«Οι εργαζόμενοι τείνουν να γίνονται αόρατοι, να χάνουν την αξιοπρέπεια, την αυτο- και την ετερο-εκτίμηση τους», σχολιάσει ο Ισπανός σκηνοθέτης της ταινίας Δαβίδ Μακιάν. Το «Αόρατο Χέρι» προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, δίνοντας και την ονομασία ειδικού αφιερώματος («Αόρατα Χέρια»).
Θέατρο ή κινηματογράφος, με πλάνα ή σκηνές, γυρισμένο σε θεατρική σκηνή ή σε κινηματογραφικό πλατό και πλατεία τους «αόρατους» θεατές του ή την ίδια τη σύγχρονη κοινωνία της εργασίας σε κρίση,πολιτικό σχόλιο ή απλώς η παγκόσμια οικονομία ως υλικό σύγχρονης κινηματογραφικής τέχνης το «Αόρατο χέρι», η ταινία του Ισπανού Δαβίδ Μακιάν - «μία αλληγορία για την εργασιακή επισφάλεια στις σύγχρονες κοινωνίες, τις πιεστικές συνθήκες και τις σχέσεις ανταγωνισμού στο εργασιακό περιβάλλον»- ήταν, αν μη τι άλλο, μια ταινία διαφορετική απ' αυτές που οι θεατές του 58ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (ολοκληρώνεται απόψε),θα συζητούν για καιρό.
Μια καθαρίστρια, ένας προγραμματιστής κομπιούτερ, ένας χασάπης, μια γαζώτρια, ένας χτίστης, μια πόρνη, ένας μεταφορέας, ένας κυλικειάρχης, μια εργάτρια σε γραμμή παραγωγής, μια τηλεφωνήτρια, ένας μηχανικός αυτοκινήτων περνούν από συνεντεύξεις προκειμένου να εξασφαλίσουν εργασία.Μια εταιρεία στήνει ένα σκηνικό παράστασης, στο οποίο οι εργαζόμενοι καλούνται να τηρούν κανονικά τα εργασιακά τους καθήκοντα υπό την επίβλεψη του κοινού, που τους παρακολουθεί στο...σκοτάδι.
Στη σκηνή -πλατό είναι στημένα τα εργαλεία για την κάθε ειδικότητα. Ραπτομηχανή, πάγκος με μαχαίρια για τον χασάπη, κομπιούτερ, ακουστικά, πάγκος γραμμής παραγωγής, σκούπα, τούβλα και τσιμέντο για έναν τοίχο που χτίζεται και ο ίδιος ο χτίστης τον γκρεμίζει.Η ταινία εξελίσσεται σε μια οργουελικής σύνθεσης αλληγορία για τον εργασιακό Μεσαίωνα στις σύγχρονες κοινωνίες.
Στα πρώτα πλάνα όλα κυλούν «φυσιολογικά». Ο χτίστης-χτίζει, η γαζώτρια-γαζώνει, ο χασάπης -κόβει , αλλά όταν ο φόρτος εργασίας αυξάνεται εκείνοι θυμώνουν και οι εργοδότες τούς ζητούν να γίνουν ολοένα και πιο παραγωγικοί: οι μεν παρακολουθούν, αμφισβητούν, αντιπαθούν τους δε.Κάποιοι θυμώνουν,φθονούν την αποδοτικότητα, την ποιότητα εργασίας, το ύψος της αμοιβής του «άλλου», οι συνάδελφοι γίνονται εχθροί, μια απ' τους εργαζόμενους προτείνει να συζητήσουν με τους εργοδότες ή να κάνουν απεργία, αλλά όλοι αρνούνται, γιατί φοβούνται για την θέση τους.
Ο φόβος καταργεί την ανάγκη διαμαρτυρίας, καταργεί την αξιοπρέπεια, καταργεί την ποιότητα του παραγομένου προιόντος, καταργεί τις ανθρώπινες σχέσεις, καταργεί τους ίδιους κι αυτό που παράγουν.
«Το αόρατο χέρι», η θεωρία που ανέπτυξε προ 200 ετών ο σκωτσέζος οικονομολόγος -ιδρυτής της σύγχρονης επιστήμης της πολιτικής οικονομίας και θεωρητικός θεμελιωτής του οικονομικού φιλελευθερισμού 'Ανταμ Σμιθ- (η λεγόμενη «αρχή» της πεφωτισμένης ιδιοτέλειας, σύμφωνα με την οποία μέσα στο σύστημα του καπιταλισμού ένα άτομο που δρα για το προσωπικό του συμφέρον τείνει -κινούμενος από ενα «αόρατο χέρι» να προωθεί και το συμφέρον της κοινότητας στην οποία ζεί και εργάζεται ).
Τον πολυχρησιμοποιημένο και στον κινηματογράφο, όρο δανείζεται και μια ακόμη ταινία της φετινής διοργάνωσης του ΦΘΚ στο τμήμα - «Ματιές στα Βαλκάνια», (η μικρή, διάρκειας 15 λεπτών, ταινία «Το αόρατο χέρι του 'Ανταμ Σμιθ» του σλοβένου σκηνοθέτη Σλόμπονταν Μαξίμοβιτς, σε μία μόνο λήψη καιν ηθοποιούς από δέκα διαφορετικές χώρες που ο καθένας μιλά τη γλώσσα του.Σύμφωνα με την ταινία «κάπου στην Ευρώπη, ένας Έλληνας χρωστάει σ' έναν Γάλλο,που χρωστά με τη σειρά του σε μια Σλοβένα, που χρωστά σ' έναν Ιταλό που χρωστά χρήματα στον Έλληνα).
Κινηματογραφημένο θέατρο ή θεατροποιημένος κινηματογράφος, με πλάνα που γίνονται σκηνές και το αντίστροφο, το «Αόρατο χέρι» ( διάρκειας 81 λεπτών) η πρώτη μεγάλου μήκους ταινίας του 37χρονου Ισπανού σκηνοθέτη στη μεσογειακή Καρθαγένη είχε πηγή έμπνευσης, όπως ο ίδιος είπε μετά την προβολή της ταινίας του στη Θεσσαλονίκη, το ομότιτλο μυθιστόρημα του ισπανού συγγραφέα Isaac Rosa: «Όλα όσα εκτυλίσσονται, όμως, στην ταινία δεν είναι καθαρή μυθοπλασία. Υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία με γεγονότα που συνέβησαν στη ζωή μου όσο και στις ζωές πολλών γνωστών μου ανθρώπων. Όλων μας. Αυτό που θα ήθελα περισσότερο είναι ότι θα μπορούσα να αλλάξω τις ζωές των ανθρώπων".
«Τα προβλήματα» είπε «προκύπτουν όταν οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους και να πάρουν αποφάσεις από κοινού. Ίσως λόγω της ανεργίας γενικότερα να φοβόμαστε να αντιδράσουμε, αναγκαζόμαστε να κάνουμε δουλειές που δεν θέλουμε, διστάζουμε να πούμε όχι.Είμαστε οργισμένοι, ανικανοποίητοι, αλλά πρέπει να δουλέψουμε. Όπως ακριβώς στη σύγχρονη ζωή. Δυστυχώς ο κόσμος υπό συνθήκες πίεσης και φόβου κάνει λάθη, ψηφίζει για παράδειγμα Τραμπ και Λεπέν, όπως λάθη κάνει και το κοινό που παρακολουθεί τους εργαζόμενους στην ταινία».
Ο τίτλος είναι σύμφωνα με τον σκηνοθέτη , αλληγορικός καθώς καταδεικνύει «την απουσία λόγου που έφερε τους ανθρώπους σε αυτό το περιβάλλον εργασίας , ενώ οι ίδιοι οι εργαζόμενοι καταλήγουν να γίνονται αόρατοι, να χάνουν την αξιοπρέπειά, την αυτο- αλλά και την ετερο-εκτίμηση τους».
«Το Αόρατο χέρι» γυρίστηκε με συνολικό προυπολογισμό μόλις μισό εκατομμύριο ευρώ χάρη σ' ενα συνεταιριστικό και αυτοδιαχειριζόμενο σχέδιο που επεδίωξε να βρει εναλλακτικές λύσεις σε σχέση με το παραδοσιακό μοντέλο παραγωγής. «Δημιουργήσαμε μία κοοπερατίβα, μία συνεργατική παραγωγή. Μοιράστηκα» είπε ο σκηνοθέτηςΔαβίδ Μακιάν «τις πιο σημαντικές επιλογές και αποφάσεις με τουλάχιστον πενήντα άτομα, ηθοποιούς και τεχνικούς του συνεργείου. Γυρίσαμε το φιλμ με ελάχιστα χρήματα. Ήδη έχει προβληθεί στην Ισπανία, σε φεστιβάλ όπως αυτό της Σεβίλλης και γνώρισε θετική ανταπόκριση. Εδώ, στη Θεσσαλονίκη, εκπρόσωποι εργαζομένων στο Λιμάνι μου ζήτησαν να προβάλουν την ταινία στο συνδικάτο τους».
Η ταινία έδωσε το όνομα της στο αφιέρωμα «Αόρατα χέρια» του 58ου Φεστιβαλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης που υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Πρόκειται ουσιαστικά για το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του ΕΣΠΑ που ασχολείται με την εκπαίδευση και την απασχόληση και πραγματοποιείται στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τα 60 χρόνια του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου.
