Τον Μάρτιο του 2016, οι ηγέτες της ΕΕ και της Τουρκίας σύναψαν μια συμφωνία με βάση την οποία η Τουρκία αναμενόταν να αποτρέπει την μετανάστευση από τα εδάφη της προς την Ελλάδα. Ως αντάλλαγμα, η Τουρκία θα λαμβάνει αυξημένη οικονομική βοήθεια, καθώς φιλοξενεί περισσότερους από 4 εκατ. πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένων και. 3,7 εκατ. Σύριων. Η συμφωνία επίσης περιλάμβανε έναν μηχανισμό που θα επανεγκαθιστούσε έναν ευάλωτο Σύριο πρόσφυγα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για κάθε μετανάστη που επιστρέφει η Ελλάδα στην Τουρκία. Επιπλέον, και τα δύο μέρη συμφώνησαν να ενεργοποιηθεί εκ νέου η διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ.
Η συμφωνία εκπλήρωσε τον βασικό στόχο της ΕΕ: μία πτώση στη μετανάστευση από την Τουρκία στην Ελλάδα. Στην περίοδο αμέσως μετά από την εφαρμογή της συμφωνίας, αυτού του είδους η μετανάστευση μειώθηκε σημαντικά. Αλλά σε συνδυασμό με το κλείσιμο της πρόσβασης σε άλλα κράτη της ΕΕ και στα Βαλκάνια, η Ελλάδα έμεινε μόνη να αντιμετωπίσει τις συνεχείς αφίξεις στα νησιά της.
ΟΙ δύο πλευρές δεν μπόρεσαν να εφαρμόσουν τη λογική της συμφωνίας -να επαπροωθούνται πρόσφυγες στην Ελλάδα πίσω στην Τουρκία- καθώς εκείνοι που έφθαναν στην Ελλάδα είχαν το δικαίωμα να αιτηθούν ασύλου εκεί και η διεθνής αρχή της μη επαναπροώθησης απαγορεύει την απέλαση προσφύγων. Μέχρι τα τέλη του 2019, η Ελλάδα είχε επαναπροωθήσει μόλις 2.000 ανθρώπους στην Τουρκία. Καθώς οι αρχές της ΕΕ και της Ελλάδος καθυστερούσαν να επεξεργαστούν αιτήσεις ασύλου, οι απάνθρωπες συνθήκες στα ασφυκτικά γεμάτα κέντρα προσφύγων έγιναν το new normal στην Ελλάδα.
Οι πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου προέδρου Erdogan, ότι η Τουρκία μπορεί να στέλνει "εκατομμύρια” προσφύγων στην Ευρώπη, είναι παράλογη πολιτική προπαγάνδα. Μόνο οι πιο απελπισμένοι πρόσφυγες -οι περισσότεροι εκ των οποίων Αφγανοί και άλλοι μη-Σύριοι, για τους οποίους είναι πολύ δύσκολο να αποκτήσουν καθεστώς πρόσφυγα στην Τουρκία- ενδέχεται να είναι πρόθυμοι να ακολουθήσουν τέτοιες εκκλήσεις και να βρεθούν παγιδευμένοι σε μια επισφαλή κατάσταση κοντά στα σύνορα της ΕΕ.
Η ΕΕ έχει τώρα διπλή ευθύνη να αντιμετωπίσει άμεσα και την κατάσταση στα ελληνικά νησιά και αυτή που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες στην Τουρκία. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την αναθεώρηση της συμφωνίας της Ένωσης με την Τουρκία.
Πρώτον, η ΕΕ πρέπει να δώσει τέλος στην μη βιώσιμη κατάσταση στα νησιά. Η ΕΕ έχει το δικαίωμα να προστατεύσει τα σύνορα της, αλλά μια απάντηση στην τρέχουσα κρίση που βασίζεται αποκλειστικά σε στρατιωτικά μέσα, είναι βαθιά λανθασμένη. Ωστόσο η Κομισιόν και τα κράτη-μέλη έχουν αρχικά εστιάσει στην ενίσχυση της προστασίας των ελληνικών συνόρων, καθώς και στην ικανότητα του τουρκικού ναυτικού.
Παρά τις πρόσφατες προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να περιορίσει το δικαίωμα ασύλου, η ΕΕ είναι υποχρεωμένοι να αποτρέψουν πράξεις επιθέσεις εναντίον των προσφύγων και να ενισχύσουν τη δέσμευσή της στο διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης του 1951 για τους Πρόσφυγες.
Μια αποτελεσματική απάντηση στην κρίση στα ελληνικά νησιά έχει καθυστερήσει καιρό: 42.000 άνθρωποι έχουν "κολλήσει” στα hotspots, τα οποία αρχικά οι αρχές δημιούργησαν για να προσδιορίσουν και να καταγράψουν τις νέες αφίξεις πριν επεξεργαστούν άμεσα τις αιτήσεις τους για άσυλο και τους ανακατανέμουν σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ. Η ΕΕ χρειάζεται να επαναπροωθήσει άμεσα τις πιο ευπαθείς ομάδες σε αυτές τις εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων χιλιάδων ασυνόδευτων παιδιών και εκείνων που είναι σοβαρά άρρωστοι.
Η γερμανική κυβέρνηση έχει αφήσει να εννοηθεί ότι είναι έτοιμη να αναλάβει 1.500 ευάλωτους ανθρώπους και ζήτησε σε βοήθεια για αυτό από έναν συνασπισμό προθύμων κρατών-μελών της ΕΕ. Και υπάρχουν ενδείξεις ότι η Γερμανία θα λάβει τέτοια βοήθεια από αρκετές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Πορτογαλίας και της Φινλανδίας.
Τα ομόλογα κράτη-μέλη της Ελλάδας, την έχουν αφήσει μόνη στο πλαίσιο της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας και δεν έχουν κάνει τίποτα να βελτιώσουν τις άσχημες συνθήκες στις οποίες ζουν πρόσφυγες και μετανάστες -ίσως να πιστεύουν ότι οι συνθήκες αυτές θα αποτρέψουν άλλους από το να κάνουν το ίδιο ταξίδι.
Αυτό χρειάζεται να αλλάξει. Τα ευρωπαϊκά κράτη θα πρέπει να αναλάβουν ουσιαστικά μέτρα προς την μεταρρύθμιση του ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου έτσι ώστε να εγγυάται τα βασικά δικαιώματα μεταναστών και προσφύγων. Ενώ θα πρέπει να ξεκινήσουν εκ νέου τη συζήτηση για μια δίκαιη κατανομή ευθυνών για την φιλοξενία προσφύγων και μεταναστών μεταξύ των κρατών-μελών, αυτές οι χώρες που είναι έτοιμες να δεχθούν πρόσφυγες, πρέπει να δράσουν άμεσα εν όψει της τωρινής κρίσης.
Δεύτερον, η ΕΕ πρέπει να αναγνωρίσει ότι η συμφωνία με την Τουρκία δεν λειτουργεί όπως προβλεπόταν το 2016 και πρέπει να αναθεωρηθεί. Από το καλοκαίρι του 2016 και την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του Erdogan, και την πρωτοφανή εκστρατεία του εναντίον της πολιτικής αντιπολίτευσης στη χώρα, οι ευρω-τουρκικές σχέσεις έχουν περιοριστεί και οι συνομιλίες πρόσβασης έχουν γίνει μια απομακρυσμένη περιοχή. Επομένως, η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας θα πρέπει να εστιάσει τώρα αποκλειστικά στην στήριξη για τους πρόσφυγες και την προστασία τους στην Τουρκία.
Οι εγκαταστάσεις της ΕΕ για πρόσφυγες στην Τουρκία, το οικονομικό της πακέτο, είναι το μόνο μέρος της συμφωνίας που λειτουργεί: η ΕΕ έχει εκταμιεύσει σχεδόν τα μισά από την οικονομική στήριξη των 6 δισ. Ευρώ που δεσμεύσει στην Τουρκία για τις εγκαταστάσεις. Αυτά τα κεφάλαια αναμένεται να υποστηρίξουν τους πιο ευάλωτες πρόσφυγες στην Τουρκία, καθώς και τις κοινότητες υποδοχής.
Η ΕΕ θα πρέπει να επεκτείνει μαζικά αυτό το σημείο της συμφωνίας με επιπλέον κεφάλαια και projects. Η Ένωση θα πρέπει να απαιτήσει ως αντάλλαγμα, ο Erdogan να προχωρήσει σε μια ισχυρή δέσμευση για να σταματήσει να χρησιμοποιεί τους πρόσφυγες για να πετύχει τους πολιτικούς του σκοπούς. Την ίδια στιγμή, οι πλευρές θα πρέπει να εγκαταλείψουν την δυσλειτουργική λογική της απέλασης και της επανεγκατάστασης.
Οι διαδικασίες ασύλου στην Ευρώπη και οι προσπάθειες επανεγκατάστασης δεν θα πρέπει να βασίζονται στον μηχανισμό μιας συμφωνίας αλλά να καθορίζονται από τα δικαιώματα των προσφύγων και τις ανάγκες των πιο ευάλωτων. Επικεντρώνοντας τη συμφωνία σε μια ανανεωμένη δέσμευση για ουσιαστική αύξηση της υποστήριξης των προσφύγων στην Τουρκία, η ΕΕ θα βελτιώσει τις πιθανότητες καθιέρωσης ενός πιο εποικοδομητικού διαλόγου με τη χώρα.
Την ίδια στιγμή, η ΕΕ πρέπει να ενισχύσει την ανθρωπιστική δράση που απευθύνεται στους πολίτες στην Ιντλίμπ και σε εκείνους που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις ένοπλες συγκρούσεις. Δεδομένου ότι ούτε η ρωσο-τουρκική κατάπαυση πυρός στην Ιντλίμπ ούτε τα τουρκικά σχέδια για μια "ασφαλή ζώνη” στη Σύρια θα εγγυώνται πλήρως την ασφάλεια των αμάχων, θα συνεχιστεί ο εκτοπισμός προς την Τουρκία.
Οι πρόσφυγες από την Ιντλίμπ θα επωφεληθούν από μια αναθεωρημένη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας που εστιάζει στην προστασία και στην ευημερία των προσφύγων στην Τουρκία και δημιουργεί επιλογές επανεγκατάστασης για τους πιο ευάλωτους μεταξύ τους. Μια ανανεωμένη ευρωπαϊκή δέσμευση στα διεθνή πρότυπα και μια ισχυρή ανθρωπιστική απάντηση στην κρίση στα ελληνικά νησιά, όπως και στην Τουρκία και στην Ιντλίμπ, δεν θα διορθώσει άμεσα τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας ούτε θα αντιμετωπίσει τα βασικά αίτια της σύγκρουσης στη Βόρεια Συρία. Αλλά θα ισορροπήσει την τρέχουσα εξάρτηση της ΕΕ από τα μέτρα ασφαλείας στα σύνορα.
Θα βοηθήσει επίσης την Ένωση να ανακτήσει κάποια ηθική και πολιτική πρωτοβουλία σε μια κρίση την οποία έχει αγνοήσει για πολύ καιρό.
