Καθώς η κλιματική αλλαγή καθιστά την ξηρασία όλο και πιο πιθανή σε ολόκληρη τη νότια Ευρώπη, χιλιάδες μικροκαλλιεργητές στην Ανδαλουσία έχουν έρθει αντιμέτωποι με ένα νέο και ταχέως αναπτυσσόμενο «εχθρό», που δεν είναι άλλος από τους ανταγωνιστές μεγαλοαγρότες.

Στόχος εδώ και καιρό, των «μεγάλων» αγροτών ήταν σύμφωνα με δημοσίευμα του FT, να εισβάλλουν σε μια αγορά στην οποία μέχρι πρότινος κυριαρχούσαν οι μικροκαλλιεργητές, καθώς οι τιμές στο ελαιόλαδο παραμένουν κοντά σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ. Πρόκειται άλλωστε για μια βιομηχανία αξίας 14 δισ. ευρώ.

Ειδικότερα, οι «σούπερ εντατικές» επιχειρήσεις προσπαθούν να επωφεληθούν από τις τιμές του ελαιολάδου που παραμένουν κοντά στα υψηλά επίπεδα ρεκόρ που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Διαθέτουν σειρές δέντρων σε πυκνά στοιβαγμένες γραμμές σε επίπεδες εκτάσεις κοντά σε ποτάμια ή δεξαμενές. Αυτό επιτρέπει την άρδευση – κρίσιμη κατά τη διάρκεια της ξηρασίας και κάτι που οι περισσότεροι μικροκαλλιεργητές μπορούν μόνο να ονειρευτούν – και τη συγκομιδή με μηχανήματα. Αυτό σημαίνει χαμηλότερο κόστος, υψηλότερη παραγωγικότητα και μεγαλύτερα κέρδη.

Αποκαλυπτική έκθεση για τη νέα ελαιοκομική σεζόν - Πότε «κλειδώνουν» παραγωγή και τιμές

Επέκταση της ελαιοκαλλιέργειας

Η έκταση της γης που αφιερώνεται σε υπερ-εντατικές ελαιοκαλλιέργειες αυξάνεται. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχουν επεκταθεί από το πουθενά και αντιπροσωπεύουν το 7% του εδάφους της Ισπανίας για ελιές και το 11% της παραγωγής, σύμφωνα με στοιχεία του κλάδου. Εξαπλώνονται επίσης βόρεια πέρα από την Ανδαλουσία και προσελκύουν κεφάλαια από μεγάλους ομίλους ελαιολάδου όπως η Innoliva και η De Prado.

Τέτοιου είδους καλλιέργειες, φαίνεται ότι τα πήγαν καλύτερα από τους παραδοσιακούς ελαιώνες κατά τη διάρκεια της ξηρασίας, καθώς υπέστησαν λιγότερο δραστικές μειώσεις στην παραγωγή.

«Η οικονομική λογική του ελαιολάδου των ορεινών ελαιώνων μειώνεται επειδή η παραγωγικότητα μειώνεται, κυρίως λόγω του προβλήματος του νερού», δήλωσε ο Ignacio Silva, πρόεδρος της Deoleo, η οποία αγοράζει από μικρούς και μεγάλους αγρότες ως ο μεγαλύτερος έμπορος ελαιολάδου στον κόσμο.

Οι μέγα-ελαιοκαλλιέργειες έχουν επίσης πολλαπλασιαστεί, καθώς οι γαιοκτήμονες, που ανησυχούν για την κλιματική αλλαγή, στρέφονται από τα εσπεριδοειδή, τα δημητριακά και τα ριζώδη λαχανικά στις ελιές, οι οποίες μπορούν να αντιμετωπίσουν το υδατικό στρες καλύτερα από τις περισσότερες άλλες καλλιέργειες.

Η βιαστική αυτή στροφή στην ενασχόληση με την ελαιοκαλλιέργεια επιταχύνθηκε από τις υψηλές τιμές και την προοπτική για άνοιγμα νέων αγορών. Τα στελέχη της βιομηχανίας φλερτάρουν εκατομμύρια δυνητικούς νέους καταναλωτές εκτός Ισπανίας και Ιταλίας, κυρίως στις ΗΠΑ και τη βόρεια Ευρώπη, όπου πολλά νοικοκυριά εξακολουθούν να βασίζονται σε άλλα μαγειρικά λίπη.

Οι ελαιοκαλλιέργειες υψηλής πυκνότητας είναι επίσης ελκυστικές για τους επενδυτές στην Ιταλία, τη δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγό ελαιολάδου στον κόσμο μετά την Ισπανία. Κεφάλαια εισρέουν από εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων, όπως η DeA Capital με έδρα το Μιλάνο, ιστορικές οικογένειες οινοποιών και εταιρείες εμφιάλωσης.

Η έκταση που αφιερώνεται στην ελαιοκαλλιέργεια υψηλής τεχνολογίας στην Ιταλία είναι ακόμη μικρή, καθώς αντιπροσωπεύει μόλις 15.000 εκτάρια από τα 1 εκατ. εκτάρια ελαιόδεντρων. Όμως ο Michele Buccelletti, γόνος οικογένειας που καλλιεργεί ελιές στην Τοσκάνη από τον 17ο αιώνα, προβλέπει ότι η Ιταλία θα ακολουθήσει το μονοπάτι των σούπερ αγροκτημάτων που χάραξε η Ισπανία.

Οι αντιθέσεις

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία για την καλλιέργεια στην Ισπανία. Σύμφωνα με τους FT, ενώ οι παραδοσιακοί ελαιοπαραγωγοί στην Ισπανία έχουν κατά μέσο όρο 80 έως 120 δέντρα ανά εκτάριο, οι μεγαλο-αγρότες έχουν οπουδήποτε από 800 έως 2.000 μικρότερα δέντρα. Οι παραδοσιακές φάρμες παράγουν κατά μέσο όρο 500 έως 850 κιλά ελαιόλαδο ανά εκτάριο, σε σύγκριση με την απόδοση των 1.200 κιλών στις μεγαλύτερες αρδευόμενες επιχειρήσεις, σύμφωνα με στοιχεία του κλάδου.

Ταυτόχρονα, οι «σούπερ φάρμες» χρησιμοποιούν ελαιοσυλλέκτες που μοιάζουν με τρακτέρ ύψους 4 μέτρων. Το πιο κοντινό που έχουν οι παραδοσιακοί αγρότες στη μηχανοποίηση είναι οι χειροκίνητες ράβδοι δόνησης, που τινάζουν τις ελιές από τα κλαδιά.

Κατά συνέπεια, το κόστος παραγωγής για έναν τυπικό παραδοσιακό αγρότη ανέρχεται σε 3,80 ευρώ ανά κιλό ελαιολάδου, ενώ το κόστος σε μια τυπική σούπερ φάρμα είναι το μισό.

Ένας μεγαλοκαλλιεργητής κοντά στην Κόρδοβα, ετοιμάζεται να ξεκινήσει τη συγκομιδή ενός από τα 100 εκτάρια αγροτεμαχίων του στα τέλη Οκτωβρίου. «Με πέντε μηχανήματα μπορώ να κάνω όλο το κτήμα σε πέντε ημέρες», δήλωσε. Για τη συγκομιδή της ίδιας έκτασης ορεινών ελιών, μια ομάδα 10 ατόμων θα μπορούσε να χρειαστεί 70 έως 100 ημέρες.

Η ταχύτητα φέρνει ένα άλλο πλεονέκτημα. Ο καρπός για το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο πρέπει να προέρχεται από την πρώτη συγκομιδή της χρονιάς, αλλά αν μείνει στο δέντρο για πολύ καιρό αλλοιώνεται. Σε μια μεγαλοαγροτική εκμετάλλευση «μπορείς να επιλέξεις την ακριβή στιγμή της συγκομιδής», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Rioboo Cabello de Alba. Αλλά ένας αγρότης του βουνού, πρόσθεσε, δεν μπορεί να συλλέξει τα πάντα τη στιγμή της βέλτιστης ωρίμανσης.

Παρόλο που δεν μπορούν να ανταγωνιστούν την ταχύτητα ή τις αποδόσεις, μικροκαλλιεργητές υποστηρίζουν ότι προσφέρουν ένα ανώτερο προϊόν.

Οι «σούπερ φάρμες» και οι πολυφαινόλες

Οι πολυφαινόλες προσδίδουν στο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο την πικάντικη γεύση και την πικράδα που εκτιμάται στη Μεσόγειο. Παρέχουν επίσης, μαζί με το ελαϊκό οξύ, τα αντιοξειδωτικά και αντιφλεγμονώδη οφέλη που έχουν δείξει πολλές επιστημονικές μελέτες. «Ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει ότι μια κουταλιά από το ελαιόλαδό μας μπορεί να σας απαλλάξει από τον πονοκέφαλο ή τον πόνο στις αρθρώσεις», δήλωσε ο Jiménez López.

Οι φάρμες υψηλής πυκνότητας, εν τω μεταξύ, χρησιμοποιούν λίγες μόνο ποικιλίες ελιάς που τείνουν να παράγουν λιγότερες πολυφαινόλες. «Τότε οι αρδευόμενες ελιές χάνουν την ένταση της γεύσης τους, επειδή το νερό λειτουργεί ως μαλακτικό», δήλωσε ο Manuel Parras Rosa, καθηγητής μάρκετινγκ στο Πανεπιστήμιο του Jaén.

Για ορισμένες νέες αγορές, ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί απαραίτητα πρόβλημα. Η Deoleo διαπίστωσε ότι στους καταναλωτές των ΗΠΑ, για παράδειγμα, δεν αρέσει η ελαφριά αίσθηση καψίματος που θα περίμενε ένας νοτιοευρωπαίος από ένα εξαιρετικό παρθένο έλαιο κορυφαίας ποιότητας.