Πέραν της TAQA με έδρα το Άμπου Ντάμπι και του fund Aluma από το Ισραήλ, επενδυτικά κεφάλαια από τις ΗΠΑ και αλλού έχουν προσεγγίσει τον ΑΔΜΗΕ το τελευταίο διάστημα και έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για επενδυτική συμμετοχή στο έργο. Αυτό αποκαλύπτει, μεταξύ άλλων, ο πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ Μάνος Μανουσάκης, σε συνέντευξη που παραχώρησε στον Φιλελεύθερο Κύπρου και στο δημοσιογράφο Χρύσανθο Μανώλη κατά την επίσκεψή του στη Λευκωσία, στο πλαίσιο της οποίας είχε συναντήσεις υψηλού επιπέδου με την κυβέρνηση της Κύπρου, όπως αναφέρει η 

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη:

Ο πρόεδρος και CEO του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας της Ελλάδας, Μάνος Μανουσάκης, συμφωνεί πως το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω: η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης, αργότερα και Κύπρου – Ισραήλ, μπήκε σε τροχιά υλοποίησης.

Στο πλαίσιο της πρόσφατης παρουσίας του εδώ, εξήγησε στον Φιλελεύθερο ότι η διασύνδεση Great Sea Interconnector έχει μεν μεγάλο κόστος (1.9 δισ. ευρώ) αλλά αυτό θα επιμεριστεί σε βάθος δεκαετιών. Τονίζει δε, πως η τιμή του ηλεκτρισμού στην Κύπρο θα μειωθεί, καθώς η διασύνδεση όχι μόνο θα επιτρέψει την εισαγωγή πράσινης ενέργειας, που είναι φθηνότερη από την ενέργεια από υδρογονάνθρακες και θα γίνει συντριπτικά φθηνότερη στο μέλλον, αλλά και θα ωθήσει στην περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ στην ίδια την Κύπρο. Επιπρόσθετα, θα παρέχει εχέγγυα ενεργειακής ασφάλειας, ώστε η χώρα να μην ξαναζήσει ποτέ τις ενεργειακές συνέπειες από την τραγωδία στο Μαρί.

"Τούβλα" οι μαθητές στην Ελλάδα! Άνευ προηγουμένου πτώση στις επιδόσεις μαθηματικών και κατανόησης κειμένου

Ισχυρό επενδυτικό ενδιαφέρον

Μετά και τις ανακοινώσεις που έγιναν από εσάς, στο πλαίσιο της COP 28, προφανώς μπορούμε να θεωρήσουμε πως «το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω», ως προς τη διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης. Είναι όμως έτσι, ή εξακολουθεί το έργο να τελεί υπό κάποιες οικονομικές ή και πολιτικές-νομικές προϋποθέσεις;
 
Το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου μπαίνει σε φάση κατασκευής, με φορέα υλοποίησης τη νεοσυσταθείσα εταιρεία ειδικού σκοπού, θυγατρική του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ), με την ονομασία Great Sea Interconnector. Το έργο αλλάζει όνομα, σηματοδοτώντας το νέο κεφάλαιο που άνοιξε.

Την προηγούμενη Δευτέρα, μάλιστα, υπεγράφη στο περιθώριο των εργασιών της COP 28, στο Ντουμπάι, Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) μεταξύ του ΑΔΜΗΕ, του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας της Κύπρου και της TAQA, μεγάλου επενδυτικού fund, με έδρα το Άμπου Ντάμπι. Επίσης, ενδιαφέρον για συμμετοχή στο έργο έχει εκφράσει και το fund Aluma από το Ισραήλ, με το οποίο ο ΑΔΜΗΕ έχει ήδη υπογράψει προκαταρκτική συμφωνία. Επιπλέον, επενδυτικά κεφάλαια από τις ΗΠΑ και αλλού έχουν προσεγγίσει τον ΑΔΜΗΕ το τελευταίο διάστημα και έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για επενδυτική συμμετοχή στο έργο.

Όλα αυτά είναι έμπρακτες αποδείξεις του ισχυρού επενδυτικού ενδιαφέροντος που υπάρχει, μετά την ανάληψη του ρόλου του φορέα υλοποίησης από τον ΑΔΜΗΕ, που διαθέτει όλα τα τεχνικά και διαχειριστικά εχέγγυα για να φέρει εις πέρας με τον πιο αποδοτικό τρόπο ένα  εξαιρετικά απαιτητικό έργο. Επίσης, έχουν ήδη εξασφαλιστεί κεφάλαια ύψους 657 εκατ. ευρώ από το Connecting Europe Facility της ΕΕ, ενώ, όσον αφορά το δανειοδοτικό σκέλος, η εκτίμησή μας είναι ότι θα υπάρξει χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και από εμπορικές τράπεζες, με τις οποίες βρισκόμαστε ήδη σε συζητήσεις.

Και στην Ελλάδα και στην Κύπρο οι περισσότεροι μιλούν για διασύνδεση Ισραήλ – Κύπρου – Κρήτης. Το Ισραήλ όμως ποια θέση έχει σήμερα στο έργο αυτό; Είναι προϋπόθεση η συμμετοχή του στο Great Sea Interconnector για να προχωρήσει ο συνολικός σχεδιασμός ή μπορεί να δουλέψει και μόνη της η διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης;
 
Από το 2020 το Ισραήλ, ανεξαρτήτως ποιος είναι στην κυβέρνηση, δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για το έργο, θέτοντας πάντα ως προϋπόθεση τη ρεαλιστική πιθανότητα υλοποίησης της γραμμής, που θα του δώσει πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρισμού μέσω Ελλάδος και θα ενισχύσει την ασφάλεια εφοδιασμού του. Οι Διαχειριστές και των τριών χωρών έχουν εμπλακεί σε λεπτομερείς τεχνικές συζητήσεις και το Υπουργείο Ενέργειας του Ισραήλ έχει δείξει ισχυρό ενδιαφέρον για την πρόοδο των τεχνικών προδιαγραφών του σκέλους Κύπρου-Ισραήλ. Επίσης, οι ρυθμιστικές αρχές της Κύπρου και του Ισραήλ συζητούν το ρυθμιστικό πλαίσιο, ώστε να φτάσουν σε μία συμφωνία αντίστοιχη με αυτή των ρυθμιστικών αρχών Ελλάδας και Κύπρου, μια συζήτηση που πλέον παρακολουθούμε με προσοχή, μετά την ανάληψη του ρόλου του φορέα υλοποίησης του έργου.

Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, να τονίσω το έργο έχει ενταχθεί στον κατάλογο των Eργων Kοινού Eνδιαφέροντος της ΕΕ (PCI) ως τριμερής ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας (Κρήτης)- Κύπρου-Ισραήλ, υλοποιούμενη σε διαφορετικές φάσεις. Ως εκ τούτου, η πρώτη φάση, η διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης, που είναι πιο ώριμη, μπαίνει σε φάση υλοποίησης και θα ακολουθήσει η διασύνδεση Κύπρος – Ισραήλ.

Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει εκφράσει πολλές φορές, διά του υπουργού Ενέργειας, την επιθυμία και την πρόθεση να συμμετάσχει στο έργο, εφόσον αυτό προκριθεί από τη μελέτη που είναι σε εξέλιξη. Ποια μορφή θα ήθελε ο ΑΔΜΗΕ να πάρει η συμμετοχή της στο Great Sea Interconnector;
 
Η Κυπριακή Δημοκρατία θα επιλέξει με ποιον τρόπο και μορφή θα συμμετάσχει και αναμένουμε τις αποφάσεις της. Ο ΑΔΜΗΕ και η ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίζουν θετικά αυτό το ενδεχόμενο.

Ο προϋπολογισμός

Υπάρχει ενδεχόμενο νέας αναθεώρησης, από τον νέο φορέα υλοποίησης πλέον, του προϋπολογισμού του έργου ή αυτός που εγκρίθηκε πρόσφατα από ΡΑΕ και ΡΑΕΚ θεωρείται τελικός και δεσμευτικός; Το οικονομικό μέρος της συμφωνίας με τον προηγούμενο φορέα υλοποίησης (EuroAsia Interconnector) αλλάζει καθόλου τα δεδομένα σε αυτή την πτυχή;
 
Η αναθεώρηση κόστους είναι πολύ μικρότερη από αυτές που γίνονται αυτήν την περίοδο σε αντίστοιχα έργα αυτής της τεχνολογίας και αυτού του μεγέθους και οφείλεται κατά κύριο λόγο στις καθυστερήσεις και τα προβλήματα που σημειώθηκαν στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα και τον πληθωρισμό που ακολούθησε, λόγω της πανδημίας και του ρωσο- ουκρανικού πολέμου. Δεδομένης της κατάστασης, όπως είναι η αγορά σήμερα, εκτιμώ ότι δεν θα έχουμε άλλη αναθεώρηση του κόστους. Η συμφωνία με τον προηγούμενο φορέα υλοποίησης δεν επηρεάζει ουσιωδώς τα δεδομένα.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να προσθέσω ότι το κόστος θα επιμεριστεί σε βάθος δεκαετιών και κάτι ακόμη σημαντικότερο: Ότι το κόστος της ενέργειας μεσοπρόθεσμα θα είναι μεγαλύτερο χωρίς την ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με την Ελλάδα, καθώς η διασύνδεση όχι μόνο θα επιτρέψει την εισαγωγή πράσινης ενέργειας, που είναι φθηνότερη από την εισαγόμενη σήμερα ενέργεια από υδρογονάνθρακες και θα γίνει συντριπτικά φθηνότερη στο μέλλον, αλλά και θα ωθήσει στην περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ στην ίδια την Κύπρο. Επιπλέον, πολύ υψηλή είναι η αξία της διασύνδεσης και για την ενεργειακή ασφάλεια της Κύπρου, διότι διασφαλίζει ότι δεν θα επαναληφθεί ποτέ ό,τι συνέβη με το ατύχημα στο Μαρί. Ό,τι και να συμβεί, το καλώδιο θα συνεχίσει να τροφοδοτεί με ηλεκτρισμό την Κύπρο.

Σε 25 ή 35 χρόνια;

Γνωρίζουμε πως υπήρξε δυσφορία και αντίδραση από τον ΑΔΜΗΕ για την πρόσφατη απόφαση της ΡΑΕΚ, αμέσως μετά την αλλαγή του φορέα υλοποίησης, να επιμηκύνει το χρονικό διάστημα ανάκτησης της δαπάνης από το νέο σχήμα σε 35 έτη, αντί 25 που ίσχυε προηγουμένως. Εξακολουθεί να είναι στο τραπέζι το αίτημά σας για επαναφορά του χρονοδιαγράμματος των 25 ετών;
 
Ο ΑΔΜΗΕ βρίσκεται σε αρμονική συνεργασία με όλες τις εμπλεκόμενες αρχές, για την επιτάχυνση των διαδικασιών, προκειμένου να ολοκληρωθούν οι ρυθμιστικές αποφάσεις που απαιτούνται για τη συνέχεια του έργου. Οι ευρωπαϊκές οδηγίες ορίζουν ότι οι ρυθμιστικές αρχές διευκολύνουν τους φορείς υλοποίησης έργων κοινού ενδιαφέροντος. Η εκκρεμότητα που αναφέρετε είναι σημαντική για την επιτάχυνση του έργου και την είσοδο επενδυτών σε αυτό, καθώς τα δεδομένα που έχουν παρουσιαστεί σε όλους τους δυνητικούς επενδυτές βασίζονται στην προηγούμενη απόφαση. Πιστεύουμε ότι θα έχουμε σύντομα εξελίξεις στο θέμα αυτό.

Ρωτήσαμε πολλούς τεχνοκράτες, ρωτάμε και εσάς: Η Κύπρος θα εισάγει πράσινη ενέργεια από το 2030 που θα λειτουργήσει ο Great Sea Interconnector ή θα εξάγει; Αν η απάντηση θα είναι «και τα δύο», υπό ποιες προϋποθέσεις η Κύπρος θα μπορούσε να είναι κυρίως εξαγωγέας;
 
Η απάντηση είναι «και τα δύο». Το καλώδιο είναι διπλής κατεύθυνσης. Με την ολοκλήρωση της διασύνδεσης, η Κύπρος θα ενταχθεί στις διασυνοριακές αγορές και το πόσο ηλεκτρικό ρεύμα θα εισάγει ή θα εξάγει εξαρτάται από τη διαφορική σχέση τιμών. Δηλαδή, όσες περισσότερες ΑΠΕ μπουν στην Κύπρο, τόσο μεγαλύτερα τα οφέλη για τους Κύπριους και Ευρωπαίους καταναλωτές.

Οι φόβοι των παραγωγών από ΑΠΕ

Έχει δίκιο η «πράσινη βιομηχανία» της Κύπρου (ΑΠΕ, κλπ) να ανησυχεί από τη λειτουργία του Great Sea Interconnector; Κινδυνεύει η βιωσιμότητα των επενδύσεων, σημερινών και μελλοντικών, για πάρκα ΑΠΕ στην Κύπρο από το έργο;
 
Ισχύει το ακριβώς αντίθετο: Το καλώδιο, που θα διασυνδέσει την Κύπρο με την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρισμού μέσω Ελλάδας, λύνει τα προβλήματα ευστάθειας του συστήματος και επιτρέπει να αναπτυχθούν οι ΑΠΕ σε συνδυασμό με μπαταρίες, ανοίγοντας τον δρόμο για το «πρασίνισμα» του σημερινού ρυπογόνου ενεργειακού μείγματος. Το καλώδιο θα δώσει στην Κύπρο τη δυνατότητα να αξιοποιήσει το πλούσιο ηλιακό της δυναμικό, κάτι που συνεπάγεται σημαντικά περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη.

Αυτό δείχνει η εμπειρία μας από τη διασύνδεση της Κρήτης (που μέχρι πρότινος ήταν επίσης «ενεργειακό νησί») με το ηπειρωτικό σύστημα της Ελλάδας και από τις υπόλοιπες εγχώριες νησιωτικές διασυνδέσεις που έχει ολοκληρώσει ο ΑΔΜΗΕ τα τελευταία 6,5 χρόνια.