Σημαντικό κεφάλαιο του πολυεπίπεδου διπλωματικού παρασκηνίου το οποίο εκτυλίσσεται τους τελευταίους μήνες στην Ανατολική Μεσόγειο και έχει στο επίκεντρό του την προσπάθεια της Αθήνας να ασκήσει τα δικαιώματά της αποτελεί η 10η Σεπτεμβρίου, ημερομηνία λήξης του διεθνούς διαγωνισμού για την εκχώρηση των δύο θαλάσσιων οικοπέδων νοτίως της Κρήτης, για την οποία έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον η αμερικανική Chevron ήδη από τον περασμένο Μάρτιο.
Όπως σημειώνει σε δημοσίευμά της η "Καθημερινή", πιθανή επισημοποίηση του ενδιαφέροντος της Chevron, με τη μορφή της κατάθεσης επίσημης προσφοράς για τα συγκεκριμένα δύο οικόπεδα, θα έχει βεβαίως ιδιαίτερη βαρύτητα έναντι ενός ευρύτερου παιχνιδιού. στο οποίο κεντρικό ρόλο διαδραματίζει η Τουρκία.
Η Τουρκία μπορεί να αντέδρασε σχετικά «χλιαρά» στη δημοσιοποίηση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) από την Ελλάδα τον περασμένο Απρίλιο, ωστόσο μια σειρά από κινήσεις που ακολούθησαν δείχνουν ότι επιχειρεί να αξιοποιήσει το ισχυρό αποτύπωμά της στη Λιβύη ώστε να διατηρήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων.
Στα τέλη Ιουνίου η Λιβυκή Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου, που ελέγχεται από την Τρίπολη (NOC), υπέγραψε συμφωνία για έρευνες σε τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα με την τουρκική ΤΡΑΟ. Τα ανατολικότερα από αυτά χαράχθηκαν με τρόπο που εμφανίζεται να λαμβάνει υπόψη την ελληνική αντίληψη περί μέσης γραμμής.
Και εφάπτονται, βεβαίως, με εκείνα τα δύο οικόπεδα για τα οποία έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον η Chevron. Ως εκ τούτου έχει μεγάλο ενδιαφέρον να φανεί τι θα συμβεί σε περίπτωση που η Chevron δεν καταθέσει τελικά επίσημη προσφορά.
Σε κάθε περίπτωση στην Αθήνα αναμένουν πώς θα κινηθεί η ΤΡΑΟ το ερχόμενο χρονικό διάστημα, καθώς ακόμη και νοτίως της μέσης γραμμής είναι πολύ πιθανό να κάνει την επανεμφάνισή του το «Ορούτς Ρέις».
Η Άγκυρα επέβαλε πριν από έξι χρόνια το τουρκολιβυκό μνημόνιο στην κυβέρνηση της Τρίπολης, δημιουργώντας πρακτικά ένα εργαλείο εγκλωβισμού της Ελλάδας στον ηπειρωτικό χώρο, καθώς έχει συναφθεί με βάση την αμιγώς τουρκική αντίληψη ότι όλα τα νησιά, και η Κρήτη, δεν μπορεί να έχουν ουδεμία επήρεια σε θαλάσσιες ζώνες, πέρα από 6 ναυτικά μίλια αιγιαλίτιδας ζώνης.
Ωστόσο η επήρεια της Άγκυρας περιοριζόταν στη Δυτική Λιβύη και στην Τρίπολη, καθώς ο ισχυρός άνδρας της Βεγγάζης Χαλίφα Χαφτάρ βρισκόταν σε αντίθετο στρατόπεδο.
Ωστόσο τα τελευταία δύο χρόνια και ακόμη πιο εντατικά τους τελευταίους δύο – τρεις μήνες η Άγκυρα δίνει στην πραγματικότητα «γη και ύδωρ» στον Χαφτάρ και στους υιούς του, ώστε να επιτρέψουν την κύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου από την Εθνοσυνέλευση στη Βεγγάζη. Ισως η πιο χαρακτηριστική κίνηση που προδίδει πόσο θέλουν οι Τούρκοι να πετύχει ένας «γάμος» με την Ανατολική Λιβύη είναι η επίσκεψη του διοικητή των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών (ΜΙΤ) Ιμπραχίμ Καλίν στη Βεγγάζη, όπου και απηύθυνε στον κ. Χαφτάρ προσωπική πρόσκληση του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα.
Ο κ. Χαφτάρ είναι ένα πρόσωπο που πριν από λίγο καιρό ο κ. Ερντογάν δεν θα «καταδεχόταν» να συναντήσει, όχι μόνο λόγω πρωτοκόλλου, αλλά και λόγω αντιλήψεων.
Πριν από αυτή την πρόσκληση, οι Τούρκοι έχουν εργαστεί ώστε να προσεγγίσουν την οικογένεια Χαφτάρ και, κυρίως, τον Σαντάμ Χαφτάρ, ο οποίος πρόσφατα ανέλαβε υπαρχηγός των ενόπλων δυνάμεων της Λιβύης, λαμβάνοντας ατύπως το «δαχτυλίδι» της διαδοχής.
Με αρκετή καθυστέρηση η Ελλάδα επέστρεψε στη Βεγγάζη τον Ιούλιο, αφού η πλευρά Χαφτάρ σχεδόν δημοσιοποίησε το ενδεχόμενο κύρωσης του τουρκολιβυκού μνημονίου. Έκτοτε ακολούθησαν πυκνές επαφές, στις οποίες η Βεγγάζη φαίνεται να έχει δεσμευθεί προς την Αθήνα ότι δεν θα το κυρώσει.
Σήμερα επισκέπτεται την Αθήνα ο Μπελγκασέμ Χαφτάρ, εκ των υιών του στρατάρχη, ο οποίος είναι γενικός διευθυντής του Ταμείου Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης της Λιβύης. Tο Ταμείο έχει εκτελέσει κάποια μεγάλα δημόσια έργα (δρόμοι, λιμάνια, σχολεία, νοσοκομεία) όχι μόνο στη Βεγγάζη, αλλά σε ολόκληρη την Κυρηναϊκή.
Ωστόσο, η Ανατολική Λιβύη υπολείπεται σε πιο βασικές υποδομές, όπως είναι η ύδρευση και η ηλεκτροδότηση. Πρόκειται για τομείς στους οποίους η Αθήνα προτίθεται να συνεισφέρει. Στην Αθήνα θα φθάσει την επόμενη Δευτέρα (15 Σεπτεμβρίου) και ο ασκών χρέη υπουργού Εξωτερικών της Τρίπολης, Ταχέρ αλ Μπαούρ.
Για την Τρίπολη αποτελεί σημαντικό βήμα η συγκρότηση επιτροπών που θα συζητήσουν την πιθανότητα οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας – Λιβύης και, παρά τις περιορισμένες προσδοκίες, δείχνει το εύρος ενός παζαριού στο οποίο όλοι επιθυμούν να λάβουν θέση.
Ο ρόλος των ΗΠΑ είναι κομβικός. Δεν υπάρχει μόνο το ενδιαφέρον της Chevron για τα νότια της Κρήτης. Ενας άλλος ενεργειακός κολοσσός, η ExxonMobil, υπέγραψε συμφωνία με τη NOC στην Τρίπολη για έρευνες στον κόλπο της Σύρτης, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι όλες οι μεγάλες αμερικανικές εταιρείες επιχειρούν να αναζητήσουν ευκαιρίες στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το επόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται να επισκεφθεί την περιοχή, και την Ελλάδα, και ο αρμόδιος Αμερικανός υπουργός για την ενέργεια Κρις Ράιτ, τον οποίο, άλλωστε, είχε προσκαλέσει σε ανύποπτο χρόνο ο Σταύρος Παπασταύρου. Τα ενεργειακά θα βρεθούν και στις πολλές και πυκνές επαφές που θα γίνουν στην Ουάσιγκτον κατά τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ (22-26 Σεπτεμβρίου), αλλά και στο περιθώριο αυτής, όπου και αναμένεται, πέρα από όλα τα άλλα, να γίνει συνάντηση του Γιώργου Γεραπετρίτη με τον Μάρκο Ρούμπιο.
