2007: το ελληνικό κρουαζιερόπλοιο «Sea Diamond», με 1.153 επιβάτες και 390 μέλη του πληρώματος, εξωκέλλει ανοικτά της Σαντορίνης.Η επιχείρηση διάσωσης είναι επιτυχημένη, ωστόσο δύο άνθρωποι αγνοούνται: ο 45χρονος Γάλλος Ζαν-Κριστόφ Αλέν και η 16χρονη κόρη του Μοντ.

Δέκα χρόνια αργότερα, το ναυάγιο του Sea Diamond συνεχίζει να απειλεί τη Σαντορίνη. Το ναυάγιο είναι ακόμη εκεί, ρυπαίνοντας καθημερινά το φυσικό περιβάλλον και απειλώντας όλο και περισσότερο με ανεπανόρθωτη καταστροφή καθώς η διάβρωσή του συνεχίζεται.

«Δέκα χρόνια πέρασαν σχεδόν από την εγκληματική, για όλους εμάς, πράξη της βύθισης του κρουαζιερόπλοιου Sea Diamond της Κυπριακής εταιρείας Louis Cruisesστην στην καλντέρα της Σαντορίνης.  Δυστυχώς μέχρι σήμερα η πολιτεία δεν αντιμετώπισε αποτελεσματικά το πρόβλημα, παρόλο που όλες οι μέχρι σήμερα δικαστικές αποφάσεις δικαιώνουν το πάγιο αίτημα του Θηραϊκού λαού για ανέλκυση του ναυαγίου. Η Ελληνική δικαιοσύνη, στον ανώτατο βαθμό της, αναγνώρισε την ύπαρξη σοβαρής και εξακολουθητικής θαλάσσιας ρύπανσης που συνέβη και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα στη θαλάσσια περιοχή της Σαντορίνης και κατ’ επέκταση την ανάγκη ανέλκυσης του ναυαγίου» γράφει σε ανακοίνωσή της η Συντονιστική Επιτροπή Αγώνα Θηραίων Πολιτών για την Ανέλκυση του Κ/Ζ Sea Diamond πριν από λίγες ημέρες.

Το ναυάγιο του Sea Diamond κρέμεται κυριολεκτικά στο χείλος ενός υποθαλάσσιου γκρεμού βάθους 300 μέτρων. Περιέχει περισσότερους από 300 τόνους μαζούτ και μεγάλες ποσότητες τοξικών και επικίνδυνων ουσιών στο εσωτερικό του. Σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και αποδέχεται τη ναυαγιαίρεση ως τη βέλτιστη λύση προκειμένου να αποφευχθεί τεράστια οικολογική καταστροφή. Ταυτόχρονα όμως, το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο που προβλέπει την ανέλκυση κάθε ναυαγίου από τους υπαίτιους και τους έχοντες την ευθύνη για αυτό, δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη. Παρά τις αποφάσεις όλων των ποινικών και αστικών δικαστηρίων για την ενοχή των υπευθύνων της πλοιοκτήτριας, αυτοί συνεχίζουν να υπεκφεύγουν. Αποδεδειγμένα, η ρύπανση στη θαλάσσια περιοχή του ναυαγίου είναι καθημερινή, αλλά ωστόσο κανένα πρόστιμο δεν επιβάλλεται πλέον στους υπεύθυνους αυτού.

Παρά τις μελέτες του Πολυτεχνείου Κρήτης, παρά τις τελεσίδικες αποφάσεις των ποινικών δικαστηρίων μέχρι και το Άρειο Πάγο, ουδείς φαίνεται να ενδιαφέρεται σοβαρά για την επίλυση του προβλήματος.

 
Το χρονικό ενός σοβαρού δυστυχήματος

Το κρουαζιερόπλοιο Sea Diamond της εταιρείας Louis Hellenic Cruises, είχε αποπλεύσει από το Ηράκλειο με 1163 επιβάτες και 391 μέλη πληρώματος. Λίγο μετά τον απόπλου, παρουσιάστηκε βλάβη σε κεντρική μηχανή στην αντλία πετρελαίου, όμως ο πλοίαρχος συνέχισε το ταξίδι, προσπαθώντας να διορθώσει εν πλω τη βλάβη. Όταν το πλοίο μπήκε στον κόλπο της Σαντορίνης, η μηχανή άρχισε να λειτουργεί κανονικά, όμως το Sea Diamond παρέκκλινε συστηματικά της πορείας πρόσδεσης με αποτέλεσμα να προσκρούσει σε ξέρα και να αρχίσει αμέσως να παίρνει νερά από τις υδατοστεγείς πόρτες των στεγανών φρακτών, που ήταν κατά παράβαση ανοικτές καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού. Το νερό προκάλεσε βραχυκύκλωμα στον κύριο ηλεκτρολογικό πίνακα, ξέσπασε φωτιά και το ακυβέρνητο πλέον κρουαζιερόπλοιο μπήκε με μεγάλη ταχύτητα μέσα στον όρμο των Φηρών. Με μεγάλη καθυστέρηση ενημερώθηκε το λιμεναρχείο και ξεκίνησε η επιχείρηση διάσωσης. Σώοι κατάφεραν να βγουν όλοι οι επιβάτες εκτός από τον 45χρονο Γάλλο Ζαν Κριστόφ Αλέν και την 16χρονη κόρη του, οι σοροί των οποίων δεν έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα.
Ένα περιβαλλοντικό έγκλημα

Η απόφαση του Αρείου Πάγου ξεκαθάρισε και ένα ακόμα θέμα που δίχαζε την επιστημονική κοινότητα, αναγνωρίζοντας την ύπαρξη σοβαρής θαλάσσιας ρύπανσης και μάλιστα συνεχιζόμενης έως σήμερα στην περιοχή. Το Εργαστήριο Διαχείρισης Τοξικών και Επικίνδυνων Αποβλήτων του Πολυτεχνείου Κρήτης, ήδη από το 2009 διεξήγαγε σειρά δειγματοληψιών, μετρήσεων και αναλύσεων στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή του ναυαγίου, έπειτα από αίτημα αρχικά, της τότε Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων και στην συνέχεια της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου και σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, αλλά και απλούς κατοίκους, που βίωναν καθημερινά τις επιπτώσεις του ναυαγίου στο νησί.

Όλα τα στοιχεία, που συλλέχθηκαν, αποδείκνυαν την σοβαρή επιβάρυνση του θαλάσσιου οικοσυστήματος της περιοχής, αλλά και την συνεχιζόμενη ενεργή δράση του ναυαγίου ως πηγή ρύπανσης. Εφόσον συγκεντρώθηκαν και ζητήθηκαν, ετέθησαν υπόψη του δικαστηρίου το οποίο τα έκρινε ως τα πλέον αξιόπιστα, σε σχέση με εκείνα που παρουσιάστηκαν από άλλους φορείς (ΕΛΚΕΘΕ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΑΠΘ, Πανεπιστήμιο Southampton), βασίζοντας μάλιστα σε αυτά την λήψη της τελικής του απόφασης.

Κάτοικοι και περιβαλλοντολόγοι κάνουν λόγο για μια «θλιβερή επέτειο» και «περιβαλλοντικό έγκλημα». Από τις μετρήσεις που έχουν διενεργηθεί όλα αυτά τα χρόνια, έχει διαπιστωθεί ότι από το Sea Diamond απελευθερώνονται στο θαλάσσιο περιβάλλον πολλά τοξικά μέταλλα όπως το κάδμιο (λόγω της διάβρωσης των μεταλλικών, ηλεκτρολογικών, μηχανολογικών και λοιπών μερών) καθώς και πετρελαιοειδή.

Χαρακτηριστικά το 1/3 των ψαριών που συλλέγονται  γύρω από το φράγμα που έχει τοποθετηθεί πάνω από το ναυάγιο, οι συγκεντρώσεις σε τοξικά μέταλλα είναι τόσο υψηλές που τα κάνουν ακατάλληλα προς βρώση. Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι απελευθερώνονται και πετρελαιοειδή. Ένα μεγάλο μέρος αυτών αναδύονται στην επιφάνεια και ένα εξίσου μεγάλο μέρος διασπώνται και διασκορπίζονται μέσα στο νερό.

Το αντιρρυπαντικό φράγμα που έχει τοποθετηθεί πάνω από την περιοχή του ναυαγίου, συλλέγει μεν ένα μέρος των πετρελαιοειδών που απελευθερώνονται, ‘ομως το περισσότερο διασκορπίζεται μέσα στο νερό και αυτό που συλλέγεται μπορεί να συλλεχθεί μόνο όταν οι καιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές, όταν ο άνεμος φτάνει τα 4-5 μποφόρ το πολύ. Πολύ συχνά οι καιρικές συνθήκες δεν είναι καλές και το φράγμα δεν μαζεύει τίποτα.

Κάθε μέρα οι ρύποι και οι λαδιές που συγκεντρώνονται είναι 30-40 λίτρα καθημερινά, γύρω από το φράγμα. Υπάρχουν κι άλλα  βαρέα μέταλλα, κάδμιο, υδράργυρο, νικέλιο, άκρως καρκινογόνα, που εκλύονται σιγά σιγά από το πλοίο, τα οποία συσσωρεύονται στους θαλάσσιους οργανισμούς, στο νερό, στη θαλάσσια στήλη.

Οι ειδικοί κάνουν λόγο για μια ενδεχόμενη βιολογική καταστροφή της καλντέρας. Ο χρόνος κυλά σε βάρος των κατοίκων της Σαντορίνης οι οποίοι φοβούνται πως αν κατρακυλήσει το ναυάγιο σπάσει, ανοίξει, γίνει ένας σεισμός και φύγει από τη θέση του, θα γεμίσει η καλντέρα με μαζούτ και πιθανότατα  ο καθαρισμός θα είναι ποτέ εφικτός. Η διαφορά του Sea Diamond είναι ότι δε βρίσκεται σε ανοιχτό πέλαγος αλλά σε 200 μέτρα από το λιμάνι, στην καλντέρα. Αν εξαπλωθεί ο ρύπος σε βάθος χρόνου τα πράγματα θα γίνουν ακόμα πιο δύσκολα, με τις αφαλατώσεις να κινδυνεύουν να τραβούν νερό με βαρέα μέταλλα.