Ο τσάρος Πέτρος ο Μέγας οδήγησε τους άνδρες του σε συντριπτική νίκη επί του στρατού του βασιλιά Καρόλου ΙΒ’, θέτοντας τέλος στα μεγαλοϊδεατικά σχέδια των Σουηδών. Η επικράτηση του Πέτρου στο πεδίο της μάχης σηματοδότησε την αρχή της ρωσικής κυριαρχίας στην Ανατολική Ευρώπη και την απώλεια της θέσης της Σουηδίας ως μεγάλης ευρωπαϊκής δύναμης.
Η εκστρατεία, οι συμμαχίες και τα προβλήματα
Παρά τις προηγούμενες επιτυχίες του, ο Κάρολος δεν είχε καταφέρει να αμφισβητήσει τη στρατιωτική δύναμη των Ρώσων. Τον χειμώνα του 1708, αντιμέτωπος με τον παγωμένο ρωσικό καιρό και με ανεπαρκή εφοδιασμό, αποφάσισε να βαδίσει κατά της Μόσχας.
Κατευθύνθηκε νότια προς την Ουκρανία, όπου δυσκολεύτηκε ν’ ανεφοδιάσει τον στρατό του, και ξεκίνησε την εαρινή του επίθεση έχοντας χάσει 5.000-8.000 άνδρες. Ωστόσο, είχε ακόμα στρατό 25.000 ανδρών και αποφάσισε να καταλάβει το ρωσικό φρούριο Πολτάβα στον ποταμό Βόρσκλα, παραπόταμο του Δνείπερου στα βορειοανατολικά σημερινά σύνορα Ουκρανίας και Ρωσίας.
Σύμμαχοί του ήταν οι Κοζάκοι του Ζαπορόζιε, με επικεφαλής τον Ιβάν Μαζέπα, που πάλευε για μία ανεξάρτητη Ουκρανία. Ο τσάρος κινητοποίησε τις δυνάμεις του για να υπερασπιστεί την Πολτάβα, έχοντας ως συμμάχους άλλους Κοζάκους με επικεφαλής τον Ιβάν Σκοροπάντσκι.
Στις 16 Ιουνίου 1709, κατά τη διάρκεια των πρώτων αψιμαχιών, μία αδέσποτη σφαίρα από τη ρωσική πλευρά τραυμάτισε τον Κάρολο στο πόδι. Η πληγή ήταν σοβαρή και για δύο μέρες η ζωή του κρεμόταν από μια κλωστή. Αν και ανάρρωσε, δεν μπόρεσε να ηγηθεί του στρατού του αυτοπροσώπως. Η διοίκησή του ανατέθηκε στον στρατάρχη Καρλ Γκούσταφ Ρένσκιελντ και τον στρατηγό Άνταμ Λούντβιχ Λεβενχάουπτ.
Οι οχυρώσεις που έκριναν τη μάχη
Έχοντας πληροφορηθεί το περιστατικό και κρίνοντας ότι οι αντίπαλοί του δεν είχαν συνεκτική ηγεσία, ο Πέτρος διέσχισε τον ποταμό Βόρσκλα και οδήγησε τον στρατό των 40.000 ανδρών του κοντά στην Πολτάβα.
Δημιούργησε μια σειρά από οχυρώσεις σε σχήμα Τ στο δάσος νοτιοδυτικά της θέσης του και κατά μήκος της διαδρομής που θα έπρεπε να ακολουθήσει το σουηδικό στράτευμα προκειμένου να εκδηλώσει την επίθεσή του. Οι οχυρώσεις αυτές θα παρείχαν τη δυνατότητα πλευρικών πυρών εναντίον των Σουηδών και θα βοηθούσαν στην προστασία του κύριου στρατοπέδου.
Στις 27 Ιουνίου οι Σουηδοί επιτέθηκαν λίγο πριν από το ξημέρωμα. Ο Λεβενχάουπτ ήταν επικεφαλής του πεζικού, το οποίο προχώρησε προς το κύριο ρωσικό στρατόπεδο. Οι αρχικές του εντολές δεν έλαβαν υπόψη τις οχυρώσεις των Ρώσων και ορισμένοι αξιωματικοί από δική τους πρωτοβουλία προσπάθησαν να τις καταλάβουν.
Ένα τάγμα πεζικού αποτελούμενο από 2.600 άνδρες ανέλαβε να καταλάβει τις οχυρώσεις μία προς μία. Γρήγορα όμως οι επιτιθέμενοι απομονώθηκαν και αναγκάστηκαν να παραδοθούν, με αποτέλεσμα το ένα τρίτο του σουηδικού πεζικού να τεθεί εκτός μάχης.
Έως τις 8:30 π.μ το υπόλοιπο σουηδικό πεζικό είχε φτάσει στη στενή πεδιάδα μπροστά από το ρωσικό στρατόπεδο και για τις δύο επόμενες ώρες βρισκόταν σε αναμονή της έλευσής του. Τελικά, ο Πέτρος αποφάσισε να τους επιτεθεί με 20.000 άνδρες σε δύο γραμμές, έχοντας την υποστήριξη 68 κανονιών.
Κρήτη: Βρέθηκε ο τάφος της Μαντάμ Ορτάνς του Ζορμπά - Η θρυλική ιερόδουλη που άφησε το αποτύπωμά της στην ιστορία του νησιού (βίντεο)
Η ρωσική αντεπίθεση και ο αφανισμός του σουηδικού στρατού
Το μπαράζ του πυροβολικού διάρκεσε 45 λεπτά και στη συνέχεια τα στρατεύματα Ρώσων και Σουηδών άρχισαν να συμπλέκονται. Οι Ρώσοι έχοντας υπέρτερες δυνάμεις υπερκέρασαν και τις δύο πλευρές του σουηδικού πεζικού, το οποίο δεν είχε καμία συνεκτική υποστήριξη ιππικού.
Ο Λεβενχάουπτ κατάφερε να διαπεράσει την πρώτη ρωσική γραμμή, αλλά δεν μπόρεσε να διατηρήσει την επιθετική του ορμή του και γρήγορα οι εξαντλημένοι σουηδοί στρατιώτες αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν από τη ρωσική αντεπίθεση. Όταν το ρωσικό ιππικό των 10.000 ανδρών ρίχτηκε στη μάχη, ο σουηδικός στρατός διαλύθηκε σε πλήρη αταξία.
Οι σουηδικές απώλειες στην Πολτάβα σε νεκρούς και αιχμαλώτους ξεπέρασαν τις 10.000 (4.500 για τους Ρώσους). Τρεις μέρες αργότερα, το μεγαλύτερο μέρος του υπολοίπου σουηδικού στρατού παραδόθηκε στους Ρώσους. Ουσιαστικά, ο σουηδικός στρατός είχε πάψει να υπάρχει.
Ο Κάρολος κατάφερε να διαφύγει νότια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπου πέρασε πέντε χρόνια στην εξορία. Επέστρεψε στη Σουηδία το 1714 και σκοτώθηκε στη διάρκεια στρατιωτικής επιχείρησης κατά της Νορβηγίας το 1718, σε ηλικία 36 ετών. Μαζί του διέφυγε σε οθωμανικά εδάφη και ο Ιβάν Μαζέπα (εθνικός ήρωας για τους Ουκρανούς και προδότης για τους Ρώσους επειδή άλλαξε στρατόπεδο).
Η Μάχη της Πολτάβας υπήρξε ένα σημαντικό στρατιωτικό και πολιτικό γεγονός της ευρωπαϊκής ιστορίας. Η Ρωσία μπορούσε τώρα να κυριαρχήσει στα εδάφη της Πολωνίας και της Βαλτικής χωρίς την αντίδραση της Σουηδίας, ενώ ο Πέτρος έγινε ο αναμφισβήτητος ηγέτης της περιοχής.
