Ένα από τα μεγάλα θαύματα που συμβαίνει συνεχώς στην Εκκλησία, είναι και η συνεχώς φανέρωση άγνωστων αγίων της. Μια τέτοια περίπτωση είναι η νεωστί θαυμαστή φανέρωση τριών καλλίνικων Μαρτύρων στο νησί της Κεφαλονιάς. Των αγίων Γρηγορίου, Θεοδώρου και Λέοντος. Ονομάζονται δε «Άγιοι Φανέντες» από τη θαυμαστή και θαυματουργική φανέρωση των ιερών Λειψάνων τους.
Οι τρεις άγιοι έζησαν τον 4ο αιώνα στο ανατολικό τμήμα του νησιού και συγκεκριμένα στην περιοχή της Σάμης. Εκεί έζησαν, ασκήθηκαν και κοιμήθηκαν. Η παρουσία τους στο νησί σφράγισε ανεξίτηλα τη μνήμη του ευσεβούς λαού της Κεφαλονιάς, η οποία επέζησε στους αιώνες ως μια υπέροχη παράδοση.
Την παράδοση της Κεφαλονιάς έρχονται να επιβεβαιώσουν δύο λατινικά συναξάρια, για τους συγκεκριμένους αγίους. Την βεβαιότητα της παρουσίας τους στο νησί μαρτυρούν επίσης και σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, στην περιοχή της Σάμης, όπου έζησαν και κοιμήθηκαν.
Άγιος Πορφύριος: Το ζούσαμε κάθε Μεγάλη Εβδομάδα!
Σύμφωνα με αυτές τις πηγές οι τρεις άνδρες καταγόταν από τις ανατολικές επαρχίες του Βυζαντινού κράτους και υπηρετούσαν ως στρατιωτικοί στον αυτοκρατορικό στρατό στη Σικελία. Ήταν ανδρείοι και διακρίνονταν για τον ηρωισμό, τις αρετές τους και προ πάντων για τη βαθειά πίστη τους στο Θεό. Αυτοκράτορας ήταν ο Κωνστάντιος (339- 361), ο οποίος, σε αντίθεση με τον πατέρα του Μ. Κωνσταντίνο, ήταν ασεβής, αφού είχε υιοθετήσει με φανατισμό τη φοβερή αίρεση του αρειανισμού, παρ’ όλο που αυτή ότι είχε καταδικασθεί από την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο (325). Μάλιστα είχε κηρύξει διωγμό κατά των ορθοδόξων, που δεν δεχόταν τον αρειανισμό. Ο αιρετικός αυτοκράτορας εξέδωσε διαταγή απαξάπαντες οι υπήκοοι του κράτους να ασπασθούν την αίρεση του Αρείου. Διατάσσονταν επίσης οι κρατικοί λειτουργοί και οι στρατιωτικοί να το δηλώσουν εγγράφως.
Οι τρεις ευσεβείς στρατιωτικοί μόλις πληροφορήθηκαν για το διάταγμα του δυσσεβούς αυτοκράτορα αποφάσισαν, προκειμένου να μην υποχρεωθούν να υπογράψουν το λίβελλο, να παραιτηθούν από το στράτευμα και να φύγουν σε άλλο τόπο, να μην τους ανακαλύψουν οι επικεφαλής της λεγεώνας, που υπηρετούσαν, οι πιστοί στον αυτοκράτορα και εξαναγκαστούν να αρνηθούν την ορθόδοξη πίστη τους. Προτίμησαν να θυσιάσουν τη λαμπρή και αξιοζήλευτη στρατιωτική τους καριέρα παρά να χάσουν την σώζουσα πίστη τους!
Η θεία πρόνοια τους οδήγησε στην ήσυχη Κεφαλονιά. Μαζί τους ήρθαν και πολλοί στρατιώτες, οι οποίοι και αυτοί είχαν αρνηθεί να ασπασθούν την αίρεση, που επέβαλε ο Κωνστάντιος. Εκεί τα πράγματα ήταν ήσυχα και δεν κινδύνευαν από τους αυτοκρατορικούς.
Αφού έμειναν κάμποσο καιρό όλοι μαζί, οι τρεις νέοι Γρηγόριος, Θεόδωρος και Λέων, ξεχώρισαν από τους άλλους στρατιώτες και αποφάσισαν να ακολουθήσουν τον ασκητικό βίο. Έτσι άρχισαν να αναζητούν τον κατάλληλο τόπο να εγκατασταθούν. Αφού γύρισαν πολλά μέρη του νησιού έφτασαν στην περιοχή της Σάμης, στο πανέμορφο και κατάφυτο μέρος, ανατολικά του νησιού, απέναντι από την Ιθάκη. Εκεί αποφάσισαν να εγκατασταθούν. Έψαξαν και βρήκαν ένα απρόσιτο μέρος, με πυκνή βλάστηση, και ερείπια ενός παλιού κατεστραμμένου ναού.
Αφού ξανάκτισαν το ναό και έχτισαν το δικό τους κατάλυμα, ξεκίνησαν τον πνευματικό τους αγώνα. Με αδιάλειπτη προσευχή, νηστεία, αγρυπνία, μελέτη των Γραφών και αποκοπή των παθών τους καθάρισαν τους εαυτούς τους από παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος. Έγιναν σαν ενσώματοι άγγελοι του Θεοί, φωτίστηκαν, αγίασαν και θεώθηκαν.
Τα χρόνια πέρασαν και ήρθε η στιγμή της αναχώρησής τους από αυτό το μάταιο και γήινο κόσμο. Να αναχωρήσουν για την αιώνια πατρίδα και να στεφανωθούν για την ομολογιακή τους στάση στην Ορθοδοξία και για την αγία ζωή τους. Κάποια μέρα τη στιγμή που ήταν και οι τρεις γονατισμένοι και προσευχόταν με θέρμη και ένα στόμα στο Θεό, κοιμήθηκαν ειρηνικά, παρέδωσαν ταυτόχρονα και οι τρεις τις αγιασμένες ψυχές τους στον Κύριο, που αγάπησαν και υπηρέτησαν στη ζωή τους. Ο Θεός τους κάλεσε κοντά του και τους τρεις μαζί, μη θέλοντας να τους ξεχωρίσει, ούτε στο μεγάλο ταξίδι τους! Ήταν 24 Αυγούστου.
Τα τίμια λείψανά τους έμειναν για πολλά χρόνια άταφα και άφθαρτα, διότι κανείς δε γνώριζε την παρουσία τους στην περιοχή. Κάποιος ονομαστός ευγενής και πλούσιος κάτοικος του νησιού, ονόματι Μιχαήλ, έπασχε από λέπρα και ελεφαντίαση. Κανένας γιατρός δε μπορούσε να τον γιατρέψει. Μόνη του ελπίδα ο Θεός, στον οποίο προσευχόταν και τον παρακαλούσε να του δώσει την υγειά του. Κάποιο βράδυ του εμφανίστηκαν στον ύπνο τρεις άνδρες με μορφή αγγέλων, οι οποίοι τον διαβεβαίωσαν ότι θα θεραπευτεί εάν βρει τα άταφα λείψανά τους. Όμως δεν του αποκάλυψαν το μέρος, αλλά ούτε και τα ονόματά τους. Άρχισε να ψάχνει στα τυφλά. Συνάντησε κάποιο χοιροβοσκό, ο οποίος του διηγήθηκε ότι ακολουθώντας έναν χοίρο σε ένα πυκνό δάσος, συνάντησε τρία άταφα σώματα, τα οποία ανάδιδαν υπέροχη ευωδία. Ο Μιχαήλ κατάλαβε ότι επρόκειτο για τα λείψανα που έψαχνε. Ο βοσκός τον οδήγησε στο σημείο, όπου βρήκε τα τίμια λείψανα, τα οποία έλουζε υπερκόσμιο φως. Πλησίασε τα σπάσθηκε και την ίδια στιγμή θεραπεύτηκε από τα νοσήματά του. Τα έθαψε με ευλάβεια και με δικές του δαπάνες έκτισε λαμπρή Μονή, προς τιμή των τριών αγίων. Αυτή δε αποτέλεσε σημαντικό πνευματικό κέντρο για το νησί και όχι μόνο. Χιλιάδες πιστοί συνέρρεαν και προσκυνούσαν τα χαριτόβρυτα Λείψανα και λάβαιναν ευλογίες και θεραπείες.
Η Μονή των Φανέντων ήταν κτισμένη σε υψόμετρο 226 μέτρα, νότια της ακροπόλεως της αρχαίας Σάμης. Μετά την κατάληψη της Κεφαλονιάς από τους Νορμανδούς το 1185 η Μονή άρχισε να παρακμάζει. Οι Ενετοί άρπαξαν τα Λείψανα των αγίων και τα μετέφεραν στη Βενετία, όπου σώζονται μέχρι σήμερα στο ναό του Αγίου Ζαχαρία. Στα τέλη του 15ου αιώνα η Μονή ανασυστήθηκε και λειτούργησε ως το 18ο αιώνα. Κατά τον 19ο αιώνα, λόγω της αντιεκκλησιαστικής πολιτικής των Άγγλων, η Μονή ερήμωσε και οι σεισμοί του 1953 την κατεδάφισαν. Η παλιά εικόνα των αγίων του 1654, διασώθηκε και φυλάσσεται στον ενοριακό ναό της Σάμης.
Σημαντικό γεγονός υπήρξε η επιστροφή μέρος των Ιερών Λειψάνων των αγίων στην Κεφαλονιά το 2009. Αφού τεκμηριώθηκε επιστημονικά η γνησιότητά τους, μεταφέρθηκαν στο νησί και τοποθετήθηκαν στο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Σάμης, μαζί με την εφέστια εικόνα, τα οποία αγιάζουν τους πιστούς. Η μνήμη τους τιμάται την Κυριακή των Αγίων Πάντων.
