Συμπληρώνονται σήμερα, 80 χρόνια από την περίφημη D – Day, την 6η Ιουνίου 1944 και την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία. Η νίκη των Συμμάχων είχε καθοριστική σημασία για την τελική επικράτησή τους στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Για την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία και τις επιχειρήσεις στη Γαλλία έχουν γραφτεί εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες. Εν συντομία να αναφέρουμε πως η D-Day, που έλαβε χώρα στις 6 Ιουνίου 1944, αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές και αποφασιστικές στιγμές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτή η ημέρα σηματοδότησε την έναρξη της Επιχείρησης Overlord, την απόβαση των Συμμαχικών Δυνάμεων στις ακτές της Νορμανδίας στη Γαλλία, με σκοπό την απελευθέρωση της Δυτικής Ευρώπης από τη ναζιστική κατοχή.
Η επιχείρηση ήταν η μεγαλύτερη αμφίβια εισβολή στην ιστορία, με τη συμμετοχή περίπου 156.000 στρατιωτών από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά και άλλες συμμαχικές χώρες. Η προετοιμασία της απόβασης ήταν εντυπωσιακή, περιλαμβάνοντας αεροπορικές και ναυτικές βομβαρδιστικές επιθέσεις, καθώς και παραπλανητικές ενέργειες για να αποπροσανατολίσουν τους Γερμανούς.
Η απόβαση πραγματοποιήθηκε σε πέντε κύριες παραλίες με κωδικές ονομασίες: Utah, Omaha, Gold, Juno και Sword. Οι μάχες ήταν σφοδρές, ειδικά στις παραλίες Omaha και Juno, όπου οι συμμαχικές δυνάμεις αντιμετώπισαν σκληρή αντίσταση από τα καλά οχυρωμένα γερμανικά στρατεύματα. Παρά τις βαρύτατες απώλειες, οι Σύμμαχοι κατάφεραν να καταλάβουν τις παραλίες και να προχωρήσουν στο εσωτερικό της Γαλλίας.
Η D-Day δεν ήταν μόνο μια στρατιωτική νίκη αλλά και ένα σύμβολο ενότητας και συνεργασίας μεταξύ των συμμαχικών εθνών. Το θάρρος και η αυτοθυσία των στρατιωτών που συμμετείχαν στην απόβαση ενέπνευσαν γενιές ανθρώπων και υπογράμμισαν τη σημασία της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Η επιτυχία της D-Day αποτέλεσε το σημείο καμπής που οδήγησε στην ήττα της ναζιστικής Γερμανίας και τερμάτισε τον πόλεμο στην Ευρώπη.
Η ελληνική συμμετοχή στη D-Day
«Σήμερον την πρωίαν ναυ«τικαί δυνάμεις του Ηνωμένου Βασιλείου, των Ηνωμένων Πολιτειών, του Καναδά, της Γαλλίας, της Πολωνίας, της Ολλανδίας, της Νορβηγίας και της Ελλάδος ενήργησαν απόβασιν εις την Ευρώπην. Αι επιχειρήσεις εξελίσσονται σύμφωνα με το σχέδιο».
Απόσπασμα από το πολεμικό ημερολόγιο της κορβέτας Κριεζής»,
Τρίτη, 6 Ιουνίου 1944, ώρα 9 π.μ.
Από τις πρώτες πρωινές ώρες, σα σήμερα, πριν από 80 χρόνια, χιλιάδες Αμερικανοί, Βρετανοί και Πολωνοί αλεξιπτωτιστές άρχισαν να πέφτουν στα ενδότερα της Νορμανδίας, και να θέτουν εκτός λειτουργίας πυροβολεία και εγκαταστάσεις πυροβολικού της Βέρμαχτ για να διευκολύνουν την απόβαση εκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτών και εκατομμυρίων τόνων υλικού, στις Γαλλικές ακτές, από τη Σεν Μερ Εγκλίζ, στα δυτικά, μέχρι το Κιστράμ, στα ανατολικά.
Άρχιζε, έτσι, η Επιχείρηση Κυρίαρχος (Operation Overlord), η δεύτερη φάση της απελευθέρωσης της δυτικής Ευρώπης από τον Ναζιστικό ζυγό, 11 μήνες μετά την απόβαση των συμμάχων στη Σικελία.
Η ελληνική συμμετοχή στη D-Day, την ιστορική απόβαση στη Νορμανδία στις 6 Ιουνίου 1944, υπήρξε μικρή αλλά σημαντική.
Η Ελλάδα συμμετείχε στην απόβαση της Νορμανδίας με δύο κορβέτες του τότε Ελληνικού Βασιλικού ναυτικού:
- Την κορβέτα «Τομπάζης», με κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Γεώργιο Παναγιωτόπουλο
- Tην κορβέτα «Κριέζης», με κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Δημήτριο Κιοσσέ, ο οποίος αργότερα έγινε Ναύαρχος και αρχηγός του ΓΕΝ.
Οι παραπάνω κορβέτες, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχαν εκτελέσει αποστολές συνοδείας νηοπομπών στον Ατλαντικό Ωκεανό.
Τα δύο πλοία επανδρώνονταν από αξιωματικούς του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού, καθώς και από εφέδρους που προέρχονταν από το Εμπορικό Ναυτικό.
Τα ελληνικά πλοία έλαβαν το απόρρητο σήμα για τη συμμετοχή τους στην επιχείρηση μια ημέρα πριν την έναρξη της απόβασης. Αποστολή τους ήταν η συνοδεία των αποβατικών πλοίων που θα αποβίβαζαν τις δυνάμεις της 50ης Βρετανικής Μεραρχίας Πεζικού της Bρετανικής 2ης Στρατιάς, στην ακτή Gold.
Από το πρωί της απόβασης, τα ελληνικά πλοία παρέμειναν στα ανοιχτά προσφέροντας κάλυψη στα αποβατικά. Το απόγευμα της ίδιας μέρας, δέχθηκαν αεροπορική επίθεση από τη γερμανική Luftwaffe την οποία αντιμετώπισαν επιτυχώς με τα αντιαεροπορικά τους όπλα, χωρίς να σημειωθούν απώλειες. Τις επόμενες ημέρες, οι δύο ελληνικές κορβέτες ανέλαβαν να συνοδεύσουν τα άδεια εμπορικά και επιβατικά πλοία πίσω στην Αγγλία.
Συμμετείχαν επίσης 4 φορτηγά πλοία με 155 ομογενείς που πολέμησαν με τις δυνάμεις του Αμερικανικού στρατού, εκείνη, τη Μεγαλύτερη Ημέρα, του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Δυστυχώς, δεν υπήρξε συμμετοχή τμημάτων του Ελληνικού στρατού, γιατί (α) η 3η Ορεινή Ταξιαρχία και ο Ιερός Λόχος πολεμούσαν στο Ιταλικό μέτωπο, ενώ (β) οι δύο Ελληνικές ταξιαρχίες που σχηματίσθηκαν στην Αίγυπτο το 1941 είχαν διαλυθεί την περασμένη χρονιά μετά τα κομμουνιστικά κινήματα που εκδηλώθηκαν σε τρία κύματα: το Μάρτιο 1943, τον Ιούλιο 1943 και, το αποκορύφωμα, τον Απρίλιο 1944, με την ανταρσία του Ναυτικού.
Επιπλέον, Έλληνες πιλότοι υπηρέτησαν στις τάξεις της RAF, συμβάλλοντας στις αεροπορικές επιθέσεις και στη διάλυση των γερμανικών οχυρώσεων. Παρά το μικρό τους μέγεθος, οι ελληνικές δυνάμεις έδειξαν αποφασιστικότητα και θάρρος, συμμετέχοντας σε αυτή την κρίσιμη επιχείρηση που άλλαξε την πορεία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το πρώτο κίνημα σημειώθηκε τον Μάρτιο 1943, δηλαδή ταυτόχρονα με την έναρξη των εμφυλίων συγκρούσεων στην Ελλάδα. Η κομμουνιστική οργάνωση Α.Σ.Ο. («Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση»), στην οποία συμμετείχαν κυρίως στρατιώτες και ελάχιστοι υπαξιωματικοί και αξιωματικοί, ζήτησε τον Μάρτιο 1943 την αποπομπή των «φασιστών» αξιωματικών από τις Ταξιαρχίες, δηλαδή των μη αποταχθέντων μετά τα κινήματα του 1933 και του 1935, καθώς και των αντικομουνιστών Βενιζελικών.
Η ανταρσία του Μαρτίου 1943 είχε σαν αποτέλεσμα την παραίτηση του Υπουργού Αμύνης Παναγιώτη Κανελλόπουλου και την απομάκρυνση 40 μοναρχικών αξιωματικών από τις ταξιαρχίες. Τον Ιούλιο οι ταραχές επαναλήφθηκαν με ανταρσίες στα πλοία Ιέραξ και Μιαούλης και στη 2η Ταξιαρχία. Η στάση καταπνίγηκε ύστερα από Αγγλική επέμβαση και 2 στασιαστές δικάσθηκαν, καταδικάσθηκαν και εκτελέσθηκαν. Η ανταρσία του Ιουλίου συνέβη την ίδια στιγμή που στις πεδιάδες του Κουρσκ, στη δυτική Ρωσία, εξελισσόταν η μεγαλύτερη μάχη τεθωρακισμένων της ιστορίας (5 Ιουλίου – 23 Αυγούστου) και ενώ οι Σύμμαχοι πατούσαν για πρώτη φορά στο Ευρωπαϊκό έδαφος, με την απόβαση στη Σικελία (9 Ιουλίου).
Το Μάρτιο 1944 το ΕΑΜ σχηματίζει στα βουνά της Ευρυτανίας την Προσωρινή Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης («ΠΕΕΑ»), ή «Κυβέρνηση του Βουνού». Στις αρχές Απριλίου στασιάζει το Πολεμικό Ναυτικό, που ήταν ελλιμενισμένο στην Αλεξάνδρεια. Ναύτες πετάνε στη θάλασσα τους αξιωματικούς τους, καταλαμβάνουν τα πλοία, ανεβάζουν στα κατάρτια τους σημαίες που γράφουν «ΕΑΜ» και αξιώνουν τη συγχώνευση της εξόριστης κυβέρνησης του Καΐρου με την ΠΕΕΑ. Ο αρχηγός του Αγγλικού στόλου δίνει στην Ελληνική κυβέρνηση 48 ώρες να καταπνίξει την ανταρσία αλλιώς θα διέτασσε τη βύθιση του Ελληνικού στόλου. Η ανταρσία του Απριλίου 1944 και ο παροπλισμός του Ελληνικού στόλου σημειώνεται δύο μήνες πριν από την απόβαση της Νορμανδίας.
Οι κορβέτες Τομπάζης και Κριεζής, νεότευκτα πλοία, του 1943, που παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από τη Βρετανία, περιπολούσαν την άνοιξη του 1944 στα χωρικά ύδατα της Βρετανίας. Κυβερνήτης της κορβέτας Τομπάζης ήταν ο πλωτάρχης Γεώργιος Παναγιωτόπουλος και της κορβέτας Κριεζής ο πλωτάρχης Δημήτριος Κιοσσές.
Σύμφωνα με τον κυβερνήτη του «Κριεζή», τότε πλωτάρχη και μετέπειτα ναύαρχο Κιοσσέ, τα πληρώματα των δύο πολεμικών πλοίων αποτελούντο από «Έλληνες πάσης προέλευσης και παντός επαγγέλματος κατά τον ειρηνικόν βίον». Ανάμεσα τους υπήρχαν λογιστές, δικηγόροι, φοιτητές, εργάτες, ψαράδες και δύο άντρες του Εμπορικού Ναυτικού που θα έγραφαν αργότερα το όνομά τους στις χρυσές σελίδες της ελληνικής ναυτιλίας: οι εφοπλιστές Σταύρος Νιάρχος και Ισίδωρος Καρούσης.
Την ημέρα πριν από την απόβαση πήραν διαταγή να ετοιμαστούν να συνοδεύσουν νηοπομπή 12 μεταγωγικών πλοίων που μετέφερε την επίλεκτη 50ή Βρετανική Μεραρχία Πεζικού «Northumberland» στην ακτή Gold, δίπλα στην παραλιακή πόλη Αρομάνς-λε-Μπεν, στο κέντρο ακριβώς του τόξου των συμμαχικών αποβατικών επιχειρήσεων εκείνης της ημέρας.
