Ο τάφος της Αμφίπολης εντυπωσιάζει σήμερα με το μέγεθός του. Ωστόσο η αρχαία Αμφίπολη ήταν μια πόλη ισχυρή, μεγάλη, με Ψηλά τείχη -που σώζονται. Πέρασε στην κυριαρχία των Μακεδόνων και έγινε το «νομισματοκοπείο» του Φιλίππου του Β΄ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Σε μία απόσταση περίπου 100 χμ. από τη Θεσσαλονίκη, πηγαίνοντας προς την Καβάλα, πέρα από την γέφυρα του Στρυμόνα, μεταξύ χαμηλών λόφων, βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Αμφίπολης.

Η Αμφίπολη ήταν αρχαία πόλη χτισμένη στην ανατολική Μακεδονία, στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα. Η Αμφίπολη ιδρύθηκε από Αθηναίους το 437 π.Χ. με στόχο τον έλεγχο της πλούσιας σε πρώτες ύλες περιοχή και εγκαταλείφθηκε οριστικά τον 8ο αιώνα μ.Χ.

Σήμερα στην περιοχή είναι χτισμένος ο ομώνυμος σύγχρονος οικισμός, που βρίσκεται περίπου 60 χλμ. νοτιοανατολικά των Σερρών.

Το μάρμαρο ερχόταν από τη Θάσο Νοτιανατολικά στον ορίζοντα της Αμφίπολης διακρίνεται το νησί της Θάσου που της χάρισε από το ναυτικό λατομείο της Αλυκής 2.500 κυβικά λευκού καλοδουλεμένου μαρμάρου για να φτιαχτεί «ένας τέλειος κύκλος κατασκευασμένος με απίστευτη γεωμετρική ακρίβεια με 158,40 διάμετρο και περίβολο ύψους 3 μέτρων αποτελούμενο από μαρμάρινες βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και επιστέψεις».

«Αυτό το έργο υλοποιήθηκε από αρχιτέκτονα που είχε υψηλή Γνώση της γεωμετρίας. Χρησιμοποιεί το π: 3,14 αντί του 3,17 των Αιγυπτίων, που ήταν ως τότε σε χρήση».

Το εξωτερικό στήσιμο του μοναδικού στα Ελληνικά και Βαλκανικά δεδομένα ταφικού μνημείου πραγματοποιήθηκε με ευκολία γιατί η μεταφορά του μαρμάρινου υλικού γινόταν μέσω θαλάσσης άνετα με ειδικά πλοιάρια, ενώ οι μαρμάρινοι δόμοι από την Αλυκή της Θάσου, τοποθετήθηκαν με ειδικούς γερανούς, κατασκευασμένους από ξύλο, σίδηρο και μολύβι, ίχνη των οποίων βρέθηκαν κατά την αρχαιολογική ανασκαφή.

Tα χρυσωρυχεία του Παγγαίου Όρους

Αν κοιτάξουμε τον ορίζοντα από τον λόφο Καστά της Αμφίπολης και βορειοανατολικά φαίνεται να ξεπροβάλει το Ορφικό Βουνό του Παγγαίου.

Τι σήμαινε το Παγγαίο για τους Μακεδόνες;

Ήταν η κατ’ εξοχή οικονομική δύναμη τους με τα ορυχεία χρυσού που διέθετε. Με τον χρυσό του Παγγαίου έκοψαν οι Μακεδόνες χρυσά νομίσματα με τα οποία χρηματοδοτούσαν τις στρατιωτικές εκστρατείες τους.

Ο χρυσός του Φιλίππου

Γι’ αυτό και ο πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου έκτισε στις ανατολικές υπώρειες του Παγγαίου και στον κάμπο του Ζυγάκτη ποταμού τους Αρχαίους Φιλίππους. Η ακμή της Μακεδονικής Δυναστείας στηρίχθηκε εξ ολοκλήρου στην εκμετάλλευση των χρυσωρυχείων του Παγγαίου.

Το βασιλικό νομισματοκοπείο που ήταν εγκατεστημένο στους Φιλίππους έκοβε μέχρι και 1000 χρυσά και ασημένια νομίσματα ημερησίως, ενώ με την ξυλεία του Παγγαίου οι Μακεδόνες ναυπήγησαν τον πολεμικό τους στόλο.

Με οικονομικό υπόβαθρο το χρυσό του Παγγαίου ο δαιμόνιος Μακεδόνας βασιλιάς Φίλιππος Β’ του Αμύντα κατόρθωσε να δημιουργήσει ακαταμάχητο στρατό με τον οποίο επέβαλε τη θέληση του τόσο στα βαρβαρικά φύλλα που απειλούσαν τη Μακεδονία (Ιλλυριούς και Δαρδανούς), όσο και στους Έλληνες, τους οποίους συνένωσε σε αντιπερσική συμμαχία, άλλοτε με υποσχέσεις, άλλοτε με δωροδοκίες και άλλοτε με τη βία (Χαιρώνεια 338 π.Χ.).

Τα χρυσωρυχεία του Φιλίππου συνετέλεσαν όσο τίποτε άλλο στην κοσμοκρατορία των Μακεδόνων ενώ την αφθονία του χρυσού της Μακεδονίας αποδεικνύουν οι περίφημοι «Φιλίππειοι Στατήρες».

Οι Αθηναίοι έδωσαν μάχες για να κατακτήσουν την Αμφίπολη

Η Αμφίπολη αντλώντας πλούτο από τα ορυχεία χρυσού στο Παγγαίο, ήταν μία από τις σημαντικότερες περιοχές που είχαν κατακτήσει οι Αθηναίοι, και αυτό εξηγεί τον τρόμο που επικράτησε στην Αθήνα κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου όταν έφτασε η είδηση το 424 π.Χ. ότι οι Σπαρτιάτες με αρχηγό τον Βρασίδα είχαν περικυκλώσει και πολιορκούσαν την Αμφίπολη.

Ο ιστορικός (και στρατηγός) Θουκυδίδης κατόρθωσε να διασώσει το στόλο του στις εκβολές του Στρυμώνα αλλά λόγω της αποτυχίας του να σώσει και την Αμφίπολη, εξοστρακίστηκε για 20 χρόνια από την πατρίδα του (Θουκ, δ’, 104-6; ε’, 26). Το 421 π.Χ οι Αθηναίοι έκαναν άλλη μια αποτυχημένη προσπάθεια να επανακαταλάβουν την πόλη.

Στη μάχη του ιππικού, και ο Αθηναίος στρατηγός Κλέων και ο αντίπαλος του Σπαρτιάτης Βρασίδας σκοτώθηκαν.

Η Αμφίπολη κατακτήθηκε στη συνέχεια από τον Φίλιππο Β’ τον Μακεδόνα το 358 π.Χ. Μετά τη μάχη στην Πύδνα το 168 π.Χ. η Αμφίπολη έγινε πρωτεύουσα της μίας εκ των τεσσάρων ελληνικών επαρχιών που ίδρυσαν οι Ρωμαίοι.

Ο απόστολος Παύλος πέρασε από την Αμφίπολη, καθώς πήγαινε στη Θεσσαλονίκη και κήρυξε τον Χριστιανισμό. Η πόλη ήταν επίσης μέρος στάθμευσης για τους ταξιδιώτες που χρησιμοποιούσαν την Εγνατία οδό, και ήταν ακόμη και η έδρα του παρατηρητή των Ρωμαίων κατά την Πρωτοχριστιανική περίοδο.

Ο Δημοσθένης στους λόγους του τόνιζε τη σημασία της πόλης γιατί η πόλη ήταν κατάλληλη για τα λιμάνια της για την ναυπηγήσιμη ξυλεία της, τα μεταλλεία χρυσού και αργυρού του Παγγαίου και την εύφορη πεδιάδα της.

Η Αμφίπολη οφείλει τη μεγάλη ακμή της στους δεσμούς της με την Αθήνα, αφού για πολλούς αιώνες υπήρξε κέντρο ακτινοβολίας του Αθηναϊκού πνεύματος.

Δρ. Αιμίλιος Δασύρας, γεωλόγος