Οι κυρώσεις της Δύσης στο ρωσικό πετρέλαιο, που επιβλήθηκαν με σκοπό να πιέσουν τη Μόσχα να σταματήσει ή έστω να επιβραδύνει τον πόλεμο στην Ουκρανία, έχουν αναμφίβολα δημιουργήσει προβλήματα στο Κρεμλίνο. Όμως, όπως συχνά συμβαίνει με τέτοιες παρεμβάσεις, οι συνέπειες δεν περιορίζονται εκεί. Αντιθέτως, έχουν πυροδοτήσει την ανάπτυξη μιας παράλληλης, παράνομης ναυτιλιακής οικονομίας, η οποία προκαλεί σοβαρές ανησυχίες σε διεθνές επίπεδο.

Από την πρόθεση στην πραγματικότητα

Στην αρχή της ρωσικής εισβολής, οι δυτικές κυβερνήσεις κινήθηκαν γρήγορα: επέβαλαν κυρώσεις με στόχο να μηδενίσουν τα έσοδα της Ρωσίας από το πετρέλαιο. Η στρατηγική ήταν ξεκάθαρη — να στερήσουν από τη Μόσχα την οικονομική δυνατότητα να χρηματοδοτεί τον πόλεμο. Ωστόσο, σήμερα, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να ανακοινώσει το 19ο πακέτο μέτρων, η εικόνα έχει αλλάξει. Η Ρωσία έχει βρει τρόπους να συνεχίσει να εισπράττει, παρακάμπτοντας τους περιορισμούς.

Ο σκιώδης στόλος και η παράκαμψη των κυρώσεων

Το «κλειδί» για αυτή την παράκαμψη είναι η δημιουργία ενός τεράστιου σκιώδους στόλου από παλαιά δεξαμενόπλοια, των οποίων η ιδιοκτησία είναι συχνά θολή ή ασαφής. Μέσω αυτών των πλοίων, η Ρωσία παρακάμπτει το πλαφόν τιμών και τις απαγορεύσεις εισαγωγών, μεταφέροντας πετρέλαιο αθόρυβα σε αγορές εκτός Δύσης. Πρόκειται για μια καλά οργανωμένη επιχείρηση που λειτουργεί κάτω από τα ραντάρ των διεθνών ρυθμιστικών αρχών.

Το τίμημα της παράκαμψης

Η ραγδαία αύξηση αυτού του στόλου δεν είναι χωρίς κόστος. Οι επιπτώσεις στη διεθνή ναυτιλία είναι ήδη αισθητές και ενδέχεται να είναι μακροχρόνιες. Τα γερασμένα και συχνά επικίνδυνα πλοία αποτελούν σοβαρή απειλή για το περιβάλλον, ενώ η άνθηση της παράνομης ναυτιλιακής αγοράς δημιουργεί φόβους ότι το φαινόμενο δεν θα εξαφανιστεί με το τέλος του πολέμου.

Ο Ίαν Ράλμπι, ειδικός στη ναυτική ασφάλεια και ιδρυτής της I.R. Consilium, το θέτει ξεκάθαρα:
«Πολλοί θέλουν να ακολουθούν τον εύκολο δρόμο — να επιβάλλουν κυρώσεις. Όμως στην πράξη δημιουργήσαμε μεγαλύτερο πρόβλημα. Οι κυρώσεις δεν τους βγάζουν εκτός αγοράς. Τους βγάζουν εκτός νόμιμης αγοράς.»

Ανησυχητικά στατιστικά

Τα στοιχεία που παρουσιάζει η S&P Global Market Intelligence είναι αποκαλυπτικά. Ο «στόλος-φάντασμα» της Ρωσίας αντιπροσωπεύει πλέον το 17% των ενεργών δεξαμενόπλοιων παγκοσμίως. Στις αρχές του έτους, ο αριθμός των πλοίων αυτού του τύπου έφτασε τα 940, σημειώνοντας αύξηση 45% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Πρόκειται για μια εκρηκτική αύξηση, που δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Ένα φαινόμενο που ξεπερνά τον πόλεμο

Αξίζει να σημειωθεί ότι πλοία με αμφιλεγόμενη ιδιοκτησία ή πρακτικές υπήρχαν και πριν από την ρωσική εισβολή του 2022. Ωστόσο, η έκταση και η ένταση του φαινομένου εκτοξεύθηκαν μετά την έναρξη του πολέμου, δημιουργώντας ένα παγκόσμιο πρόβλημα που ξεπερνά τα όρια της σύγκρουσης στην Ουκρανία. Το ερώτημα πλέον δεν είναι μόνο πώς θα τελειώσει ο πόλεμος, αλλά και πώς θα αντιμετωπιστεί η νέα πραγματικότητα στη ναυτιλία.