Δέος προκαλεί η ανακάλυψη ενός αρχαίου βυζαντινού ναού, που ορθωνόταν στη Νίκαια της Βιθυνίας δηλαδή το Iznik, σε μια λίμνη της βορειοδυτικής Τουρκίας.
Ο ναός που βρέθηκε σε βάθος περίπου τριών μέτρων περίπου 50 μέτρα από τις όχθες της λίμνης Ιζνίκ, πιστεύεται ότι κτίστηκε γύρω στο 390 μ.Χ., περίπου 65 χρόνια μετά την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας, που καταδίκασε τη διδασκαλία του Αρείου και συνέταξε τα πρώτα επτά άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως,
Όταν ο καθηγητής αρχαιολογίας Μουσταφά Σαχίν διέκρινε σε αεροφωτογραφίες της λίμνης κάτω από την επιφάνειά της τον βυθισμένο αρχαίο ναό, έμεινε άναυδος.
Ο επικεφαλής του τμήματος Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Bursa Uludag (Προύσα) αναζητούσε εδώ και αρκετά χρόνια ευρήματα στις ακτές της λίμνης, αλλά εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησε ότι η ίδια η λίμνη κάλυπτε τα αρχαία ερείπια που αναζητούσε.
«Όταν πρωτοαντίκρισα τις φωτογραφίες της λίμνης έμεινα έκπληκτος βλέποντας τόσο ξεκάθαρα τη δομή ενός ναού. Έκανα έρευνες στο Ιζνίκ [από το 2006] και δεν είχα ανακαλύψει μια τέτοια υπέροχη κατασκευή όπως αυτή», δήλωσε.
Ο Τούρκος αρχαιολόγος πιστεύει ότι ο ναός κτίστηκε προς τιμήν του τοπικού αγίου Νεοφύτου στο σημείο όπου μαρτύρησε το 303 μ.Χ. σε ηλικία 15 ετών.
Από το 2015 ο ίδιος και οι συνεργάτες του πραγματοποιούν υποβρύχιες ανασκαφές του βυζαντινού ναού χρησιμοποιώντας ειδικό εξοπλισμό που απομακρύνει άμμο από το σημείο και τη μεταφέρει στην ακτή όπου μπορεί να κοσκινιστεί για να εντοπιστούν αρχαία αντικείμενα.
Ο Σαχίν θεωρεί ότι η βυζαντινή εκκλησία ίσως οικοδομήθηκε στα ερείπια παλαιότερου ναού του Απόλλωνα.
Το 740 μ.Χ. ένας σεισμός κατέστρεψε την εκκλησία, που αργότερα καταποντίστηκε κάτω από την επιφάνεια της λίμνης και λησμονήθηκε μέχρι που ξανάρθε στο φως. Ο Σαχίν και ο νομάρχης της περιοχής ζητούν να δημιουργηθεί στο σημείο το πρώτο υποθαλάσσιο αρχαιολογικό μουσείο της Τουρκίας κι αν εγκριθούν τα σχέδια, τότε η κατασκευή μπορεί να αρχίσει φέτος και το μουσείο να ανοίξει τον ερχόμενο χρόνο για το κοινό.
