
Η υποστήριξη της Ελλάδας για την ένταξη της Ινδίας στα ευρωπαϊκά πλαίσια εφοδιαστικής αλυσίδας και η προσέγγιση της Ινδίας προς μεσογειακούς εταίρους όπως η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Ιταλία, είναι το σχέδιο για μόνιμη παρουσία ινδικών Πολεμικών πλοίων στην Μεσόγειο, τα οποία ελλιμενίζονται περιστασιακά σε ελληνικά λιμάνια προκαλώντας οργή στην Τουρκία.
Το Νέο Δελχί αναζητά διέξοδο σε Ευρώπη και Μεσόγειο, και η Ελλάδα έχει και από τα δύο, για αυτό εγκαινιάζεται μια στρατηγική, στρατιωτική, εμπορική και ναυτιλιακή συμμαχία που θα δώσει άλλη πνοή στον ελληνισμό.
Οι Ινδοί θέλουν διέξοδο για μπίζνες, στρατιωτική παρουσία, εμπόριο και μεταφορά εμπορευμάτων στην Ευρώπη, και η Ελλάδα κρατά τα κλειδιά αυτής της προσπάθειας.
Ινδικό ΜΜΕ αναφέρει για όλα αυτά:
"Τον Φεβρουάριο του 2024, οι μαρμάρινες αυλές του Νέου Δελχί έζησαν μια ήσυχη στιγμή συμβολισμού και στρατηγικής, αφού υποδέχθηκαν τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, που έφτασε στην Ινδία για επίσκεψη, την πρώτη Έλληνα ηγέτη εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες.
Έγινε δεκτός από τον πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι με τις τιμές μιας εθιμοτυπικής υποδοχής στο Ραστραπάτι Μπαβάν.
Αυτό που εκτυλίχθηκε τις επόμενες δύο ημέρες δεν ήταν απλώς μια ανταλλαγή πρωτοκόλλων, αλλά μια προσεκτική διαμόρφωση μιας σύγχρονης συνεργασίας μεταξύ δύο πολιτισμών των οποίων η γνωριμία δεν μετριέται σε χρόνια αλλά σε χιλιετίες.
Στην κοινή τους δήλωση, οι δύο ηγέτες επιβεβαίωσαν τη Στρατηγική Συνεργασία που καθιερώθηκε κατά την επίσκεψη του Μόντι στην Αθήνα τον Αύγουστο του 2023, και δεσμεύτηκαν να διπλασιάσουν το διμερές εμπόριο έως το 2030.
Συμφώνησαν επίσης να εμβαθύνουν τη συνεργασία στην άμυνα, τη ναυτιλία, την τεχνολογία, τη μετανάστευση και την εκπαίδευση. «Η συνεργασία μας βασίζεται σε κοινές αξίες, βαθιές ιστορικές ρίζες και κοινές φιλοδοξίες για ειρήνη και ευημερία», δήλωσε ο Μόντι μετά τις συνομιλίες.
Ο Μητσοτάκης, με τη σειρά του, παρατήρησε: «Η Ελλάδα βλέπει την Ινδία ως πυλώνα σταθερότητας και ευημερίας στην Ασία. Η φιλία μας είναι φυσική και αντλεί τη δύναμή της από τη σοφία των πολιτισμών μας και τη λογική του σύγχρονου κόσμου».
Αν η επίσκεψη του Μόντι στην Αθήνα το 2023 αναζωπύρωσε τη δάδα, το ταξίδι επιστροφής του Μητσοτάκη στο Νέο Δελχί το 2024 μετέτρεψε αυτή τη φλόγα σε ένα σταθερό φως.
Μεταξύ αυτών των επισκέψεων, η σχέση απέκτησε όχι μόνο δυναμική αλλά και νόημα.
Έγινε σαφές ότι η Ινδία και η Ελλάδα δεν ήταν πλέον ικανοποιημένες με το να θαυμάζουν το κοινό τους παρελθόν· ήταν αποφασισμένες να σχεδιάσουν ένα κοινό μέλλον.
Απόηχοι από την Αρχαιότητα:
Όταν το Αιγαίο Συνάντησε τον Γάγγη Για να κατανοήσει κανείς την απήχηση της σημερινής διπλωματίας, πρέπει να επιστρέψει στην εποχή που η Ινδία και η Ελλάδα είδαν η μία την άλλη για πρώτη φορά όχι ως αφηρημένες έννοιες αλλά ως γείτονες στο μεγάλο τόξο της Ασίας.
Το 326 π.Χ., ο Μακεδόνας κατακτητής Αλέξανδρος διέσχισε τον Ινδό ποταμό και εισήλθε στο Παντζάμπ, όπου συνάντησε έναν πολιτισμό τόσο εκλεπτυσμένο όσο ο δικός του.
Η εκστρατεία του σταμάτησε στις όχθες του ποταμού Μπέας , η πρώτη καταγεγραμμένη συνάντηση στην ιστορία μεταξύ ενός ευρωπαϊκού στρατού και της ινδικής υποηπείρου.
Ο ιστορικός Αρριανός, παραθέτοντας τον σύγχρονο του Αλεξάνδρου Ονησίκριτο, περιέγραψε τους Ινδούς σοφούς που συνάντησε ως «άνδρες που συνομιλούν με τη φύση και περιφρονούν τον πλούτο».
Ακόμα και στις κατακτήσεις, υπήρχε γοητεία και φιλοσοφικό θαυμασμό. Όταν η αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου διασπάστηκε, ο στρατηγός του Σέλευκος Α΄ Νικάτορας συνήψε συνθήκη με τον Τσαντραγκούπτα Μαουρύα γύρω στο 303 π.Χ.
Από αυτή τη συμφωνία γεννήθηκε μια αξιοσημείωτη διπλωματική ανταλλαγή. Ο Σέλευκος έστειλε έναν απεσταλμένο, τον Μεγασθένη, στην αυλή των Μαουρύων στην Παταλιπούτρα.
Η αφήγησή του, αν και διασώθηκε μόνο σε αποσπάσματα, έγινε η παλαιότερη ολοκληρωμένη καταγραφή της γεωγραφίας, της οικονομίας και των εθίμων της Ινδίας στην Ευρώπη.
Έγραψε με θαυμασμό ότι «οι Ινδοί είναι, από όλους τους ανθρώπους, οι πιο ειλικρινείς και οι λιγότερο ευάλωτοι σε ληστεία».
Αιώνες αργότερα, ο Jawaharlal Nehru θα αναφερθεί στον Μεγασθένη στο έργο του «Η Ανακάλυψη της Ινδίας», σημειώνοντας ότι «μέσω αυτού οι Έλληνες απέκτησαν για πρώτη φορά μια πραγματική γνώση της Ινδίας και οι Ινδοί μια αίσθηση της δικής τους θέσης σε έναν ευρύτερο κόσμο».
Μεταξύ της πορείας του Αλεξάνδρου και της αναφοράς του Μεγασθένη, το Αιγαίο και ο Γάγγης εισήλθαν στη φαντασία ο ένας κοντά του άλλου.
Για πολλούς αιώνες, ωστόσο, η πολιτική γεωγραφία κρατούσε τους δύο κόσμους χώρια.
Μόνο στη σύγχρονη εποχή, όταν η Ινδία και η Ελλάδα απέσπασαν την ανεξαρτησία τους από ξένη αυτοκρατορική κυριαρχία, ανανεώθηκε η φιλία τους.
Οι επίσημες διπλωματικές σχέσεις εγκαθιδρύθηκαν το 1950. Ωστόσο, χρειάστηκαν τα μεταβαλλόμενα στρατηγικά ρεύματα του 21ου αιώνα για να ανυψωθεί η συνεργασία πέρα από την ευγενική καλή θέληση.
Όπως παρατηρεί ο ιστορικός Udai Prakash Arora, «Ο ινδοελληνικός διάλογος δεν τελείωσε ποτέ πραγματικά. Απλώς περίμενε τις συνθήκες που θα μπορούσαν να τον καταστήσουν ξανά απαραίτητο».
Αυτές οι συνθήκες έχουν πλέον φτάσει. Από την Παταλιπούτρα στον Πειραιά: Εμπόριο, Συνδεσιμότητα και Στρατηγική
Η σημερινή σχέση Ινδίας-Ελλάδας δεν περιορίζεται στη νοσταλγία. Υποστηρίζεται από σκληρή οικονομία και θαλάσσια στρατηγική.
Το διμερές εμπόριο, το οποίο ανερχόταν σε περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2030, με τη συνεργασία στους τομείς της ναυτιλίας, της εφοδιαστικής, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των φαρμακευτικών προϊόντων να αποτελούν τη ραχοκοκαλιά αυτής της επέκτασης.
Η Ελλάδα, με την ισχυρή ναυτιλιακή της βιομηχανία και στρατηγικά λιμάνια όπως ο Πειραιάς, θεωρεί την Ινδία ως φυσικό εταίρο στον Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEEC), μια προτεινόμενη θαλάσσια-χερσαία διαδρομή που συνδέει τη Βομβάη με την Ευρώπη μέσω του Περσικού Κόλπου και της Μεσογείου.
Η Ινδία, από την πλευρά της, βλέπει την Ελλάδα ως έναν αξιόπιστο Ευρωπαίο σύμμαχο με πρόσβαση τόσο στην ενιαία αγορά της ΕΕ όσο και στο μεσογειακό θέατρο.
Οι δυνατότητες ελληνικής συμμετοχής στην ανάπτυξη των λιμένων της Ινδίας, τη ναυτική εκπαίδευση και την ψηφιοποίηση της εφοδιαστικής είναι τεράστιες.
Η συζήτηση για την άμεση αεροπορική συνδεσιμότητα, με νέες απευθείας διαδρομές που αναμένονται έως το 2026, είναι ένα ακόμη απτό βήμα προς τη νέα γεωμετρία των ελληνο-ινδικών δεσμών.
Άμυνα και Ασφάλεια: Από τις Ασκήσεις στη Διαρκή Συνεργασία
Εάν το εμπόριο είναι το σώμα της εταιρικής σχέσης, η ασφάλεια είναι η σπονδυλική της στήλη. Το 2024, η Ινδική Πολεμική Αεροπορία συμμετείχε στην άσκηση INIOCHOS που διοργάνωσε η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία, σηματοδοτώντας μια σπάνια επιχειρησιακή συνεργασία μεταξύ των δύο ενόπλων δυνάμεων.
Η άσκηση, στην οποία συμμετείχαν συμμετέχοντες από 15 χώρες, δεν ήταν μια συμβολική χειρονομία.
Σηματοδότησε την κοινή επίγνωση του στρατηγικού συνεχούς που εκτείνεται από τη Μεσόγειο έως τον Ινδικό Ωκεανό.
Κατά τη διάρκεια διμερών συνομιλιών στην Αθήνα και το Νέο Δελχί, και οι δύο πλευρές συμφώνησαν να επεκτείνουν τις αμυντικές διαβουλεύσεις, να διερευνήσουν την κοινή παραγωγή και να ενισχύσουν τη συνεργασία στην επίγνωση του θαλάσσιου τομέα.
Η Ελλάδα, που βρίσκεται στο σταυροδρόμι της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής, και η Ινδία, αγκυροβολώντας τον Ινδο-Ειρηνικό, βρίσκουν τα συμφέροντά τους ευθυγραμμισμένα στη διασφάλιση ασφαλών θαλάσσιων διαδρόμων, στην αντιμετώπιση της πειρατείας και στη διατήρηση ανοιχτών παγκόσμιων κοινών αγαθών.
Ο Ινδός Πρωθυπουργός Μόντι συνέλαβε τη λογική συνοπτικά όταν είπε: «Η φιλία μας δεν στρέφεται εναντίον κανενός. Είναι για την ειρήνη, τη σταθερότητα και την κοινή ευημερία».
Ανθρώπινες και Πολιτιστικές Γέφυρες: Μετανάστευση, Εκπαίδευση και Διάλογος
Πέρα από τη στρατηγική, και τα δύο έθνη επενδύουν στην ανθρώπινη διάσταση. Οι διαπραγματεύσεις για μια Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης Μετανάστευσης και Κινητικότητας βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο, με στόχο τη διευκόλυνση της νόμιμης μετανάστευσης και την ανταλλαγή εξειδικευμένων επαγγελματιών.
συμφωνία θα επιτρέψει σε Ινδούς μηχανικούς, ειδικούς πληροφορικής και φοιτητές να εργαστούν και να σπουδάσουν στην Ελλάδα, ενθαρρύνοντας παράλληλα τους Έλληνες ακαδημαϊκούς και επιχειρηματίες να εξερευνήσουν ευκαιρίες στην ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία της Ινδίας.
Η πολιτιστική διπλωματία έχει επίσης αποκτήσει νέα δυναμική. Το Εθνικό Κέντρο Τεχνών Indira Gandhi (IGNCA) και ελληνικά ιδρύματα έχουν συζητήσει κοινές εκθέσεις για την ινδοελληνική τέχνη, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη μεταφράσεις κλασικών κειμένων.
Πανεπιστήμια και στις δύο χώρες διερευνούν έδρες συγκριτικής φιλοσοφίας και αρχαιολογίας.
Η αναβίωση του επιστημονικού ενδιαφέροντος για τον Μεγασθένη, τον Πανίνι και τον Αριστοτέλη ως συνομιλητές σκέψης δείχνει πώς ο αρχαίος διάλογος βρίσκει νέα ακαδημαϊκή ζωή.
Η Επιστροφή της Γεωγραφίας: Μια Ευρασιατική Γέφυρα
Στην αναδυόμενη παγκόσμια τάξη, ο Ινδο-Ειρηνικός και η Μεσόγειος δεν είναι πλέον ξεχωριστά θέατρα. Οι ενεργειακές οδοί, τα υποθαλάσσια καλώδια και οι ναυτιλιακοί διάδρομοι τις συνδέουν σε ένα συνεχές γεωπολιτικό τόξο.
Η Ελλάδα βρίσκεται στο ένα άκρο αυτού του τόξου, η Ινδία στο άλλο. Ευθυγραμμίζοντας τα ναυτιλιακά τους οράματα, οι δύο χώρες μπορούν να συμβάλουν σε μια πιο ισορροπημένη ευρασιατική τάξη, μια ιδέα που θυμίζει αυτό που ο ιστορικός Φερνάν Μπροντέλ κάποτε ονόμασε «ενότητα της θάλασσας».
Η υποστήριξη της Ελλάδας για την ένταξη της Ινδίας στα ευρωπαϊκά πλαίσια εφοδιαστικής αλυσίδας και η προσέγγιση της Ινδίας προς μεσογειακούς εταίρους όπως η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Ιταλία υπογραμμίζουν αυτή τη θαλάσσια αναγέννηση.
Καθώς η Ινδία επιδιώκει την πολιτική της «Δράση προς τη Δύση» και η Ελλάδα ανανεώνει τον ρόλο της ως ανατολική πύλη της Ευρώπης, η συνεργασία τους προσφέρει ένα πρότυπο για το πώς οι πολιτισμικές δυνάμεις μπορούν να συνεργαστούν χωρίς να υποκύψουν στην πολιτική των μπλοκ.
Μαθήματα από την Ιστορία, Κατευθύνσεις για το Μέλλον
Η συνάντηση Μόντι-Μητσοτάκη το 2024 μπορεί επομένως να θεωρηθεί ως ένας σύνδεσμος μεταξύ εποχών - μια συνειδητή πράξη μνήμης για να προχωρήσουμε μπροστά. Συνέδεσε την κληρονομιά του Μεγασθένη και του Αλεξάνδρου με το λεξιλόγιο των ψηφιακών διαδρόμων και της ανθεκτικότητας της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Η ίδια πολιτιστική περιέργεια που κάποτε διαμόρφωσε την Γκαντάρα τώρα ζωντανεύει τις συζητήσεις για το πράσινο υδρογόνο και την τεχνητή νοημοσύνη.
Όπως παρατήρησε ο Μόντι κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, «Οι δεσμοί μεταξύ Ινδίας και Ελλάδας είναι τόσο παλιοί όσο και η ίδια η ιστορία. Σήμερα, τους δίνουμε νέο σκοπό».
Οι ιστορικοί θα μπορούσαν να προσθέσουν: τέτοιες ανανεώσεις είναι αυτές που κρατούν την ιστορία ζωντανή. Οι πολιτισμοί επιβιώνουν όχι διατηρώντας μόνο το παρελθόν τους άθικτο, αλλά προσαρμόζοντας τις μνήμες τους στις νέες συνθήκες.
Υπό αυτή την έννοια, η ιστορία Ινδίας-Ελλάδας είναι ένα σπάνιο παράδειγμα συνέχειας μέσω της αλλαγής, δύο εθνών που μεταφράζουν τη φιλοσοφική συγγένεια σε ρεαλιστική συνεργασία.
Το Μακρύ Τόξο της Φιλίας
Η φιλία μεταξύ Ινδίας και Ελλάδας εκτείνεται από τις σκονισμένες πεδιάδες του Παντζάμπ όπου σταμάτησε ο Αλέξανδρος, μέχρι τις διπλωματικές αίθουσες της Αθήνας και του Νέου Δελχί όπου οι σύγχρονοι ηγέτες συναντώνται ως ίσοι.
Περιλαμβάνει τον θαυμασμό του Μεγασθένη για την τάξη της Ινδίας, την υιοθέτηση της καθολικής ηθικής από τον Ασόκα και τη σημερινή επιδίωξη της τεχνολογίας, του εμπορίου και της εμπιστοσύνης.
Καθώς και τα δύο έθνη προχωρούν βαθύτερα στον εικοστό πρώτο αιώνα, το κάνουν όχι ως λείψανα αρχαίας δόξας αλλά ως δυναμικές δημοκρατίες που κατανοούν το βάρος της κληρονομιάς τους.
Η ελληνική έννοια του λόγου - λογικής - και το ινδικό ιδανικό του ντάρμα - σωστής τάξης - βρίσκονται για άλλη μια φορά σε διάλογο, αυτή τη φορά για να διαμορφώσουν έναν κόσμο που χρειάζεται και τα δύο. Για να παραφράσω τον ιστορικό Άρνολντ Τόινμπι,
«Η συνάντηση της Ανατολής και της Δύσης είναι το θέμα της εποχής μας». Η Ινδία και η Ελλάδα, η καθεμία με τον δικό της τρόπο, ξεκίνησαν αυτόν τον διάλογο πριν από πολύ καιρό. Τώρα τον ξαναρχίζουν - με τη μνήμη ως πυξίδα και το μέλλον ως θάλασσα", καταλήγει το ίδιο.