Η συνάντηση του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ με τον μεταβατικό ηγέτη της Συρίας, Άχμεντ αλ-Σάρα , στο Ριάντ την περασμένη εβδομάδα συνοδεύτηκε από μια ιστορική ανακοίνωση : οι Ηνωμένες Πολιτείες θα άρουν τις κυρώσεις κατά της Συρίας, ανοίγοντας το δρόμο για επενδύσεις και ανοικοδόμηση που θα βοηθήσουν τη χώρα να ανακάμψει από 13 χρόνια καταστροφικού εμφυλίου πολέμου. Πρόκειται για μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη που θα διευκολύνει την επανένταξη της Συρίας στην παγκόσμια οικονομία και θα φέρει την απαραίτητη ανακούφιση για τα εκατομμύρια των πολιτών που εξαρτώνται από την ανθρωπιστική βοήθεια. Λιγότερο από μία εβδομάδα αργότερα, η ΕΕ ανακοίνωσε επίσης ότι θα άρει τις οικονομικές κυρώσεις κατά της Συρίας.

Ωστόσο, αυτές οι κινήσεις της Ουάσιγκτον και της Ευρώπης είναι μόνο ένα πρώτο βήμα, και το μέλλον της Συρίας εξαρτάται από την προληπτική παρέμβαση περιφερειακών και παγκόσμιων δυνάμεων που έχουν συμφέροντα σε μια σταθερή Δαμασκό. Παράγοντες όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Τουρκία θα πρέπει να εκμεταλλευτούν την τρέχουσα στιγμή για να αναζωπυρώσουν τις προσπάθειες ανοικοδόμησης και βοήθειας της Συρίας. Κάτι τέτοιο θα θέσει τη Συρία μετά τον Άσαντ σε μια πορεία που πιθανότατα θα υποβαθμίσει περαιτέρω την επιρροή του Ιράν στην περιοχή, θα προκαλέσει λιγότερες δευτερογενείς συγκρούσεις για τις γειτονικές χώρες και θα ανακουφίσει τα βάσανα του συριακού λαού που διαρκούν δεκαετίες.

Μετά την ανατροπή του Μπασάρ αλ-Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024, πολλές χώρες επιδιώκουν τώρα επιρροή στη νέα κυβέρνηση στη Δαμασκό. Ενώ μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινότητας εξακολουθεί να διστάζει να συνεργαστεί με τον αλ-Σάρα, δεδομένων των ιστορικών δεσμών του με χαρακτηρισμένες τρομοκρατικές οργανώσεις, ο χειρότερος τρόπος για να μετριαστεί ο κίνδυνος στην ασταθή Συρία μετά την πτώση του Άσαντ είναι να μην γίνει τίποτα. 

Η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να συμμετάσχει ενεργά στην υποστήριξη της μετάβασης της χώρας. Ενώ η άρση των κυρώσεων των ΗΠΑ και της ΕΕ αποτελεί μια χρήσιμη αρχή, πρέπει να συνοδεύεται από ευρύτερη διπλωματική προσέγγιση, επενδύσεις και ανθρωπιστική παρέμβαση. Χωρίς αυτήν την ζωτική υποστήριξη και την προληπτική συμμετοχή, η Συρία -και η ευρύτερη περιοχή- είναι πιθανό να υποστούν για άλλη μια φορά τις επιπτώσεις του εμφυλίου πολέμου, του μαζικού εκτοπισμού , της διακίνησης όπλων και του λαθρεμπορίου ναρκωτικών.

Εφαρμόζεται το σχέδιο εθελούσιου επαναπατρισμού οικογενειών στη Συρία

Πολλοί από τους εταίρους και συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών -ιδίως η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία- έχουν έννομο συμφέρον να δουν τη Συρία να σταθεροποιείται υπό την ηγεσία του al-Shara, αλλά η αναποφασιστικότητα και η αβεβαιότητά τους σχετικά με το πώς να χειριστούν τις πολύπλοκες πολιτικές συζητήσεις τις εμποδίζουν να αναλάβουν ουσιαστική δράση. Η προσέγγιση του «περιμένετε και δείτε» είναι εξαιρετικά απίθανο να διευκολύνει τη θετική αλλαγή, και όσο περισσότερο η Συρία μένει χωρίς σημαντική μεταβατική υποστήριξη από τη διεθνή κοινότητα, τόσο πιο πιθανό είναι να βιώσει ολοένα και πιο θανατηφόρες εκρήξεις θρησκευτικής βίας . 

Οι εταίροι της Ουάσιγκτον θα πρέπει να αξιοποιήσουν την ορμή που πυροδότησε η ανακοίνωση του Τραμπ στις 13 Μαΐου και να επιταχύνουν την άρση των κυρώσεων για να διευκολύνουν τις μεγάλες επιχειρήσεις βοήθειας και τα κατασκευαστικά έργα που απαιτούνται για την αποκατάσταση της κατεστραμμένης χώρας, κάτι που πιθανότατα θα απαιτήσει προϋπολογισμό 250 έως 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων (σύμφωνα με εκτίμηση του 2019).

Τα κράτη του Κόλπου έχουν επίσης να διαδραματίσουν ρόλο στην αξιοποίηση των σημαντικών οικονομικών τους πόρων, τόσο για να υποστηρίξουν μεγαλύτερη περιφερειακή σταθερότητα όσο και για να υποβαθμίσουν ταυτόχρονα την ιρανική επιρροή στη μεταβατική κυβέρνηση της Συρίας. Η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ πρόσφατα αποπλήρωσαν το ανεξόφλητο χρέος της Συρίας προς την Παγκόσμια Τράπεζα, ύψους 15 εκατομμυρίων δολαρίων, σε μια προσπάθεια να διευκολύνουν την επανένταξη της χώρας στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Για να έχουν τον μεγαλύτερο θετικό αντίκτυπο, τα κράτη  του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου θα πρέπει επίσης να συνεργαστούν με την Τουρκία για να ηγηθούν των επενδύσεων στην οικονομία της Συρίας και στις προσπάθειες ανοικοδόμησης. Η πρόσφατη ανακοίνωση της Ουάσιγκτον για την άρση των κυρώσεων πιθανότατα θα συμβάλει στην ανακούφιση του άγχους των επενδυτών και στην ενθάρρυνση των επιχειρήσεων να επανενταχθούν στη Συρία.

Η προσέγγιση των Ηνωμένων Πολιτειών στη Συρία μετά τον Άσαντ διαμορφώνεται επίσης από την πίεση και την επιρροή του Ισραήλ, το οποίο ασκεί πιέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες για να διατηρήσει την κυβέρνηση του αλ-Σάρα αδύναμη και τη χώρα αποκεντρωμένη. Ενώ το Ισραήλ μπορεί να πιστεύει ότι θα είναι ασφαλέστερο με αυτόν τον τρόπο - ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου φέρεται να ζήτησε από τον Τραμπ να μην παράσχει στη Δαμασκό ανακούφιση από τις κυρώσεις - ένας ακόμη εμφύλιος πόλεμος ή εξέγερση θα μπορούσε να οδηγήσει στην άνοδο στην εξουσία ενός πιο επικίνδυνου καθεστώτος στη Δαμασκό, δημιουργώντας θανατηφόρες δευτερογενείς επιπτώσεις που αποτελούν απειλή όχι μόνο για το Ισραήλ αλλά και για ολόκληρη την περιοχή.

Οι γείτονες της Συρίας έχουν επίσης να κερδίσουν από μια πιο σταθερή κυβέρνηση και μια λειτουργική συριακή οικονομία. Τα συμφέροντα της Τουρκίας στη Συρία είναι διττά: η αποτροπή της ίδρυσης ενός κουρδικού κρατιδίου στα νότια σύνορά της και η ενθάρρυνση της επιστροφής ορισμένων από τα τρία εκατομμύρια Σύριους πρόσφυγες που ζουν στην Τουρκία. Η προσέγγιση μεταξύ Άγκυρας και Κούρδων προσφέρει μια ευκαιρία για μια λιγότερο εχθρική σχέση μεταξύ των δύο. Επιπλέον, η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Δαμασκού και Κούρδων για την πλήρη ενσωμάτωση των κουρδικών πολιτικών και στρατιωτικών θεσμών σε μια κεντρική κυβέρνηση υποδηλώνει ότι η Τουρκία μπορεί να μην χρειάζεται να ανησυχεί για μια αυτόνομη περιοχή που απειλεί την ασφάλεια των συνόρων της. Επιπλέον, η συμφωνία που διέλυσε τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), υπό την ηγεσία των Κούρδων, ανοίγει τις δυνατότητες για τον τερματισμό της σύγκρουσης στη βορειοανατολική Συρία μεταξύ των συριακών κουρδικών δυνάμεων και των υποστηριζόμενων από την Τουρκία πολιτοφυλακών. 

Ο ηγέτης των Κούρδων Ιράκ-Συρίας επαναστάτησε εναντίον του Οτσαλάν! – Ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος διεξάγεται ήδη και όλα θα αλλάξουν

Αυτές οι εξελίξεις αποτελούν θετικά βήματα που αίρουν πιθανά εμπόδια στην εδραίωση μακροπρόθεσμης σταθερότητας στη Συρία. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήρισε την άρση των κυρώσεων των ΗΠΑ κατά της Συρίας ως παράδειγμα προς μίμηση για άλλες χώρες και σημείωσε τη δέσμευση της Τουρκίας να συνεργαστεί με τη Δαμασκό στις προσπάθειες καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Η Τουρκία θα πρέπει να εκμεταλλευτεί αυτήν την ευκαιρία για να παράσχει χρηματοδότηση, εκπαίδευση και στρατιωτική βοήθεια στη Δαμασκό, ώστε να βοηθήσει τις προσπάθειές της να ενοποιήσει τις πολλές ένοπλες ομάδες της χώρας σε έναν κεντρικό στρατό. Αυτό, με τη σειρά του, θα διασφάλιζε ότι ένα κεντρικό κράτος είναι καλύτερα εξοπλισμένο για να αποτρέψει τη θρησκευτική βία και να αντιμετωπίσει την παρατεταμένη παρουσία του ISIS, δημιουργώντας ένα ασφαλέστερο περιβάλλον τόσο για τους Σύρους πρόσφυγες όσο και για τις τουρκικές επιχειρηματικές επενδύσεις.

Με οικονομική υποστήριξη από Αμερικανούς εταίρους, οι Κούρδοι της βορειοανατολικής Συρίας είναι επίσης το κλειδί για την αποτροπή μιας αναζωπύρωσης του Ισλαμικού Κράτους. Οι SDF ελέγχουν επί του παρόντος τις φυλακές και τα κέντρα κράτησης που κρατούν δεκάδες χιλιάδες ύποπτους μαχητές του ISIS και τις οικογένειές τους, καθιστώντας τα κρίσιμα για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα της Συρίας. Αλλά μετά από δεκαετίες περιθωριοποίησης υπό την ηγεσία των Άσαντ, οι Κούρδοι αναζητούν διαβεβαιώσεις ότι τα δικαιώματά τους θα προστατεύονται και ότι θα μπορούσαν να διατηρήσουν ένα βαθμό αυτονομίας που απέκτησαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. 

Η αλ-Σάρα εγγυήθηκε στους Κούρδους πλήρη πολιτικά και συνταγματικά δικαιώματα, αλλά οι λεπτομέρειες ενός μελλοντικού συριακού συντάγματος και κυβερνητικής δομής θα χρειαστούν χρόνο για να καθοριστούν. Εν τω μεταξύ, οι κίνδυνοι αναζωπύρωσης του ISIS είναι πραγματικοί και η γρήγορη εξεύρεση μιας μακροπρόθεσμης, βιώσιμης λύσης στο πρόβλημα της κράτησης και των ξένων μαχητών στη βορειοανατολική Συρία θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα. Η Δαμασκός και οι Κούρδοι πρέπει να συνεργαστούν, ιδανικά με την υποστήριξη της Ουάσιγκτον, για να δημιουργήσουν διπλωματικά κανάλια που θα επιτρέπουν στις χώρες να επαναπατρίζουν τους πολίτες τους και να αντιμετωπίζουν τα νομικά κενά που σχετίζονται με την ιθαγένεια και τη δίωξη. 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν επί του παρόντος περίπου 2.000 στρατιώτες στη βορειοανατολική Συρία, οι οποίοι διεξάγουν τακτικές αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν την αναβίωση του ISIS . Τον Απρίλιο, η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε την πρόθεσή της να μειώσει σημαντικά τον αριθμό των αμερικανικών στρατευμάτων που σταθμεύουν στη βορειοανατολική Συρία. Αυτή είναι μια άσοφη κίνηση σε μια εύθραυστη στιγμή - κάτι τέτοιο προϋποθέτει ότι οι τοπικές κουρδικές δυνάμεις και ο Συριακός Αραβικός Στρατός διαθέτουν τις επαρκείς δεξιότητες και πόρους για να αποτρέψουν την απειλή του ISIS χωρίς να βασίζονται σε διεθνή υποστήριξη ή χρηματοδότηση. 

Επιπλέον, η απόσυρση στρατευμάτων από τη Συρία θα σήμαινε μείωση της επιρροής των ΗΠΑ στην περιοχή κατά τη διάρκεια αυτής της στρατηγικής στιγμής και παραχώρηση μεγαλύτερης επιρροής στη Μόσχα, η οποία επί του παρόντος επιδιώκει να διατηρήσει την πρόσβαση σε δύο στρατιωτικές βάσεις της εποχής Άσαντ με αντάλλαγμα τα απεγνωσμένα απαραίτητα μετρητά και επενδύσεις σε συριακό φυσικό αέριο και λιμενικές υποδομές. 

Είναι προς το στρατηγικό συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών να συνεχίσουν να συνεργάζονται ενεργά με τη Δαμασκό με τρόπο που να ενθαρρύνει την αλ-Σάρα να βασιστεί στη Δύση, αντί για τη Μόσχα, για οικονομική βοήθεια. Με τη σειρά του, αυτό θα μείωνε την ικανότητα της Μόσχας να μοιράζεται πληροφορίες και προηγμένη τεχνολογία όπλων με Ιρανούς πληρεξούσιους σε όλη την περιοχή. 

Η ίδια η Δαμασκός έχει πολλή δουλειά να κάνει για την ανοικοδόμηση της Συρίας. Σχεδόν το 70% του πληθυσμού βασίζεται στην ανθρωπιστική βοήθεια, οι κίνδυνοι θρησκευτικής βίας, είναι διαρκώς παρόντες και η οικονομία της χώρας έχει αποδεκατιστεί από 13 χρόνια εμφυλίου πολέμου. Η μεγάλης κλίμακας υποστήριξη για την ανοικοδόμηση πρέπει επίσης να ανταγωνιστεί για την προσοχή με ταυτόχρονες κρίσεις στη Γάζα, την Ουκρανία και το Σουδάν στο πλαίσιο μιας παραπαίουσας παγκόσμιας οικονομίας. Η αλ-Σάρα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην αυξημένη ασφάλεια και σταθερότητα, τόσο για να βελτιώσει τις συνθήκες για τους πολίτες της Συρίας όσο και για να δείξει ότι η χώρα έχει πραγματικά αλλάξει πορεία. 

Η ΕΕ προχωράει σε άρση των οικονομικών κυρώσεων κατά της Συρίας

Μέχρι στιγμής, ο al-Shara έχει βασιστεί σε μια στρατηγική συνεπούς προσέγγισης και διαλόγου. Αυτό θα παραμείνει κρίσιμο καθώς η Δαμασκός εργάζεται για την αποκατάσταση των σχέσεων με τους γείτονές της και τις μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις μετά από μια περίοδο παρατεταμένης απομόνωσης. Η συνάντησή του με τον Πρόεδρο Τραμπ στο Ριάντ είναι ένα σημαντικό επίτευγμα και πιθανότατα θα καθησυχάσει άλλες χώρες που συζητούν τους κινδύνους και τα πλεονεκτήματα της επανασύνδεσης με τη Συρία. 

Όπως καταδεικνύεται από τα αλληλεπικαλυπτόμενα και συχνά αντικρουόμενα συμφέροντα δεκάδων παραγόντων σε όλη τη διάρκεια του εξαντλητικού εμφυλίου πολέμου, αυτό που θα συμβεί στη συνέχεια στη Συρία θα έχει ευρείες επιπτώσεις πολύ πέρα ​​από τα σύνορά της. Δεδομένου ότι υπάρχουν τόσοι πολλοί ενδιαφερόμενοι φορείς που ενδιαφέρονται για το μέλλον της Συρίας, είναι απίθανο όλες οι χώρες να συμφωνήσουν στον καλύτερο τρόπο υποστήριξης της μετάβασής της, αλλά δεν χρειάζεται να το κάνουν. Τα μεμονωμένα κράτη θα πρέπει αντ' αυτού να επωφεληθούν από τη δυναμική που προκλήθηκε από το τέλος των κυρώσεων των ΗΠΑ και της ΕΕ, να αρχίσουν να διευκολύνουν τις αποστολές βοήθειας και να υποστηρίξουν πρωτοβουλίες μετάβασης, σκεπτόμενοι κριτικά την ανάλυση κόστους-οφέλους της «αναμονής» της τέλειας στιγμής για την πρόληψη μιας άλλης εμφύλιας σύγκρουσης στη Συρία προληπτικά. 

Η μη υποστήριξη της μετάβασης σε αυτή την κατάλληλη στιγμή θα αποτελούσε μια χαμένη ευκαιρία για τη διεθνή κοινότητα, η οποία όχι μόνο μπορεί να μειώσει τα βάσανα εκατομμυρίων ανθρώπων και να αποκαταστήσει την ελπίδα σε μια χώρα που έχει πληγεί από τον πόλεμο, αλλά και να κάνει σημαντικά βήματα προς τη σταθεροποίηση μιας περιοχής που εξακολουθεί να υποφέρει από τις αρνητικές επιπτώσεις δεκαετιών συγκρούσεων.