαδή του Θείου, η υλική, όμως, σύνθεση εμποδίζει την εκδήλωση των υπεράνθρωπων ιδιοτήτων του: της Παντοδυναμίας και της Παντογνωσίας. Κλείνουμε ένα μέρος του Θεού μέσα μας. Είναι, όμως, μερικές στιγμές, όπου μέρος του Θείου αιθέρα, που μας αποτελεί, επικοινωνεί με το λογικό μας ενσυνείδητο.

– ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ποιες είναι αυτές οι στιγμές;

– ΤΑΝΑΓΡΑΣ: Κάθε αδράνεια των αισθήσεων από την απλή αφαίρεση, τον ύπνο, τον υπνωτισμό, μέχρι του ψυχορραγήματος. Όλα αυτά μπορείτε να τα βρείτε με τη μεγαλύτερη λεπτομέρεια στο περιοδικό των «Ψυχικών Ερευνών».

– ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Και πώς δεν γίνεται αυτό συχνότερα;

– ΤΑΝΑΓΡΑΣ: Δεν έχουμε όλοι τον απαιτούμενο οργανισμό. Μόνο τα μέντιουμ έχουν τέτοιες στιγμές και αυτές όχι εντελώς σαφείς, διότι μια ακτίδα της αλήθειας, είτε ως διόραση, είτε ως προαίσθημα, φτάνει αναμεμιγμένη με εντυπώσεις της φαντασίας μας. Οι αρχαίες Πυθείες, οι μάντεις, οι Σίβυλλες, οι ιέρειες των Δρυϊδών, οι Προφήτες, ήταν μέντιουμ.

– ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ώστε, δεν παραδέχεστε τη μέλλουσα ζωή;

– ΤΑΝΑΓΡΑΣ: Ως άτομο, πιστεύω ακραδάντως. Ακόμη, ως επιστήμονας, έχω την άρρητη συγκίνηση να πιστοποιώ ότι και η επιστημονική έρευνα βρίσκεται σε κάποια ενδεικτικά ίχνη -τα ψυχομετρικά φαινόμενα- επί του ζητήματος αυτού. Ότι, όμως, αμφισβητώ επισήμως και επιμόνως είναι η ευκολία της επικοινωνίας με το Υπερπέραν αυτό, όπως το φαντάζονται οι αγαθοί πνευματιστές. Οι αφελείς, αλλά συμπαθητικότατοι αυτοί άνθρωποι, φαντάζονται ότι αρκεί να καθίσουν εμπρός σε ένα τραπεζάκι, για να έλθει αμέσως η ψυχή του Μεγάλου Ναπολέοντα, για να τους πληροφορήσει αν κάποιος θα κερδίσει στο Χρηματιστήριο και αν η Ελενίτσα αγαπά τον Νικολάκη. Απλώς, όμως, η μυστικοπάθεια τους κάνει να αρέσκονται ν’ αυταπατώνται και αυτό τους κάνει πολύ συμπαθητικούς.

– ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ώστε, κατά τη γνώμη σας, η επικοινωνία με τους νεκρούς δεν είναι δυνατή.

– ΤΑΝΑΓΡΑΣ: Το αμφισβητώ επιμόνως. Τα ψυχικά φαινόμενα, που πιστοποιούμε, είναι απλώς επικοινωνίες με το μέρος της Θείας Δυνάμεως, το οποίο υπό μορφή υλική μας αποτελεί. Είναι επικοινωνία με την υπέρτατη Παντοδυναμία και επίγνωση από την οποία ερχόμαστε και στην οποία επιστρέφουμε. Εάν ο Edison βρήκε τέτοιο μηχάνημα, πιθανόν να διευκολύνει αυτό το είδος της επικοινωνίας, με την εντός μας Θεία Δύναμη, που μας αποτελεί.

– ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ώστε τον πνευματισμό τον θεωρείτε εντελώς απορριπτέο;

– ΤΑΝΑΓΡΑΣ: Απορριπτέο βεβαίως όχι, αφού υπάρχουν απελπισμένοι που παρηγορούνται μ’ αυτόν. Είναι ένα δόγμα ακόμη από όσα ήδη υπάρχουν. Απλώς τον θεωρώ αφελή. Υπάρχει κι άλλος, πέραν του εμπειρικού πνευματισμού με τις φανταστικές νεκραναστάσεις του. Ο φιλοσοφικός ή επιστημονικός πνευματισμός, τον οποίο αντιπροσωπεύει ο Σερ Oliver Lodge και ο Ιταλός Bozzano και ο οποίος προσπαθεί, επί τη βάσει επιστημονικών δεδομένων, να αποδείξει την εμβίωση. Αυτόν, όμως, ατυχώς δεν τον βλέπω ακόμη αντιπροσωπευόμενο στον τόπο μας.

Η είδηση δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ», στις 25/03/1928…