Είναι αναμενόμενο ένα βιβλίο που βγαίνει σε κυκλοφορία να ελκύει το ενδιαφέρον των αναγνωστών στην περίπτωση σοβαρής αποτίμησης των γραφομένων ή να εξωθεί τον αναγνώστη στο περιθώριο της αδιαφορίας και τη λήθη.

Το καλογραμμένο βιβλίο προκαλεί πάντοτε ήρεμους κυματισμούς προβληματισμών. Το βιβλίο του γιατρού που κυκλοφόρησε εδώ και έξι μήνες είχε πολύ καλή απήχηση στο κοινό του με εποικοδομητικές κριτικές και θετικά σχόλια, με μια ελαχίστη εξαίρεση ορισμένων θρησκευόμενων ατόμων που σκανδαλίστηκαν από κάποιες θρησκευτικού περιεχομένου θέσεις ή απόψεις του συγγραφέα.

Έχουμε συνηθίσει τις θρησκευτικές ιδέες  να τις διαβάζουμε από θεολόγους ή κληρικούς που ασχολούνται επαγγελματικά ή διακονικά με τα ζητήματα που αφορούν την θρησκευτική κατήχηση και παιδεία μας. Ο καθένας «ἐφ’ ᾧ ἐτάχθη» λένε. Βέβαια αυτό δεν αποκλείει και έναν μη ειδικό να λέει τη γνώμη του ή να κάνει εκτιμήσεις και κρίσεις για θέματα που αγγίζουν θρησκευτικά πράγματα και γεγονότα.

Ο μη ειδικός «θεολόγος» ή θεολογών  εύκολα μπορεί να κάνει λάθη ή να είναι ανακριβής στη διατύπωση μιας ορισμένης θεολογικής ή δογματικής θέσης λόγω άγνοιας. Χριστιανικά όμως σκεπτόμενοι, οφείλουμε να είμαστε συγκαταβατικοί και επιεικείς!

Ο κ. Χαβάτζας στο κείμενο που ακολουθεί καταγράφει τα σημεία τα οποία προκάλεσαν επιφυλάξεις από την πλευρά εκκλησιαστικών παραγόντων αλλά και θετικές αναφορές από διαπρεπείς επιστήμονες που γνώρισαν τη συμβολή του συγγραφέως ιατρού στην προώθηση της ιατρικής γνώσης και πρακτικής. Παραθέτουμε κατωτέρω το κείμενο του αξιοτίμου αγγειοχειρουργού Δ. Χαβάτζα:

Στο βιβλίο μου Σκιές στο Φως επισημαίνω τις σκιές στο Φώς, τις σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης συμπεριφοράς και αναδεικνύω το φως, το τάλαντο και τον εξευγενισμένο κάματο κάθε άξιου ανθρώπου.

Με τους άξιους οι ανά τον κόσμο πνευματικές αποικίες των αρχαίων Ελλήνων ευημερούν, γιατί στη διοίκησή τους, στο ανθρώπινο μέτρο του εφικτού, οι βασιλείς φιλοσοφούν και οι φιλόσοφοι βασιλεύουν, όπως ήθελε ο Πλάτων.

Τον αρχαίο ελληνικό και βυζαντινό πολιτισμό τον πήραμε από τις σελίδες της ιστορίας, δεν κοπιάσαμε. Μπορούμε όμως να επισημάνουμε και να φωτίσουμε μερικές από τις σκιές που άφησαν. Τον φιλόσοφο Σωκράτη τον σκότωσε η Δημοκρατία με δημοκρατικές διαδικασίες και τον άμωμο Ιησού τον σταύρωσαν με ψήφο κλήρου και λαού. Στο βιβλίο μου 333 σελίδων επισημαίνω τέτοιες σκιές και σε θέματα θρησκευτικού ενδιαφέροντος αποφεύγοντας προστριβές, αντιπαλότητες και βυζαντινούς καυγάδες για το γένος των αγγέλων. Παρά ταύτα δέχτηκα επικριτικά σχόλια σε ορισμένα θέματα, τα οποία επαναφέρω επιλεκτικά στην καλοπροαίρετη κρίση του αναγνώστη.

Στη σελίδα 179 αναφέρω ότι ο κυρός Σεραφείμ, κατά κόσμο Βησσαρίων Τίκας, θνητός με αθάνατη έχθρα προς 12 «αδερφούς» αρχιερείς, προέβη σε σειρά παραβάσεων. Παρά την προβλεπόμενη ποινή καθαίρεσης μετακινήθηκε από τη Μητρόπολη Άρτας στα πλούσια Γιάννενα, στη συνέχεια μετακινήθηκε στην Αθήνα ορκίζοντας παράνομα τον Γκιζίκη και τέλος με αυθαίρετο, βάρβαρο και παράνομο τρόπο ορκίστηκε αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος από την εφιαλτική Χούντα του Ιωαννίδη το 1973. Τρικυμία «εν κρανίω». Η δύναμη έλκει συνήθως ανθρώπους με χαμηλή ηθική. Παρέμεινε στη θέση του μέχρι το τέλος της ζωής του «σκοτεινό αστέρι».

Οπλοφορούσε, έβριζε με αγοραίες εκφράσεις και κυβερνούσε με βαρύ χέρι την Εκκλησία, επηρεάζοντας τη ζωή και την πορεία εκλεκτών ιερέων και ιεραρχών και ορκίζοντας έξι Προέδρους Δημοκρατίας και δεκατρείς Πρωθυπουργούς. Αταξία και υποβάθμιση. Εντροπία ηθικού μεγέθους και όχι μόνο, που βρήκε κλήρο και λαό μουδιασμένους, αδιάφορους, στεγνούς. Απαράδεκτη η σιωπή των καλών.

Ο κόσμος κινδυνεύει και εξαιτίας των καλών που βλέπουν τους κακούς χωρίς να κάνουν τίποτα. Ο κ. Σεραφείμ και οι 20 Ιεράρχες που τον ψήφισαν άφησαν σκιές μεγαλύτερες από την επιφάνειά τους. Οι σκιές τους χάθηκαν στο φως με το βιολογικό τέλος που περάτωσε την τραγωδία με κάθαρση. Ευτυχώς ο Αλβανίας Αναστάσιος, ο Αμερικής Δημήτριος και άλλοι άξιοι Ιεράρχες συνεχίζουν το μεγάλο έργο των «πάνσοφων αλιέων» της Γαλιλαίας.

Στη σελίδα 117, αναφέρω ότι στον καταστατικό χάρτη του Χριστιανισμού, «την επί του όρους ομιλία» ο πήχυς μπαίνει πολύ ψηλά για να τον φτάσει ο άνθρωπος. Η σαγήνη των εννέα μακαρισμών έμεινε μέχρι σήμερα δυστυχώς χωρίς πολλούς ουσιαστικούς αποδέκτες.

Στη σελίδα 123, αναφέρω ότι η εικόνα του θλιμμένου Ιησού με τον ακάνθινο στέφανο κυριάρχησε και στην τέχνη όσο κανένας από τους θεούς των αρχαίων Ελλήνων.

Στη σελίδα 246, αναφέρω ότι στην παραβολή των δέκα παρθένων το μήνυμα ήταν σαφές. Οι φρόνιμες έγιναν δεκτές. Για τις μωρές, η πόρτα έμεινε κλειστή και δε θα άνοιγε έστω κι αν έλεγαν 40 φορές το «κύριε ελέησον». Η προσευχή είναι η μεγαλύτερη δύναμη στη Γη, αλλά πρέπει να αποφεύγει τους πλατειασμούς και τις υπερβολές. πάνω στο Σταυρό με πολύ σύντομη επίκληση (μνήσθητί μου κύριε…) πρώτος αυτός αξιώθηκε τον Παράδεισο.

Στη σελίδα 14 αναφέρω ότι κατά τη βάπτιση των νηπίων ο ιερεύς διαβάζει: «εξέλασσον απ’ αυτού παν πονηρόν και ακάθαρτον πνεύμα κεκρυμμένον και εμφολεύον αυτού τη καρδία». Ποιο πονηρό και ακάθαρτο πνεύμα φωλιάζει στην καρδιά ενός νηπίου μερικών μηνών; Βαριές κουβέντες για το αθώο πλάσμα. Είναι φορές που η ανθρωπογενής θεολογική λογική δεν έχει το βάρος της κοινής λογικής που μας έδωσε ο πλάστης. Για τα αβάπτιστα της εποχής του ο Χριστός έδωσε εντολή καινή «άφετε τα παιδία και μη κωλύετε αυτά ελθείν προς με, των γαρ τοιούτων εστίν η βασιλεία των ουρανών».

Στη σελίδα 287, αναφέρω ότι πόλεμοι, αγριότητες, αντιπαλότητες, χρεωκοπίες, φτώχεια, φόβος, ανασφάλεια και αναγκαστικές μεταναστεύσεις λαών κυριαρχούν. Ο Θεός έβαλε τα πουλιά στα δέντρα και ο άνθρωπος τα φυλάκισε στα κλουβιά. Η «επί Γης Ειρήνη» και άλλες προσδοκίες ξέπεσαν σε χίμαιρες. Οι σκιές της ανθρώπινης συμπεριφοράς πυκνώνουν και σε αυτό τον ζοφερό κόσμο το «φως το Ιλαρόν» φαντάζει απόμακρο στο χώρο της ουτοπίας.

Μετά το οριστικό σχίσμα των Εκκλησιών το 1054 μ.Χ. δεν υπάρχουν Οικουμενικές Σύνοδοι για να αναθεωρήσουν τα παλαιά και να επιλύσουν τα νέα προβλήματα που ανακύπτουν. Οι σκιές στην μεγάλη θρησκεία της αγάπης συσσωρεύονται για αιώνες. Καλό είναι να τις επισημαίνουμε με καλοπροαίρετη ανυπακοή. Αλάθητο είναι το χάρισμα του Θεού μόνον και όχι των προκατόχων μας, αφού ισχύει για όλους το «ουκ έστιν άνθρωπος, ος, ζήσεται και ουχ αμαρτήσει». Άγγιξα και τα εκκλησιαστικά, γιατί Εκκλησία δεν είναι μόνον τα κτήρια, οι ιερείς και οι αρχιερείς, αλλά όλοι μας. «Εκκλησία είναι το σύνολον των απανταχού γης ευρισκομένων Χριστιανών πιστευόντων εις τον Χριστόν ως Λυτρωτή και Σωτήρα.»

Στη σελίδα 291 του βιβλίου μου, μετά τις αναφορές στα θέματα που προκάλεσαν αρνητικά σχόλια, παρουσιάζω τα θετικά σχόλια του διαπρεπούς Βρετανού αγγειοχειρούργου Crawford Jamieson, που μου ζητά ανάτυπα των δημοσιευμένων σε διεθνή ιατρικά περοδικά μελετών μου για να στηρίξω και εγώ την ύπαρξη της Χειρουργικής κλινικής του Hammersmith Hospital and Royal Postgraduate Medical School, ανώτατου κέντρου μεταπτυχιακών σπουδών του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Ο Βρετανός με τα ευμενή του σχόλια ζωγράφισε ένα παράδεισο για να μπω. Έμεινα μέσα για λίγο. Όταν ονειρεύεσαι πολύ ξεχνάς να ζεις.

Ασκώντας Αγγειοχειρουργική σε πολυεθνικά Νοσοκομειακά κέντρα του Λονδίνου, Μπέρμιγχαμ, Εδιμβούργου και στη συνέχεια επισκεπτόμενος μεγάλα νοσοκομεία του Χιούστον, Ατλάντα, Σαν Φρανσίσκο βρέθηκα σε συνάξεις γιατρών διαφορετικών θρησκευτικών πεποιθήσεων. Καθολικοί, Ορθόδοξοι, Αγγλικανοί, Προτεστάντες, Ισλαμιστές, Ινδουιστές, Βουδιστές, Ιουδαίοι, Ζωροάστρες, αγνωστικιστές διεκδικούσαν όλοι το δικό τους χρώμα στο μεγάλο ουράνιο τόξο του Θεού.

Τα ιδιαίτερα και ιερά, τα πετράδια του στέμματος μια θρησκείας αντιμετωπίζονται ως κάλπικα από τις άλλες και καμιά φορά με μίσος όχι από πάγο που λιώνει εύκολα κάτω από τον ήλιο. Η πνευματική ακαμψία δημιουργεί αντιπαλότητα. Το μυαλό όμως είναι σαν το αλεξίπτωτο, έχει αξία όταν είναι ανοικτό.

Οι καιροί απαιτούν συνύπαρξη. Άνθρωποι πολύ διαφορετικοί ζουν στην ίδια πόλη, στην ίδια γειτονιά. Σε μια συζήτηση τόλμησα και πρότεινα να ξεχάσουμε όλοι τα ιδιαίτερα των θρησκειών μας και να κρατήσουμε μόνον το «αγαπάτε αλλήλους». Προνόμιο της αγάπης είναι κι όταν διαιρείται να πολλαπλασιάζεται. «Dimitri is right», έλεγαν οι συνάδελφοι Ευρωπαίοι, Αμερικανοί, Αυστραλοί, ενώ απρόθυμα συμφωνούσαν Ασιάτες και Αφρικανοί. Μήπως η απλή και ειλικρινής αυτή προσέγγιση μπορεί να δοκιμαστεί και στην πράξη;

Ο Παρθενώνας αφιερώθηκε σε Θεούς που δεν υπάρχουν σήμερα, όμως κρατήσαμε την ιερότητά του. Με τέτοια ευρεία αντίληψη και αποδοχή θα υπηρετηθεί το «συνυπάρχειν». Στον ιερό βράχο λατρεύτηκαν σε διάφορους καιρούς η Αθηνά, η Θεοτόκος, ο Μωάμεθ. Χώρος πανθεϊκός, πανανθρώπινος, σύμβολο πολιτισμού και ελεύθερης σκέψης, ενάντια σε φασισμούς, χούντες, παράλογα δόγματα, υποκουλτούρες, ναρκοκουλτούρες και άλλα παρόμοια. Με την χωροχρονική σαγήνη του το έργο των Φειδία, Μνησικλή, Καλλικράτη, Καλλίμαχου φέρνει κοντά του όλους τους λαούς και κάνει την συνύπαρξη να φαίνεται εφικτή και όχι μακρινή και ξεχασμένη στο χώρο της ουτοπίας.

*Ο Αντώνης Ιακώβου Ελευθεριάδης είναι Δρ. Φιλολογίας και Θεολόγος