Του Μάνου Χατζηγιάννη

Ένα ομιχλώδες τοπίο επικρατεί εντός της Ελλαδικής Εκκλησίας αναφορικά με το ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα. Στην χθεσινή ανακοίνωση της ατζέντας της επικείμενης Ιεραρχίας το θέμα της OCU δεν περιλαμβάνεται, κάτι που όμως δεν πάει να πει πως δεν θα συζητηθεί κι όλας.

Την ίδια στιγμή το αλαλούμ κορυφώνεται καθώς από την μια οι Φαναριώτες μιλούν ανοιχτά για δεδομένη αναγνώριση από την ελληνική διοικούσα Εκκλησία, οι δε Ρώσοι χαμογελούν γιατί πιστεύουν σε νέα αναβολή της συζήτησης.

Το μόνο βέβαιο είναι πως το ζήτημα δεν παίρνει άλλη καθυστέρηση. Η κωλυσιεργία των επισήμων οργάνων της Ελλαδικής Εκκλησίας έχει επιφέρει χάος , καθώς κάθε Μητροπολίτης αναλόγως με το πόσο κοντά ή μακριά είναι στο Φανάρι συμπεριφέρεται κυριολεκτικά “όπως του καπνίσει” -λόγω ή έργω-εκθέτοντας την ηγεσία και τον ίδιο τον Αρχιεπίσκοπο.

Οι πρόσφατες “φυτιλιές” του Οικουμενικού Πατριάρχη, ο οποίος “ευλόγησε” τους Μητροπολίτες Δημητριάδος και Λαγκαδά επισήμως για την παράτυπη στάση τους έχουν ανοίξει τον ασκό του Αιόλου.

Με δεδομένη, λοιπόν, αυτήν την άβολη κατάσταση, που όμοιά της δεν υπάρχει σε άλλη Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία, τουλάχιστον σε αυτόν τον βαθμό, είναι ανάγκη να δοθούν απαντήσεις.

Γιατί μέχρι ώρας και Φανάρι και Μόσχα δηλώνουν…νικητές. Εδώ και μήνες το Οικουμενικό Πατριαρχείο διατυμπανίζει σε όλους τους τόνους την σιγουριά του για την αναγνώριση της νέας ουκρανικής εκκλησιαστικής δομής από την Εκκλησία της Ελλάδος, ενώ το Πατριαρχείο Μόσχας από την δική του πλευρά πανηγυρίζει που το θέμα δεν είναι επισήμως στην ημερήσια διάταξη.

Μάλιστα, ο τηλεοπτικός σταθμός της Πατριαρχικής Υπηρεσίας Τύπου της Μόσχας, «Εκκλησία Σήμερα», ανέφερε, επικαλούμενος τις δικές του πηγές μέσα στην ελληνική Εκκλησία, ότι οι Έλληνες Ιεράρχες δεν θα συζητήσουν το ουκρανικό κατά την επερχόμενη σύνοδο της Ιεραρχίας που θα ανοίξει αυλαία την Τρίτη 8 Οκτωβρίου. Η αναφορά αυτή βέβαια πέρα από τις απροσδιόριστες πηγές που επικαλείται η υπηρεσία, βασίζεται στην ατζέντα που ανακοινώθηκε.

Σύμφωνα με αυτές τις πηγές που επικαλείται η ρωσική υπηρεσία, στην ελληνική Εκκλησία, αισθάνονται «πάρα πολύ μεγάλη πίεση που προέρχεται από όλες τις πλευρές». Υπάρχει μια αίσθηση ότι “Είμαστε μια μικρή Εκκλησία. Τι μπορούμε να κάνουμε;» καθώς και ότι,» Υπάρχει σχίσμα παντού, τόσο στην ελληνική Εκκλησία όσο και στην Ορθοδοξία «.

Πάντως τα πανηγύρια των Ρώσων για μη συζήτηση του ζητήματος την ερχόμενη εβδομάδα στην Ιεραρχία μπορεί να κοπάσουν απότομα. Θεωρητικά στην Ιεραρχία δύναται να προταθεί θέμα εκτός ημερησίας διατάξεως αν το φέρει ως πρόταση το 1/3 των Ιεραρχών με πρωτοβουλία και υπογραφή του Αρχιεπισκόπου.

Οι Ρώσοι πάντως επιμένουν πως δεν θα ληφθούν τώρα αποφάσεις και μάλιστα μιλούν και για το ενδεχόμενο για έκτακτη σύνοδο της Ιεραρχίας της Ελληνικής Εκκλησίας τον Φεβρουάριο του επόμενου έτους. «Εν τω μεταξύ, κρίνοντας από τα πάντα, η γραμμή παραμένει όπως πριν – να μην αντιδράσουμε σε αυτό που συμβαίνει και να αναβάλουμε», εξηγεί η πηγή που επικαλείται η ρωσική πατριαρχική υπηρεσία.

Μπορεί να υπάρξει όμως μέση λύση; Μπορεί να βρεθεί μια φόρμουλα με την οποία η Εκκλησία της Ελλάδας θα λάβει θέση σχετικά με την αυτοκέφαλη ουκρανική Εκκλησία, μη αναγνωρίζοντάς την, κερδίζοντας χρόνο;

Ψύχραιμοι αναλυτές και όχι “παπαγαλάκια” της μίας ή της άλλης πλευράς που έχουν κατακλύσει το διαδίκτυο με κορώνες και φανατικές..αοριστίες, υποστηρίζουν στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ πως είναι μια βασική κανονική αρχή ότι μια εκκλησία δεν πρέπει να παρεμβαίνει στις αποφάσεις άλλων εκκλησιών και πολλώ δε μάλλον στις αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Δεδομένου ότι έχει επιπλέον αρμοδιότητες στην ηγεσία και στην εύρυθμη λειτουργία όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Μια εκκλησία δεν πρέπει να κρίνει τις αποφάσεις μιας άλλης εκκλησίας πριν από μια Οικουμενική Σύνοδο όπου οι αποφάσεις παραπέμπονται προς ολοκλήρωση.

Ως εκ τούτου, η Εκκλησία της Ελλάδας δεν μπορεί να αρνηθεί να δεχθεί την απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου σχετικά με τον πατριαρχικό τόμο της αυτοκεφαλίας που δόθηκε στην Εκκλησία στην Ουκρανία. Αντίθετα, προς το παρόν, πρέπει να δεχτεί αυτή την απόφαση και να περιμένει να εκφράσει τη γνώμη και την κρίση της όταν συγκληθεί Οικουμενική ή Πανορθόδοξη Σύνοδος (σενάριο που δεν δέχεται το Φανάρι). Εκεί, θα κριθεί ο τρόπος με τον οποίο χορηγήθηκε αυτοκεφαλία, όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για τις άλλες εκκλησίες. Η μη αποδοχή του τρόπου με τον οποίο χορηγήθηκε ο πατριαρχικός τόμος θα έθετε υπό αμφισβήτηση τις οκτώ άλλες αυτοκέφαλες εκκλησίες, συμπεριλαμβανομένης της αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδος, καθώς αυτές οι αυτοκεφαλίες χορηγήθηκαν μόνο από το Οικουμενικό Πατριαρχείο κατά οικονομία .

Επιπλέον, το θέμα αυτό, το οποίο αφορά τη χορήγηση αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία, δεν μπορεί να τεθεί σε ψηφοφορία στην ιεραρχία, διότι σε μια τέτοια περίπτωση θα παρεμβαίνουμε στις υποθέσεις μιας άλλης Εκκλησίας, και στην περίπτωση αυτή στο ίδιο το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο διατηρεί «το υψηλότερο κανονικό δικαίωμα» στις επισκοπές του «Άγιου, Αποστολικού και Πατριαρχικού Θρόνου» στην Ελλάδα και στις λεγόμενες “Νέες Χώρες”.

Μένει να δούμε επομένως, πρώτον αν τελικά θα τεθεί επί τάπητος το ουκρανικό στην Ιεραρχία, δεύτερον υπό ποιες συνθήκες, δηλαδή χρονικά πότε γιατί το γεμάτο πρόγραμμα της Ιεραρχίας δεν δίνει πολλά περιθώρια για συζήτηση, τρίτον αν θα υπάρξει ψηφοφορία και με τι ερώτημα ακριβώς και τέλος τι αποφάσεις δύναται να ληφθούν.