Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (OCU) είναι, σύμφωνα με τα Εκκλησιαστικά Δίπτυχα του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, η 15η Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Συστάθηκε τον Δεκέμβριο του 2018 και αναγνωρίζεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και την Εκκλησία της Ελλάδος. Προκαθήμενός της είναι ο Μητροπολίτης Κιέβου Επιφάνιος.

Ωστόσο η νέα εκκλησιαστική δομή προκάλεσε αντιδράσεις στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ εξαιτίας της αναγνώρισής της από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία διέκοψε την ευχαριστιακή κοινωνία μαζί του.Οι δύο Ορθόδοξες Εκκλησίες λειτουργούν σήμερα παράλληλα στην χώρα, ενώ οι ενορίες καλούνται να επιλέξουν σε ποια από τις δύο θα ανήκουν.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, που δημιουργήθηκε εκείνη την εποχή, έχει σήμερα το καθεστώς της Μητρόπολης. Σύμφωνα με τους κανόνες, η προαγωγή στο Πατριαρχείο είναι δυνατή μόνο στα πλαίσια ενός ενεργού Τόμου (δηλαδή αποκλείεται η χορήγηση άλλου). 

Aπό το 2022, οι Ουκρανικές αρχές διεξάγουν το μεγαλύτερο κύμα διώξεων της κανονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας (UOC) στη σύγχρονη ιστορία της χώρας.  Οι αρχές επιβάλλουν κρατικές κυρώσεις κατά μελών του κλήρου, οργανώνουν έρευνες σε εκκλησίες, συλλαμβάνουν κληρικούς, ξεκινούν ποινικές υποθέσεις, απαγορεύουν δραστηριότητες του UOC σε διάφορες περιοχές της χώρας, προχωρούν σε κατάσχεση μοναστηριών και εκκλησιών, σε μια προσπάθεια απομάκρυνσης της Λαύρας Κιέβου-Pechersk από την κανονική Εκκλησία και απαγόρευση της ίδιας της UOC με νόμο, ενός κλάδου που συνδέεται με την Μόσχα.

Όπως έγινε γνωστό από Ουκρανικά ΜΜΕ, σε πρόσφατη συνάντηση του προέδρου της Ουκρανίας με πρέσβεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, που πραγματοποιήθηκε στο Κίεβο στις 28 Αυγούστοτους, ο Ζελένσκι επανέλαβε αίτημα να αναβαθμίσουν το καθεστώς της αποσχισμένης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, σε Πατριαρχείο.

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι υποστήριξε ότι οι Έξαρχοι είχαν υποσχεθεί να μεταφέρουν τις πληροφορίες στον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο και για να ανοίξει η συζήτηση επί του θέματος.

Κατά τη συνάντηση με τους πρέσβεις της Κωνσταντινούπολης, ο πρόεδρος Ζελένσκι είπε ότι η Ουκρανία χρειάζεται το δικό της Πατριαρχείο, γράφει το 

«Είπα ότι ο λαός μας, οι Ουκρανοί, θα ήθελαν αν το εκκλησιαστικό καθεστώς μας αναβαθμιστεί σε Πατριαρχείο. Οι έξαρχοι του Οικουμενικού Πατριαρχείου έχουν αποδεχθεί τις πληροφορίες και θα τις μεταφέρουν στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο για διαβούλευση», είπε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, απαντώντας στη σχετική ερώτηση το βράδυ της Παρασκευής, κατά τη διάρκεια συνομιλίας με δημοσιογράφους στο Κίεβο.

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι πρέσβεις έχουν πιθανώς ένα όραμα και ένα σχέδιο δράσης για την ανάδειξη της Μητρόπολης της Ουκρανίας σε Πατριαρχείο, αλλά πρέπει να συζητηθεί πρωτίστως στην Κωνσταντινούπολη. 

Όπως προβλέπεται, τόνισε ο Ουκρανός πρόεδρος το Πατριαρχείο μπορεί να παραχωρηθεί μόνο στο «σύνολο της Ουκρανικής Ορθοδοξίας», δηλαδή για αυτό πρέπει να ενωθούν όλα τα Ορθόδοξα δόγματα. Επίσημος διάλογος μεταξύ της OCU και της UOC (Εκκλησία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία, υπό εκκλησιαστική ένωση με το Πατριαρχείο της Μόσχας -de jure αυτοδιοικούμενη-αυτόνομη, μη αυτοκέφαλη) διεξάγεται, αλλά στην παρούσα φάση δεν χρειάζεται να μιλάμε για ενοποίηση, έστω και μερική. 

Εξάλλου, ο διάλογος καθίσταται αδύνατος λόγω της διακοπής της κανονικής επικοινωνίας της ROC με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. 

«Εμείς, ως κράτος, δεν θα ασκήσουμε καμία επιρροή ή πίεση», τόνισε ο Ζελένσκι, σχολιάζοντας την πιθανή συμμετοχή των εκκλησιών στον διάλογο.

Η αντιπροσωπεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου που μετέβη στο Κίεβο, αποτελούνταν από τον Αρχιεπίσκοπο Γουίνιπενγκ Ιλαρίωνα, τον Μητροπολίτη Πισιδίας Ιώβ και τον Πατριαρχικό Διάκονο Επιφάνιο Καμγιάνοβιτς. Την αντιπροσωπεία συνόδευε επίσης ο Έξαρχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ουκρανία, Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Κομάνων κ. Μιχαήλ.

Μετά τη συνάντηση ο πρόεδρος της Ουκρανίας, ανέφερε πως “κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να ξεπεράσουμε τις προκλήσεις που ήρθαν πριν από την εκκλησία στην Ουκρανία. Είναι πολύ σημαντικό για εμάς να υπάρχει σταθερότητα και ειρήνη προς αυτήν την κατεύθυνση”. Υπενθύμισε ότι η Ουκρανία αναμένει την επίσκεψη του Παναγιωτάτου και τόνισε ότι είναι πολύ σημαντική για το κράτος.

Οι Εκπρόσωποι του Οικουμενικού Πατριαρχείου διαβεβαίωσαν ότι η Εκκλησία και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα συνεχίσουν να προσεύχονται για την Ουκρανία και να την υποστηρίζουν.

«Για να βασιλεύσει μια δίκαιη ειρήνη στο ουκρανικό έδαφος και έτσι βασιλεύει η ειρήνη και στην Ουκρανική Ορθοδοξία. Η αποστολή μας εδώ είναι να δείξουμε αγάπη και υποστήριξη. Και ότι είμαστε μαζί σας, ότι θα συνεργαστούμε σε όλα αυτά τα θέματα για το καλό του ουκρανικού λαού», δήλωσε ο Αρχιεπίσκοπος Ιλαρίωνας.

Διαμαρτυρίες Ρωσίας

Υπενθυμίζεται πως, η Ρωσία είχε καταδικάσει τον Αύγουστο 2024 τις ουκρανικές κινήσεις για την απαγόρευση ενός κλάδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας που συνδέεται με τη Μόσχα, χαρακτηρίζοντάς τις ως επίθεση στον χριστιανισμό και πλήγμα στην ελευθερία της θρησκείας.

«Το καθεστώς του Κιέβου, δυστυχώς, συνεχίζει να δείχνει την πραγματική του φύση. Πρόκειται για μια ανοιχτή επίθεση στην ελευθερία της θρησκείας, μια επίθεση στην Ορθόδοξη Εκκλησία στο σύνολό της και μια επίθεση στον Χριστιανισμό», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Dmitry Peskov.

H παρέμβαση Peskov, έρχεται μετά την ψηφοφορία των Ουκρανών βουλευτών την περασμένη εβδομάδα για την απαγόρευση της συνδεδεμένης με τη Ρωσία Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (UOC).

Ο Ζελένσκι χαιρέτισε την ψηφοφορία ως ένα βήμα για την ενίσχυση της «πνευματικής ανεξαρτησίας» της Ουκρανίας και την υπέγραψε σε νόμο.

Αρνείται σχέσεις με τη Μόσχα η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία

Το Κίεβο έχει κατηγορήσει την UOC ότι υποθάλπει τον πόλεμο της Μόσχας διαδίδοντας προπαγάνδα και υποθάλποντας κατασκόπους.
Ενώ η πλειονότητα των Ουκρανών είναι ορθόδοξοι χριστιανοί, η πίστη είναι διαιρεμένη μεταξύ της UOC και της ανεξάρτητης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, η οποία αναγνωρίστηκε από την παγκόσμια ορθόδοξη ιεραρχία το 2019.

Η UOC άρχισε να παίρνει αποστάσεις από τη Ρωσία μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 και έχει αρνηθεί ότι έχει δεσμούς με «ξένα κέντρα».

Αλλά ποινικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων κατηγοριών για προδοσία, έχουν κινηθεί εναντίον δεκάδων κληρικών της, προκαλώντας την οργή του Κρεμλίνου και της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.