Μπορούμε να εξαλείψουμε την επιδημία του HIV/AIDS; Πρόκειται για ένα βαθιά ανθρώπινο όσο και δραµατικό ερώτηµα, το οποίο χρονολογείται από την έναρξη της επιδηµίας, στη δεκαετία του 1980.

Με 1,3 εκατοµµύριο νέες µολύνσεις ετησίως, η επιδηµία του ρετροϊού HIV συνεχίζεται και ο πλανήτης δεν βρίσκεται σε καλό δρόµο για να εκπληρώσει τον φιλόδοξο στόχο του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας (ΠΟΥ), για εξάλειψη της λοίµωξης HIV/AIDS έως το 2030. Ωστόσο, το 2024 έχει τροφοδοτήσει την αυξανόµενη αισιοδοξία µεταξύ των κορυφαίων ειδικών σε µολυσµατικές ασθένειες. Ποιος είναι ο λόγος για αυτή την αισιοδοξία;

Χάπι προφύλαξης από τον ιό του AIDS: Για πρώτη φορά στην Ελλάδα

Η ιατρική επιστηµονική ανακάλυψη της χρονιάς για το 2024 στον χώρο του φαρµάκου είναι η δραστική ουσία λενακαπαβίρη, σύµφωνα µε το φηµισµένο διεθνώς και άκρως έγκυρο ιατρικό επιστηµονικό περιοδικό «Science».

Η λενακαπαβίρη είναι ενέσιµο φάρµακο που προλαµβάνει τη λοίµωξη από τον ιό HIV για έξι µήνες και έχει επιδείξει 100% αποτελεσµατικότητα σε κλινικές δοκιµές, οι οποίες διενεργήθηκαν σε έφηβα κορίτσια και σε γυναίκες στην Αφρική, και 99,9% σε οµάδες διαφορετικών φύλων σε όλες τις ηπείρους.

Οπως αναφέρεται στη σχετική επιστηµονική ανακοίνωση στο «Science», αν και έχουν γίνει σηµαντικά βήµατα προόδου, ο ιός HIV συνεχίζει να επηρεάζει πάνω από 1 εκατοµµύριο ανθρώπους ετησίως, ενώ δεν έχει επιτευχθεί ακόµα η ανάπτυξη αποτελεσµατικού εµβολίου. Η διάκριση από το «Science» αναγνωρίζει όλη την έρευνα που έχει γίνει σχετικά µε τη δοµή της πρωτεΐνης του ιού και συγκεκριµένα του καψιδίου αυτής, δηλαδή του εσωτερικού κελύφους που «θωρακίζει» το γενετικό υλικό του ιού, η οποία είναι σε θέση να οδηγήσει στην ανάπτυξη προληπτικών θεραπειών και για άλλες ιογενείς ασθένειες.

Η δράση του φαρμάκου κατά του ιού του AIDS

Το φάρµακο δρα επί της πρωτεΐνης, µπλοκάρει βασικά στάδια της αναπαραγωγής του ιού και έτσι επιτυγχάνει την προστασία από την έκθεση σε αυτόν. ∆ιαθέτει επίσης το πλεονέκτηµα της καλύτερης συµµόρφωσης των ασθενών στην αγωγή, συγκριτικά µε τα χάπια για την προφύλαξη (γνωστά και ως PrEP), τα οποία πρέπει να λαµβάνονται καθηµερινά, αλλά και τις ενέσεις καβοτεγκραβίρης που λαµβάνονται ανά δύο µήνες. «H λενακαπαβίρη, µαζί µε άλλες σηµαντικές ανακαλύψεις, αποτελεί ένα κοµβικό βήµα ώστε ο ιός HIV να σταµατήσει να θεωρείται παγκόσµια απειλή για την υγεία», γράφει το «Science».

Η λενακαπαβίρη, σε συνδυασµό µε άλλα αντιρετροϊκά φαρµακευτικά σκευάσµατα, ενδείκνυται για τη θεραπεία του HIV/AIDS. Χρησιµοποιείται σε ενήλικους µε µεγάλη εµπειρία στη θεραπεία, µε αντοχή σε πολλαπλά φάρµακα, στους οποίους η τρέχουσα αντιρετροϊκή φαρµακευτική θεραπεία είναι αναποτελεσµατική, λόγω αντοχής, δυσανεξίας ή ζητηµάτων ασφάλειας. Εχει επίσης βρεθεί ότι είναι εξαιρετικά αποτελεσµατική δραστική ουσία ως προφύλαξη από τον ιό HIV πριν από την έκθεση (PrEP) σε ετεροφυλόφιλες γυναίκες στην Αφρική. Περαιτέρω µελέτες βρίσκονται, µάλιστα, σε εξέλιξη για την αξιολόγηση της αποτελεσµατικότητας της ουσίας σε άνδρες που κάνουν σεξ µε άνδρες και άτοµα που κάνουν ενέσιµα ναρκωτικά (ΧΕΝ).
 

Ποια είναι τα κόστη

Από το 2024 το φάρµακο, που παράγεται από την αµερικανική φαρµακευτική εταιρεία Gilead Sciences, κοστίζει 42.250 δολάρια ΗΠΑ για τον πρώτο χρόνο. Μια µελέτη που παρουσιάστηκε τον Ιούλιο του 2024 διαπίστωσε ότι η µαζική παραγωγή ενός γενοσήµου (αντιγράφου) φαρµάκου θα επέτρεπε ένα περιθώριο κέρδους της τάξης του 30% σε ετήσια τιµή 40 δολάρια ΗΠΑ, εάν το φάρµακο χρησιµοποιηθεί από 10 εκατοµµύρια ανθρώπους. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η σηµαντική µείωση των επιπέδων HIV/AIDS διεθνώς πιθανότατα θα απαιτούσε 60 εκατοµµύρια ανθρώπους να λάβουν το φάρµακο προληπτικά. Τον Ιούνιο του 2022, η Επιτροπή Φαρµάκων για Ανθρώπινη Χρήση του Ευρωπαϊκού Οργανισµού Φαρµάκων (EMA) εξέδωσε θετική γνώµη, προτείνοντας τη χορήγηση άδειας κυκλοφορίας για το φαρµακευτικό προϊόν Sunlenca (η εµπορική ονοµασία της λενακαπαβίρης).

Η λενακαπαβίρη εγκρίθηκε για ιατρική χρήση στην Ευρωπαϊκή Ενωση τον Αύγουστο του 2022, στον Καναδά τον Νοέµβριο του 2022 και στις ΗΠΑ τον ∆εκέµβριο του 2022. Το 2024, τέλος, το περιοδικό «Science» ανακήρυξε τη λενακαπαβίρη ως «Επίτευγµα της χρονιάς 2024» και έκανε µνεία στην «εκπληκτική 100% αποτελεσµατικότητά της», σε µια µεγάλη δοκιµή αποτελεσµατικότητας σε γυναίκες και «99,9% αποτελεσµατικότητα σε άτοµα διαφορετικών φύλων που κάνουν σεξ µε άνδρες», ενώ το ίδιο περιοδικό τόνισε ότι η έρευνα παρέχει µια «νέα κατανόηση της δοµής και της λειτουργίας της πρωτεΐνης καψιδίου του HIV», η οποία οδήγησε στη δηµιουργία του φαρµάκου.