Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ ένιωσε το λιγότερο άβολα για τη στάση του απέναντι στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων, κομμουνιστών, τσιγγάνων, Ανατολικοευρωπαίων και αντιστασιακών από τους Ναζί, λέγοντας πως δεν γνώριζε για το τι συνέβαινε στις φάμπρικες θανάτου του Χίτλερ.
Κι αυτό γιατί ο ριψοκίνδυνος Πολωνός Βίτολντ Πιλέκι είχε ενημερώσει τη βρετανική αντικατασκοπεία ΜΙ6 ήδη από το 1940 για τη μαζική και συστηματική εξόντωση των κρατουμένων σε κολαστήρια όπως το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς.
Αξιωματικός του πολωνικού στρατού και ηγέτης της Αντίστασης στη Βαρσοβία, ο Πιλέκι πιάστηκε εθελοντικά αιχμάλωτος από τους Γερμανούς τον Σεπτέμβριο του 1940, έχοντας συνεννοηθεί για την κίνησή του με τους πολωνούς παρτιζάνους. Αφού οδηγήθηκε στο Άουσβιτς, το οποίο την πρώιμη εκείνη εποχή του Β’ Παγκοσμίου στέγαζε κυρίως συλληφθέντες πολωνούς αντιστασιακούς και σοβιετικούς στρατιώτες, ο Πιλέκι οργάνωσε αντιστασιακό δίκτυο μέσα στο στρατόπεδο, αποστέλλοντας τακτικές αναφορές στη βρετανική ΜΙ6 και αποκαλύπτοντας τις μαζικές δολοφονίες που ήδη είχαν ξεκινήσει στο ναζιστικό κολαστήριο.
Η πολωνική αντίσταση γνώριζε έτσι και είχε ενημερώσει το Λονδίνο για την ύπαρξη των θαλάμων αερίων ήδη από τις πρώτες ημέρες λειτουργίας τους το 1942, καθώς ο Πιλέκι πέρασε δυόμιση χρόνια στην κόλαση. Ταυτοχρόνως, είχε εκπονήσει ακόμα και σχέδιο απελευθέρωσης του στρατοπέδου, που θα γινόταν ύστερα από συμμαχικό βομβαρδισμό και με τη βοήθεια των Ελεύθερων Πολωνών αλεξιπτωτιστών, που θα πετούσαν στην περιοχή από τη Βρετανία.
Περιμένοντας τη μαζική απόδραση που δεν ερχόταν όμως ποτέ, ο Πιλέκι δραπέτευσε από το στρατόπεδο με δύο συγκρατούμενούς του το 1943, όχι βέβαια προτού στείλει τουλάχιστον τρεις λεπτομερείς εκθέσεις για την καλοκουρδισμένη μηχανή του θανάτου. Όσο για το αντιστασιακό δίκτυο που είχε στήσει στο Άουσβιτς, συνέχισε κανονικά τη δραστηριότητά του, στέλνοντας μάλιστα ακόμα και τις μοναδικές υπάρχουσες φωτογραφίες από τη μαζική αποτέφρωση πτωμάτων Ουγγρο-εβραίων σε ανοικτούς λάκκους το 1944.
Γιατί οι Σύμμαχοι δεν ενήργησαν έγκαιρα, ήταν το μεγάλο ερώτημα που πλανιόταν στις πρώτες μεταπολεμικές στιγμές, αφού είχαν όλα τα στοιχεία, ευγενική χορηγία του Πιλέκι (αλλά και κατόπιν από την αποκωδικοποίηση των γερμανικών απόρρητων ραδιοφωνικών σημάτων στο Κέντρο Αντικατασκοπείας του Μπλέτσλεϊ Παρκ), ήδη από τις πρώτες στιγμές της φάμπρικας του θανάτου; Γιατί άφησαν να πεθάνουν κάπου 1,5 εκατομμύριο ψυχές στο Άουσβιτς κατά τα πέντε χρόνια της λειτουργίας του;
Το ίδιο αναρωτιόταν έκπληκτος και ο ίδιος ο Πιλέκι, ο οποίος πολέμησε τους Γερμανούς στην εξέγερση της Βαρσοβίας το 1944, τρανή αντιστασιακή πράξη που έφερε και πάλι τη σφραγίδα του, προτού συλληφθεί και καταλήξει τελικά σε στρατόπεδο αιχμαλώτων μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου. Μεταπολεμικά, στρατολογήθηκε τον Ιούλιο του 1945 από τους υποστηριζόμενους από τους Βρετανούς «Ελεύθερους Πολωνούς», συμφωνώντας να επιστρέψει στην Πολωνία για να κατασκοπεύει τους Σοβιετικούς για λογαριασμό των Βρετανών.
Κάτι που θα προσυπέγραφε την ηχηρή του πτώση, αλλά και την εξαφάνισή του από κάθε ντοκουμέντο, ευγενική χορηγία των Σοβιετικών αυτή τη φορά. Ο Πιλέκι συνελήφθη το 1946 από την κομμουνιστική πολωνική αντικατασκοπεία και βασανίστηκε βάρβαρα. Η δίκη-παρωδία του 1947 τον έκρινε ένοχο και ο ήρωας του πολέμου εκτελέστηκε με συνοπτικές διαδικασίες.
Τώρα ήταν προδότης της πατρίδας του, έτσι τον χαρακτήρισε τουλάχιστον το σταλινικό καθεστώς, και ο παράτολμος αντιστασιακός θα έπρεπε να περιμένει μέχρι το 1989 για να αποκατασταθεί το όνομά του. Ένα όνομα που ξεβόλευε άλλωστε πολλούς, καθώς οι Σύμμαχοι δεν μπορούσαν να πιπιλούν την καραμέλα ότι δεν γνώριζαν, μιας και ο Πιλέκι ήταν αυτός που φρόντισε, όταν καταβυθίστηκε στην επίγεια κόλαση, να γνωρίζουν όλοι.
Όταν μάλιστα ο αρχιραβίνος της Πολωνίας έγραψε για τη ζωή του, φρόντισε να τον προλογίσει κάπως έτσι: «Όταν ο Θεός έφτιαξε τον άνθρωπο, είχε στο μυαλό του ότι όλοι μας πρέπει να είμαστε σαν τον λοχαγό Βίτολντ Πιλέκι, με ευλογημένη μνήμη»…
Πρώτα χρόνια
Ο Βίτολντ Πιλέκι γεννιέται στις 13 Μαΐου 1901 στην Καρελία της Ρωσίας, όπου είχε βιαίως εγκαταστήσει την οικογένειά του η τσαρική Ρωσία μετά την εξέγερση της Πολωνίας κατά το 1863-1864. Ο αντιστασιακός παππούς του είχε περάσει εξάλλου εφτά χρόνια στην εξορία της Σιβηρίας και οι Πιλέκι ήταν εχθροί του καθεστώτος.
Το 1910 η φαμίλια μετακομίζει στο (σημερινό) Βίλνιους της Λιθουανίας, όπου τελειώνει ο μικρός μια εμπορική σχολή και γίνεται μέλος μιας μυστικής προσκοπικής οργάνωσης. Εκεί θα τον βρει ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος το 1918, όπου θα υπηρετήσει στην πολωνική πολιτοφυλακή του Βίλνιους αφοπλίζοντας τα γερμανικά στρατεύματα που υποχωρούσαν από το μέτωπο.
Όταν ο τομέας του έπεσε στα χέρια των Μπολσεβίκων, ο Πιλέκι επιδόθηκε με τις λιγοστές πολωνικές δυνάμεις σε ανταρτοπόλεμο. Για τις ανάγκες μάλιστα του Πολωνο-Σοβιετικού Πολέμου του 1919-1920, εντάχθηκε στον τακτικό πολωνικό στρατό και πολέμησε στις μάχες κατά του «κόκκινου» καθεστώτος. Πολέμησε με το άλογό του στο Κίεβο και τη Βαρσοβία κατόπιν και πήρε μέρος στην απελευθέρωση του Βίλνιους, λαμβάνοντας δύο παράσημα ανδρείας από τον πολωνικό στρατό.
Όταν υπογράφηκε η Συνθήκη της Ρίγας το 1921 που έλυσε την πολωνο-σοβιετική σύγκρουση, ο Πιλέκι επέστρεψε στο Βίλνιους για να πάρει το χαρτί του απολυτηρίου από το σχολείο. Αφού πέρασε και τα στρατιωτικά γυμνάσια του πολωνικού στρατού για να γίνει κανονικό μέλος του, πέρασε από το πανεπιστήμιο του Βίλνιους και άρχισε να ξαναχτίζει την πατρική περιουσία που είχε αφήσει σμπαράλια ο πόλεμος.
Το 1926 θα τον βρει αξιωματικό του πολωνικού ιππικού, περνώντας μερικά ακόμα σχολεία πολέμου, αν και δεν σταμάτησε ποτέ να ασχολείται με τα υπόγεια δίκτυα της Αντίστασης. Και να παίζει πιάνο φυσικά, τη μεγάλη του αγάπη. Τον Απρίλιο του 1931 παντρεύτηκε μια Πολωνή και απέκτησε δύο παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Το 1938 παρασημοφορήθηκε μάλιστα για την εμπλοκή του στα κοινά και την κοινωνική εργασία που έκανε συνεχώς…
Η δυσκολότερη αποστολή του κόσμου
Λίγο πριν από το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου, ο Πιλέκι κλήθηκε από τον πολωνικό στρατό ως διοικητής ίλης ιππικού. Ήταν εκεί καθ’ όλη την προέλαση του γερμανικού στρατού στα πολωνικά εδάφη και όταν το σύνταγμα όπου υπηρετούσε αποδεκατίστηκε, αποσύρθηκε στη σημερινή Ουκρανία για να ανασυνταχθεί. Τώρα πολεμούσε με την 41η Μεραρχία Πεζικού και μέτρησαν μερικές σποραδικές επιτυχίες.
Στις 17 Σεπτεμβρίου όμως τα σοβιετικά στρατεύματα εισέβαλαν στην ανατολική Πολωνία και οι πολωνικές δυνάμεις βρέθηκαν σε δυσχερή διμέτωπο αγώνα. Η μονάδα του Πιλέκι διασκορπίστηκε στους τέσσερις ανέμους μέχρι τις 22 του μήνα και πολλοί παραδόθηκαν. Εκείνος επέστρεψε στη Βαρσοβία με τον διοικητή του, έναν ταγματάρχη, και οι δυο τους ίδρυσαν τον Νοέμβριο του 1939 ένα από τα πρώτα αντάρτικα τάγματα της πολωνικής Αντίστασης.
Μέχρι το 1940, το αντιστασιακό κίνημά του αριθμούσε περισσότερους από 8.000 άντρες και ήταν η βασική αντίσταση στη Βαρσοβία. Μέχρι τότε έφταναν βέβαια στα αυτιά τους απίστευτης αγριότητας αναφορές από ένα στρατόπεδο στην πολωνική πόλη Οσβιέτσιμ που ο ναζί κατακτητής αποκαλούσε στη γλώσσα του Άουσβιτς. Εκεί λειτουργούσε ένα στρατόπεδο πολωνών αιχμαλώτων πολέμου και αντιστασιακών κατόπιν και όσοι γλίτωναν από κει έλεγαν τα χειρότερα.
Τα ίδια έλεγαν και οι εργάτες που δούλευαν τριγύρω του αλλά και όλοι οι χωριανοί. Η Αντίσταση αποφάσισε πως ήθελε κάποιον δικό της εκεί μέσα, αποστολή που ανέλαβε αμέσως ο ηγέτης του αντάρτικου της Βαρσοβίας, Βίτολντ Πιλέκι, ένας 39χρονος βετεράνος του Πολωνο-Σοβιετικού Πολέμου που είχε πολεμήσει και κατά του ναζιστή εισβολέα. Το να τον πιάσουν δεν ήταν εξάλλου δύσκολη δουλειά, το μόνο που είχε να κάνει ήταν να εμφανιστεί πάνω από τα υπόγεια της Βαρσοβίας.
Ο σκοπός του ήταν και πάλι απλός: θα έμπαινε στο Άουσβιτς, θα μάζευε πληροφορίες για το τι συνέβαινε εκεί μέσα, θα ενημέρωνε τόσο την πολωνική Αντίσταση όσο και την εξόριστη κυβέρνηση στο Λονδίνο και θα οργάνωνε το αντάρτικο μέσα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, διευκολύνοντας την απελευθέρωση των τροφίμων.
Ήξερε βέβαια πού ήταν έτοιμος να εμπλακεί, δεν υπολόγιζε όμως αυτό που θα αντίκριζαν τα μάτια του ευθύς αμέσως. Τα επόμενα τρία χρόνια, ο Πιλέκι θα εκτελούσε μια από τις δυσκολότερες και πιο επικίνδυνες κατασκοπικές αποστολές όλων των εποχών. Στο διάστημα αυτό, συνέταξε τρεις λεπτομερείς εκθέσεις για τη ζωή στο Άουσβιτς, που έφτασαν τόσο στην πολωνική Αντίσταση όσο και τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες.
Στα τρία αυτά χρόνια της κράτησής του, το Άουσβιτς θα μετατρεπόταν από κέντρο κράτησης πολιτικών κρατουμένων και σοβιετικών στρατιωτών σε μια από τις φονικότερες φάμπρικες θανάτου του Γ’ Ράιχ. Ο Πιλέκι έζησε από πρώτο χέρι τη μεταμόρφωση του Άουσβιτς και στην τρίτη του έκθεση, την πλέον εκτενή και χαρακτηριστική της τραγικότητας της κατάστασης, περιγράφει επακριβώς όσα λάμβαναν χώρα μέσα στους θαλάμους αερίων και τα κρεματόρια του γειτονικού Μπιρκενάου.
Η γυναίκα και τα παιδιά του δεν ήξεραν τίποτα για το πού βρισκόταν ο Βίτολντ, κι αυτό για λόγους ασφάλειας της επιχείρησης. Ο Πιλέκι είχε εξάλλου υιοθετήσει την ταυτότητα ενός νεκρού πολωνού αντιστασιακού, κι αυτό για να μην μπορεί τίποτα να τον συνδέσει με τους άλλους Πιλέκι της κατεχόμενης Πολωνίας.
Πριν συμβούν όλα αυτά, βγήκε μια βόλτα τις πρώτες πρωινές ώρες της 19ης Σεπτεμβρίου 1940 στο σοκάκια της Βαρσοβίας, όπου συνελήφθη από τους Ναζί μαζί με άλλους 2.000 πολίτες. Δύο μέρες αργότερα, ήταν στο Άουσβιτς ως αντιστασιακός. Οι λοιποί σύντροφοί του τον φώναζαν πια, όταν έμαθαν για την αποστολή του, «ο εθελοντής του Άουσβιτς». Αρχικά, ο Βίτολντ ενοχλήθηκε από την παθητικότητα των αιχμάλωτων συμπατριωτών του και άρχισε να οργανώνει το αντάρτικο για να τους βγάλει από τον λήθαργο.
Η αποστολή του ήταν η συγκέντρωση πληροφοριών και μαρτυριών από πρώτο χέρι, η στρατιωτικού τύπου οργάνωση του κινήματος, η επικοινωνία με τον έξω κόσμο και η προσπάθεια να καταλάβουν κάποια στιγμή το στρατόπεδο. Αυτό ήταν το σχέδιο που είχαν συμφωνήσει με την πολωνική Αντίσταση.
Ο Πιλέκι έφτιαξε πράγματι την αντίσταση εντός του Άουσβιτς, λειτουργώντας πενταμελείς θύλακες που δεν ήξερε ο ένας τον άλλο. Ήταν ο μόνος σύνδεσμός τους, κι αυτό για να διασφαλίσει τη μακροημέρευση του κινήματος αν έπιαναν κάποιους οι ναζί δεσμοφύλακες. Μέχρι τον Μάρτιο του 1942, το αντάρτικό του μετρούσε κάπου 500 τροφίμους, αριθμός που ήταν ενδεχομένως διπλός μέχρι την απόδρασή του την επόμενη χρονιά.
Τα τσιράκια του ήταν τώρα σε θέσεις ευθύνης στο στρατόπεδο και οι πληροφορίες που μάζευε ο Πιλέκι ήταν ακριβείς και εκτεταμένες. Οι εκθέσεις του έφταναν μέχρι την εξόριστη πολωνική κυβέρνηση στο Λονδίνο και μέσω της βρετανικής κατασκοπείας, στην ίδια τη βρετανική κυβέρνηση.
Κάθε έκθεση χρειαζόταν συνήθως κάνα τετράμηνο για να φτάσει στο Λονδίνο, συνήθως μέσω συνδέσμων στη Στοκχόλμη. Παρά τα συμφωνηθέντα ωστόσο, οι Βρετανοί δεν φαίνονταν διατεθειμένοι να κάνουν κάτι, να βομβαρδίσουν δηλαδή το Άουσβιτς, διευκολύνοντας τη μαζική απόδραση των τροφίμων. Κι έτσι από τις αρχές του 1943 άρχισε να σκέφτεται τη δραπέτευσή του από το στρατόπεδο, μιας και τα πράγματα είχαν βαλτώσει επιχειρησιακά.
Η Γκεστάπο είχε μέχρι τότε σφίξει τα λουριά του Άουσβιτς και πολλοί θύλακες του Πιλέκι είχαν εξαρθρωθεί. Κι έτσι στις 13 Απριλίου 1943 πήρε την οριστική απόφαση να το σκάσει. Κι αυτό για να πάει να τα πει ένα χεράκι με τους ηγέτες της πολωνικής αντίστασης για το χτύπημα στο Άουσβιτς που δεν ήρθε ποτέ. Έχοντας περάσει 947 μέρες στο στρατόπεδο, σύμφωνα με τους δικούς του υπολογισμούς, ο Πιλέκι και δύο συγκρατούμενοί του το έσκασαν στις 26 Απριλίου, την επομένη της Κυριακής του Πάσχα, εκμεταλλευόμενοι την ολιγωρία συγκεκριμένων δεσμοφυλάκων των SS στο αρτοποιείο του στρατοπέδου, που βρισκόταν εκτός των συρματοπλεγμάτων.
Και τότε αντίκρισε την άβολη αλήθεια: όσο οι αναφορές του γίνονταν ολοένα και πιο φριχτές, όσο χειροτέρευε δηλαδή η κατάσταση στο Άουσβιτς με την έλευση των εβραίων, των Ρομά κ.λπ., τόσο λιγότερο τον πίστευαν όλοι! Οι πρώτες του αναφορές λένε χαρακτηριστικά πως «αποχαιρέτισα όλα όσα μου ήταν γνωστά σε αυτή τη γη και μπήκα σε κάτι άλλο που δεν άνηκε πλέον σε αυτή». Ο στόχος του Άουσβιτς έγινε εμφανής στον Πιλέκι και μάλιστα πολύ γρήγορα: το στρατόπεδο συγκέντρωσης σχεδιάστηκε με κύριο σκοπό του να σκοτώνει.
Τα τελευταία μηνύματά του πριν την απόδρασή του έμοιαζαν απόκοσμα: «Πάνω από χίλιοι την ημέρα από τις νέες μεταφορές δηλητηριάζονταν με αέρια. Τα πτώματα καίγονταν στα νέα κρεματόρια», έγραψε ο Πιλέκι στην τρίτη του έκθεση και όταν έφτασε στη Βαρσοβία, βρήκε τόσο την Αντίσταση όσο και τον πολωνικό στρατό δύσπιστους! Θάλαμοι αερίων, πειράματα σε ανθρώπους και κρεματόρια έμοιαζαν όχι απλώς υπερβολές, αλλά βγαλμένα από σελίδες επιστημονικής φαντασίας.
Ο εθελοντής του Άουσβιτς έφτασε στο στρατηγείο της πολωνικής Αντίστασης στη Βαρσοβία στις 25 Αυγούστου 1943 ελπίζοντας πως θα είχε πείσει τους παρτιζάνους πως έπρεπε να καταστρέψουν τη φάμπρικα του θανάτου πάση θυσία. Για κακή τύχη της ανθρωπότητας, ο πρώην επικεφαλής της Αντίστασης, με τον οποίο είχε κανονιστεί η αποστολή στο Άουσβιτς, είχε συλληφθεί πριν από δύο μήνες και η νέα ηγεσία είχε τα δικά της σχέδια. Και έμοιαζε εντελώς δύσπιστη στις αναφορές του Πιλέκι.
Ήταν όμως και το άλλο: ο Πολωνός, την ταυτότητα του οποίου είχε δανειστεί για τις ανάγκες της αποστολής στο Άουσβιτς, αποδείχθηκε πως ήταν εν ζωή! Η Γκεστάπο συνέλαβε τον πραγματικό Σεραφίνσκι τα Χριστούγεννα του 1943 επειδή απέδρασε από το Άουσβιτς και τον κράτησε στα μπουντρούμια της μέχρι τον Ιανουάριο του 1944, όταν αποδείχθηκε ότι καμία σχέση δεν είχε με το γεγονός. Ο γιος του Πιλέκι και ο Σεραφίνσκι έγιναν αργότερα φίλοι…
Αντίσταση και πάλι Αντίσταση
Παρά την παγερή υποδοχή του από τους συντρόφους του, ο Πιλέκι δεν καταλάγιασε. Αντιθέτως, πήρε ενεργό μέρος στην εξέγερση της Βαρσοβίας την 1η Αυγούστου 1944 και πολέμησε για άλλη μια φορά με γενναιότητα και αυταπάρνηση. Μετά το πνίξιμο στο αίμα της εξέγερσης και με το αντάρτικο κίνημα εμφανώς αποδυναμωμένο, ο Πιλέκι παραδόθηκε στους Ναζί στις 5 Οκτωβρίου και μεταφέρθηκε σε (κανονικό) στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου της Γερμανίας. Εκεί θα τον βρει η απελευθέρωση στις 28 Απριλίου 1945, αν και η ζωή του θα είχε ακόμα πολλές περιπέτειες…
Το φριχτό τέλος
Ο Πιλέκι παρέμεινε στο στρατόπεδο αιχμαλώτων για άλλους δύο μήνες, πριν του επιτρέψουν να πάει να βρει ένα πολωνικό σώμα στρατού στην Ιταλία. Εκεί τον τοποθέτησαν με μια μονάδα κατασκοπείας και εκεί θα βρει τον χρόνο να συντάξει μια τελική και αποφασιστική έκθεση για τα πεπραγμένα του στο Άουσβιτς.
Στα τέλη Οκτωβρίου 1945 έφυγε από την Ιταλία και έφτασε στη Βαρσοβία στις 8 Δεκεμβρίου. Εκεί έπιασε δουλειά-βιτρίνα σε μια κατασκευαστική εταιρία, καθώς η απασχόλησή του ήταν να λειτουργεί ως κατάσκοπος της εξόριστης πολωνικής κυβέρνησης στο Λονδίνο.
Έστησε έναν μεγάλο κατασκοπικό κύκλο με πρώην αντιστασιακούς συντρόφους του και μετέδιδε τώρα αναφορές για «κόκκινα» εγκλήματα που λάμβαναν χώρα στην Πολωνία. Όπως για την παραποίηση των αποτελεσμάτων του λαϊκού δημοψηφίσματος του 1946 από τους Μπολσεβίκους, αλλά και για μια σειρά από μυστικές συμφωνίες μεταξύ Πολωνών και Σοβιετικών.
Ταυτοχρόνως, οργάνωνε νέο αντάρτικο κατά των Σοβιετικών, κινητοποιώντας πολίτες και νιάτα με αντι-σοβιετικά αισθήματα. Όταν τον είδαν τα παιδιά του για τελευταία φορά, καθώς ζούσαν σε άλλη πόλη και πάλι για λόγους ασφαλείας, ήταν κλεισμένος στον εαυτό του. Ο 13χρονος γιος του είπε αργότερα πως το μόνο που έκανε ο πατέρας του ήταν να παίζει πιάνο.
Ο Πιλέκι συνελήφθη από τις κομμουνιστικές αρχές στις 5 Μαΐου 1947, τη μυστική σταλινική αστυνομία δηλαδή. Σύμφωνα με έναν σύντροφό του και κατοπινό υπουργό της Πολωνίας, όταν τον αντίκρισε μετά την ανάκρισή του «τα νύχια του είχαν βγει, τα πλευρά του ήταν σπασμένα, η μύτη του ήταν σπασμένη. Η ανάκρισή του ήταν πολύ δύσκολη και είχε βασανιστεί βαρύτατα».
Κατόπιν πέρασε από δίκη-παρωδία για αντεθνικές και αντικομμουνιστικές δραστηριότητες τον Μάρτιο της επόμενης χρονιάς και στις 15 του μήνα κρίθηκε ένοχος. Καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στις 22 Μαΐου 1948 ως προδότης του έθνους. Τον παράχωσαν σε μυστική τοποθεσία και κανείς δεν ξαναμίλησε γι’ αυτόν. Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η χήρα του έφτιαξε έναν ανοιχτό τάφο με μια επιγραφή και ενταφιάστηκε δίπλα του το 2002 που έφυγε κι εκείνη από τον κόσμο.
Κανείς δεν ενημέρωσε ποτέ την οικογένειά του για την εκτέλεσή του, κι έτσι αυτοί πέρασαν χρόνια αναζητώντας τον. Τον γιο του τον ενημέρωσε πολύ αργότερα ένας πρώην συγκρατούμενος του πατέρα του για τον θάνατό του. Όσο για τους ίδιους, πέρασαν τα πάνδεινα γιατί συνδέονταν με τον προδότη Πιλέκι. Ακόμα και το βιος τους έχασαν. Το κομμουνιστικό καθεστώς της Πολωνίας απαγόρευσε κάθε αναφορά του ονόματός του σε δημόσια έγγραφα, κάτι που παρέμεινε σε ισχύ μέχρι την πτώση του τείχους του Βερολίνου.
Παρά ταύτα, τόσο το 1957 όσο και το 1974 έγιναν δύο αποτυχημένες κρατικές προσπάθειες για την αποκατάσταση της μνήμης του. Ήταν μόνο το 1989, όταν ένα σωματείο για τη διατήρηση της μνήμης των ηρώων του Άουσβιτς τον περιέλαβε στη λίστα των ανθρώπων στους οποίους απονεμήθηκε μεταθανάτια ένα μετάλλιο τιμής, που τον θυμήθηκε το πολωνικό κράτος.
Πολλές οργανώσεις πίεσαν το υπουργείο Δικαιοσύνης να καθαρίσει το όνομα του Πιλέκι και την 1η Οκτωβρίου 1990 δικαστήριο τον απάλλαξε από τις κατηγορίες της εθνικής προδοσίας. Τώρα όλοι είχαν μάθει ποιος ήταν και τι έκανε στον Β’ Παγκόσμιο και κάποιοι ένιωσαν άβολα για τις αποκαλύψεις που έβλεπαν για άλλη μια φορά το φως της δημοσιότητας.
Δρόμοι, πλατείες και σχολεία έπαιρναν τώρα το όνομά του και προτομές του στήνονταν στη Βαρσοβία και την Κρακοβία. Έξι σχεδόν δεκαετίες μετά τον θάνατό του, ο Πρόεδρος της Πολωνίας του απένειμε την υψηλότερη διάκριση της χώρας…
