Έρευνα του meteo.gr καταρρίπτει το αφήγημα των ισχυρών ανέμων πίσω από το οποίο επιχείρησε η κυβέρνηση να κρυφτεί για την τραγική της διαχείριση κατά την περίοδο των φωτιών του καλοκαιριού.
Όπως αναφέρεται στο ερευνητικό έργο FLAME υποστηρίχθηκε η αντίληψη ότι η φωτιά ήταν ανεξέλεγκτη λόγω των ισχυρών ανέμων. Αυτή η άποψη ήταν παραπλανητική καθώς όπως εξηγεί η μελέτη, «όταν ο άνεμος πνέει με χαμηλότερη ένταση, είναι ευκολότερο μία πυρκαγιά να αναπτύξει τη δική της κυκλοφορία (να φτιάξει το δικό της καιρό), να καταστεί αυτοκαθοδηγούμενη, και να εμφανίσει ακραία συμπεριφορά».
Μάλιστα, όπως αναφέρεται στην έρευνα, «το προγνωστικό σύστημα IRIS 2.0, το οποίο λειτουργεί επιχειρησιακά η μονάδα METEO του ΕΑΑ από το καλοκαίρι του 2019, δεν ενεργοποιήθηκε για καμία εκ των μεγάλων δασικών πυρκαγιών του Αυγούστου 2021».
Αυτί σημαίνει ότι οι πυρκαγιές αντιμετωπίστηκαν ακόμα μια φορά, με προχειρότητα και χωρίς εξιδεικευμένη γνώση.
Αναλυτικά η έρευνα του Meteo.gr:
«Στην Ελλάδα υπάρχει εδραιωμένη η κοινή αντίληψη πως για να λάβει διαστάσεις μία δασική πυρκαγιά και να καταστεί ανεξέλεγκτη, θα πρέπει να πνέει ισχυρός άνεμος. Αν και μερικώς αληθής, η αντίληψη αυτή είναι στη βάση της παραπλανητική. Αυτό αποδείχθηκε περίτρανα κατά τη διάρκεια των καταστροφικών πυρκαγιών του Αυγούστου 2021, όπου κυριάρχο θέμα της δημόσιας συζήτησης αναδείχθηκε το «γιατί ξέφυγε η φωτιά χωρίς να φυσάει;».
Πράγματι, ο άνεμος αποτελεί έναν παράγοντα με μεγάλη και άμεση επίδραση στη συμπεριφορά και την εξάπλωση μιας δασικής πυρκαγιάς. Είναι αυτός που διατηρεί την απαραίτητη ροή οξυγόνου για τη διατήρηση της καύσης, αλλά και αυτός που ορίζει την κατεύθυνση κίνησης των πύρινων μετώπων. Ωστόσο, η εξέλιξη μίας δασικής πυρκαγιάς σε ακραίο συμβάν δεν προϋποθέτει την παρουσία ισχυρού ανέμου. Αντίθετα, όταν ο άνεμος πνέει με χαμηλότερη ένταση, είναι ευκόλοτερο για μία πυρκαγιά να αναπτύξει τη δική της κυκλοφορία (να φτιάξει το δικό της καιρό), να καταστεί αυτοκαθοδηγούμενη, και να εμφανίσει ακραία συμπεριφορά. Σε αυτή την περίπτωση, το απαιτούμενο συστατικό στοιχείο είναι η διατήρηση έντονης καύσης, η οποία μπορεί να επιτευχθεί όταν υπάρχει αφθονία ξηρής καύσιμης ύλης.
Η πρόσφατη δασική πυρκαγιά στη Βαρυμπόμπη αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εκδήλωσης ακραίου πυρικού συμβάντος κάτω από συνθήκες γενικά ασθενών ανέμων. Χάρη στην αφθονία εξαιρετικά ξηρής καύσιμης ύλης, η πυρκαγιά κατόρθωσε να καταστεί αυτοκαθοδηγούμενη (δημιούργησε το δικό της καιρό), εμφανίζοντας ακραία συμπεριφορά και λαμβάνοντας γρήγορα διαστάσεις.
Ιδιαίτερο μάλιστα ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των αριθμητικών προσομοιώσεων που πραγματοποιήθηκαν με το προγνωστικό σύστημα IRIS 2.0. Ειδικότερα, και με στόχο την αποδόμηση του αφηγήματος σχετικά με την ένταση των ανέμων, υλοποιήθηκαν 2 αριμθμητικά πειράματα. Στο πρώτο πείραμα προσομοιώθηκε η εξάπλωση της πυρκαγιάς της Βαρυμπόμπης κάτω από τις πραγματικές πυρομετεωρολογικές συνθήκες εκείνης της ημέρας (ασθενείς άνεμοι, υψηλές θερμοκρασίες, χαμηλή σχ. υγρασία). Στο δεύτερο πείραμα προσομοιώθηκε η εξάπλωση της πυρκαγιάς κάτω από ένα υποθετικό σενάριο με ισχυρούς βορειανατολικούς ανέμους. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην Εικόνα 1.
Αποτελέσματα του προγνωστικού συστήματος IRIS 2.0 για τη δασική πυρκαγιά της Βαρυμπόμπης 2021. Αριστερά παρουσιάζεται το πραγματικό σενάριο κατά την ημέρα εκδήλωσης της πυρκαγιάς (υψηλή θερμοκρασία, χαμηλή υγρασία, ασθενής άνεμος). Δεξιά παρουσιάζεται ένα υποθετικό σενάριο εξάπλωσης κάτω από συνθήκες ισχυρών βορειανατολικών ανέμων (μελτέμι). Σε κάθε γραμμή παρουσίαζεται η προβλεπόμενη από το IRIS 2.0 εξάπλωση 2, 6 και 12 ώρες από την έναρξη της πυρκαγιάς.
Μία γρήγορη ματιά στους χάρτες εξάπλωσης της Εικ. 1 αρκεί ώστε να απομυθοποιηθεί ο ρόλος των ισχυρού ανέμου. Τα αποτελέσματα του IRIS 2.0 υποδεικνύουν ότι εάν κατά την ημέρα εκδήλωσης της πυρκαγιάς στη Βαρυμπόμπη έπνεαν ισχυροί βορειοανατολικοί άνεμοι (μία τυπική ημέρα με ισχυρό μελτέμι), τότε η εξάπλωση της πυρκαγιάς θα ήταν μικρότερη. Αυτό θα συνέβαινε διότι οι ισχυροί βορειοανατολικοί άνεμοι θα καθοδηγούσαν γρήγορα τη φωτιά νοτιοδυτικά, αποτρέπωντας την πλευρική της εξάπλωση και δίνοντας τελικά στην εξάπλωση το σχήμα μιας πεπλατυσμένης έλειψης (βλ. δεξιά στήλη, Εικόνα 1). Ωστόσο, οι ασθενείς γενικά άνεμοι που πραγματικά έπνεαν επέτρεψαν στη φωτιά να επεκταθεί γρήγορα προς όλες τις κατευθύνσεις. Συναντώντας πλούσια ξηρή καύσιμη ύλη κατά την εξάπλωση της αυτή, ιδιαίτερα προς βορρά, η πυρκαγιά κατόρθωσε να διατηρήσει έντονη την καύση, να αναπτύξει επαγωγική στήλη, και τελικά να καταστεί αυτοκαθοδηγούμενη, παρουσιάζοντας ακραία συμπεριφορά.
Σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί ότι το προγνωστικό σύστημα IRIS 2.0, το οποίο λειτουργεί επιχειρησιακά η μονάδα METEO του ΕΑΑ από το καλοκαίρι του 2019, δεν ενεργοποιήθηκε για καμία εκ των μεγάλων δασικών πυρκαγιών του Αυγούστου 2021, συμπεριλαμβανομένου του συμβάντος στη Βαρυμπόμπη. Με βάση προηγούμενη ανάλυση (διαθέσιμη εδώ), η πρόγνωση που θα μπορούσε να είχε παράσχει επιχειρησιακά το IRIS 2.0, εάν είχε ζητηθεί, βρίσκεται πολύ κοντά στην πραγματική εξάπλωση της φωτιάς. Σημειώνεται, τέλος, ότι το προγνωστικό σύστημα IRIS 2.0 καταγράφει 17 ενεργοποιήσεις κατά την αντιπυρική περίοδο του 2019, 31 το 2020, και μόλις 3 το 2021.
Τα παραπάνω αποτελούν αποτελέσματα του ερευνητικού έργου FLAME που υλοποιείται στο Ινσιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Το ερευνητικό έργο FLAME υποστηρίχθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) στο πλαίσιο της Δράσης “2η Προκήρυξη ερευνητικών έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση των Μεταδιδακτορικών Ερευνητών/τριών” (Αριθμός Έργου: 00559).
