Τον Σεπτέμβριο, ο Ντόναλντ Τραμπ συναντήθηκε με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον Λευκό Οίκο, σηματοδοτώντας μια πιθανή ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.
Ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία, Τομ Μπαράκ, δήλωσε: «Ο Τραμπ είπε: "Ας κάνουμε ένα τολμηρό βήμα και ας δώσουμε στον Ερντογάν αυτό που χρειάζεται", και αυτό που "χρειάζεται" δεν είναι όπλα ή εμπόριο, αλλά "νομιμότητα"», αναφέρει επισημαίνοντας:
Αυτά είναι τα 9 σημάδια που δείχνουν ότι ΗΠΑ και ΝΑΤΟ προετοιμάζονται για σύγκρουση!
Ομαλοποίηση των σχέσεων, μαχητικά F-35 και αεροσκάφη Boeing
Αυτή η κίνηση της κυβέρνησης Τραμπ καθοδηγήθηκε τόσο από προσωπικές σχέσεις — με τους δύο ηγέτες να καλλιεργούν εικόνες ισχυρής πολιτικής ικανότητας — όσο και από στρατηγικές σκέψεις.
Σε αυτό το στάδιο, οι ΗΠΑ έχουν διάφορους βασικούς στόχους.
Πρώτον η Ουάσινγκτον στοχεύει να απομακρύνει την Τουρκία από τη Ρωσία στον ενεργειακό τομέα.
Για τον σκοπό αυτό, οι ΗΠΑ προσπαθούν να κατευθύνουν την Άγκυρα προς την αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου από την Αμερική αντί για το φθηνότερο ρωσικό αέριο.
Για την Τουρκία, αυτό θα είναι πιο ακριβό.
Στόχος των ΗΠΑ είναι να μειώσουν τα έσοδα της Ρωσίας από το φυσικό αέριο και να εξασφαλίσουν την υποστήριξη της Τουρκίας στη στρατηγική τους για τη Μαύρη Θάλασσα στην Ουκρανία.
Για αυτόν τον λόγο, οι δύο πλευρές συζητούν αμυντικές και εμπορικές συμφωνίες σημαντικές για την Τουρκία, με το υποκείμενο μήνυμα να είναι:
Το 2019, η Τουρκία «τιμωρήθηκε» από τις ΗΠΑ για την αγορά του ρωσικού συστήματος αεράμυνας S-400, αποκλείστηκε από το πρόγραμμα μαχητικών F-35 και της επιβλήθηκαν κυρώσεις CAATSA. Η κυβέρνηση Τραμπ δηλώνει τώρα ότι είναι πρόθυμη να χαλαρώσει αυτούς τους περιορισμούς.
Οι ΗΠΑ έχουν δηλώσει ότι είναι έτοιμες να επανεξετάσουν την πώληση F-35 στην Τουρκία και θα μπορούσαν «σχεδόν αμέσως» να άρουν τις κυρώσεις CAATSA.
Επιπλέον, συζητούνται σημαντικές συμφωνίες για επιβατικά αεροσκάφη Boeing, μαχητικά F-16, ακόμη και έργα πυρηνικής ενέργειας.
Όπως το έθεσε ο Τραμπ, ο Ερντογάν θέλει στρατιωτικές και οικονομικές συμφωνίες «με τους δικούς του όρους» και οι ΗΠΑ τείνουν τώρα να συμφωνήσουν.
Περιφερειακή σταθερότητα και ο ρόλος της Τουρκίας ως μεσολαβητή
Από αυτή την άποψη, οι ΗΠΑ βλέπουν την Τουρκία ως χρήσιμο παράγοντα.
Για την Ουάσινγκτον, είναι σημαντικό η Άγκυρα να είναι μία από τις λίγες χώρες που μπορούν να συμμετάσχουν σε διάλογο τόσο με τη Μόσχα όσο και με τη Δύση.
Στη Συρία, τα συμφέροντα της Τουρκίας στην ασφάλεια των συνόρων και οι δεσμοί της με ένοπλες ομάδες της δίνουν πλεονέκτημα στις εξελίξεις. Οι ΗΠΑ πιστεύουν ότι η Άγκυρα μπορεί να διαδραματίσει έναν εξισορροπητικό ρόλο εδώ.
Στην Ουκρανία, ο Ερντογάν μπορεί να διαπραγματευτεί τόσο με τον Πούτιν όσο και με τους δυτικούς ηγέτες, ενισχύοντας τον ρόλο του ως μεσολαβητή. Αυτό είναι επίσης σημαντικό για την ασφάλεια στη Μαύρη Θάλασσα.
Στη Γάζα, τον Σεπτέμβριο του τρέχοντος έτους, ο Ερντογάν συναντήθηκε τόσο με τον Πούτιν όσο και με τον Τραμπ για να συζητήσουν τον τερματισμό της σύγκρουσης. Αυτό θεωρείται απόδειξη της ικανότητας της Τουρκίας να συνεργάζεται ταυτόχρονα με Ρωσία και ΗΠΑ.
Για τις ΗΠΑ, η Τουρκία χρησιμεύει ως «κανάλι διαπραγμάτευσης» στη Συρία, την Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή.
Αυτό ενισχύει τη διεθνή θέση του Ερντογάν και του επιτρέπει να τοποθετηθεί ως «περιφερειακός ηγέτης».
Εμπορική και ενεργειακή συνεργασία
Αυτοί οι τομείς κατέχουν σημαντική θέση στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας.
Συμφωνία για το φυσικό αέριο, όπου βάσει της σύμβασης, η Τουρκία θα αγοράσει 70 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις ΗΠΑ σε διάστημα 20 ετών.
Για τις ΗΠΑ, αυτό σημαίνει αυξημένες πωλήσεις φυσικού αερίου και όπλων.
Για την Τουρκία, παρέχει ενεργειακή διαφοροποίηση.
Πυρηνική ενέργεια, όπου οι ΗΠΑ προσφέρουν στην Τουρκία μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες για να μειώσουν την εξάρτησή της από το ρωσικό πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακούγιου.
Στόχος της Ουάσινγκτον είναι να απομακρύνει την Τουρκία από τη ρωσική τεχνολογία και να προωθήσει τις δικές της πυρηνικές λύσεις.
Αυτές οι κινήσεις έχουν στρατηγική σημασία αφού προσφέρουν στις ΗΠΑ όχι μόνο οικονομικά οφέλη αλλά και γεωπολιτικό πλεονέκτημα.
Για την Τουρκία, είναι ένας τρόπος να μειώσει την εξάρτηση από τη Ρωσία και να ενισχύσει τους δεσμούς της με τη Δύση, αν και η χώρα θα αντιμετωπίσει υψηλότερο ενεργειακό κόστος.
Εύνοια και προσωπικές σχέσεις
Αυτός ο παράγοντας παίζει επίσης ιδιαίτερο ρόλο στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας.
Ο Τραμπ επαινεί τακτικά δημόσια τον Ερντογάν. Το 2024, χαρακτήρισε τις στρατιωτικές επιτυχίες του Ερντογάν στη Συρία «την εκπλήρωση ενός στόχου δύο χιλιάδων ετών» και τον συνεχάρη.
Ο Τραμπ έχει δηλώσει ανοιχτά ότι ήδη θεωρεί τον Ερντογάν «φίλο». Αυτή η προσωπική σχέση επηρεάζει τις διπλωματικές διαπραγματεύσεις, με τις ΗΠΑ να δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην Τουρκία και να κάνουν παραχωρήσεις.
Σε διεθνές επίπεδο, αυτό δίνει στην Τουρκία επιπλέον διπλωματικό πλεονέκτημα. Στο εσωτερικό, ο Ερντογάν το παρουσιάζει ως «επιτυχημένες διαπραγματεύσεις προς το συμφέρον του έθνους», ενισχύοντας τη δική του νομιμότητα.
Αυτή η πολιτική θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια σειρά βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων.
Βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα
Οι συζητήσεις μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν σχετικά με ένα ειρηνευτικό σχέδιο για τη Γάζα επέτρεψαν στην Άγκυρα να παρουσιαστεί ως «ενεργός διπλωμάτης και βασικός παράγοντας στην προώθηση της περιφερειακής ειρήνης».
Η κρίση των F-35 είχε εδώ και καιρό τεταμένες τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας. Η κυβέρνηση Τραμπ σηματοδοτεί τώρα μια πιθανή λύση.
Εάν η Τουρκία συμφωνήσει να εγκαταλείψει τα ρωσικά συστήματα S-400, θα μπορούσε να ανακτήσει την πρόσβαση στα μαχητικά F-35.
Η επιβεβαιωμένη 20ετής συμφωνία φυσικού αερίου αξίας 43 δισεκατομμυρίων δολαρίων, μαζί με σημαντικές συμβάσεις για αεροσκάφη Boeing και μαχητικά F-16, σημαίνει αυξημένες πωλήσεις φυσικού αερίου και όπλων στις ΗΠΑ, ενώ η Τουρκία αποκτά ενεργειακή διαφοροποίηση, αν και με υψηλότερο κόστος.
Η κάλυψη της συνάντησης από τα μέσα ενημέρωσης ενίσχυσε επίσης την εικόνα του Ερντογάν.
Τα σχόλια του Τραμπ που τον χαρακτήρισαν «ηγέτη που επιτυγχάνει έναν στόχο δύο χιλιάδων ετών στη Συρία» παρουσιάστηκαν από τα φιλοκυβερνητικά τουρκικά μέσα ενημέρωσης ως «στρατηγική νίκη».
Οι συζητήσεις μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν σχετικά με ένα ειρηνευτικό σχέδιο για τη Γάζα επέτρεψαν στην Άγκυρα να παρουσιάσει τον εαυτό της ως «ενεργό διπλωμάτη και βασικό παράγοντα στην προώθηση της περιφερειακής ειρήνης».
Μακροπρόθεσμα αποτελέσματα
Η υποστήριξη από εξωτερικές δυνάμεις ενισχύει την εξουσία του Ερντογάν και ενισχύει τη θέση του τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, ενισχύοντας την εσωτερική αφήγηση ότι «βρισκόμαστε στο τραπέζι με τις παγκόσμιες δυνάμεις».
Μαζική αντίσταση στη Βρετανία! Δύο εκατ. υπογραφές κατά της ψηφιακής ταυτότητας σε λιγότερο από 48 ώρες
Ταυτόχρονα, αυτό επιτρέπει στην αυταρχική διακυβέρνηση και την εγχώρια καταστολή να τεθούν σε δεύτερη μοίρα.
Αυτή η προσέγγιση έχει προκαλέσει ανάμεικτες αντιδράσεις στην τουρκική κοινωνία και τη Δύση.
Στις ΗΠΑ, ορισμένοι Δημοκρατικοί βλέπουν τις συναντήσεις Τραμπ-Ερντογάν ως συμβιβασμό των δημοκρατικών αξιών, ενώ το Κογκρέσο έχει εκφράσει ολοένα και περισσότερο ανησυχίες για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το αστείο του Τραμπ κατά τη διάρκεια της συνάντησης, στο οποίο είπε ότι ο Ερντογάν «είναι ο καλύτερος στη νοθεία των εκλογών», προκάλεσε έντονη κριτική στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης και μεταξύ των υποστηρικτών της δημοκρατίας.
Μακροπρόθεσμα, οι οικονομικές δεσμεύσεις ενέχουν επίσης κινδύνους. Οι μεγάλες συμβάσεις των ΗΠΑ για ΥΦΑ αναγκάζουν την Τουρκία να στραφεί σε πιο ακριβές πηγές ενέργειας, αυξάνοντας ενδεχομένως την πίεση στον εθνικό προϋπολογισμό.
Εάν η Ουάσινγκτον επιβάλει αυστηρότερους όρους στο μέλλον, αυτό θα μπορούσε να επιδεινώσει τις σχέσεις της Άγκυρας με τη Μόσχα και να δημιουργήσει νέες περιφερειακές ανισορροπίες.
Η διακοπή της προμήθειας πετρελαίου στην Ευρώπη μέσω του διυλιστηρίου STAR της SOCAR αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα της ΕΕ
Αμερικανοί αξιωματούχοι ερμηνεύοντας τα λόγια του πρέσβη των ΗΠΑ Τομ Μπαράκ — «Ο Τραμπ είπε: "Ας κάνουμε ένα τολμηρό βήμα, ας δώσουμε στον Ερντογάν αυτό που χρειάζεται" και ότι η «ανάγκη» δεν είναι τα όπλα ή το εμπόριο, αλλά η «νομιμότητα»» —αντικατοπτρίζουν μια στρατηγική επανεξέταση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας.
Ο κύριος στόχος τους, λένε, είναι να απομακρύνουν την Άγκυρα από τη ρωσική επιρροή, να μειώσουν την ενεργειακή της εξάρτηση και να αποκαταστήσουν το καθεστώς της ως αξιόπιστου εταίρου στο ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, ορισμένοι παρατηρητές προειδοποιούν ότι η δυτική υποστήριξη μπορεί να υπονομεύσει τους διεθνείς κανόνες και τις δημοκρατικές αρχές στην Τουρκία.
Άλλοι υποστηρίζουν ότι θα μπορούσε να εμβαθύνει τις εσωτερικές διαιρέσεις, καθώς οι Τούρκοι πολίτες δίνουν ολοένα και μεγαλύτερη προτεραιότητα στην εικόνα ενός ισχυρού ηγέτη έναντι της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ή των δημοκρατικών θεσμών.
Οι συνέπειες για Ελλάδα-Ισραήλ
Τα παραπάνω εκτιμούμε πως θα έχουν άκρως αρνητικές συνέπειες στα Ελληνοτουρκικά και στος σχέσεις Άγκυρας-Τελ αβίβ τόσο βραχυπρόθεσμα, όσο και μακροπρόθεσμα, αφού θα δώσουν αέρα στα πανιά της επιθετικότητας του υπερεξοπολισμένου Ερντογάν σε Αιγαίο- ΝΑ Μεσόγειο-Μ.Ανατολή.
Μένει να δούμε αν η αναμενόμενη αντίδραση του Ισραηλινού και Ελληνικού λόμπυ και των κυβερνήσεων Ελλάδας-Ισραήλ θα διαφοροποιήσει και σε ποιό βαθμό το σφιχταγκάλιασμα Τουρκίας-ΗΠΑ.
