Ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος παραχώρησε συνέντευξη στους συνεργάτες της «Εκκλησιαστικής Παρέμβασης» για την επιδημία του κορωνοιού 

Σε αυτή δίνει απαντήσεις σε διάφορα ερωτήματα που αφορούν και την Εκκλησία. Αναλυτικά

1. Ερώτηση: Τι είναι ο κορωνοιός (covid-19);

Απάντηση: Είναι ένας ιός, ο οποίος αποτελείται, όπως οι περισσότεροι ιοί, από RNA, και χρησιμοποιεί την δομή, τον πυρήνα και το DNA των κυττάρων για να λειτουργήση.

Είναι γνωστόν ότι η πληροφορία του γενετικού υλικού από το DNA, που είναι στον πυρήνα του κυττάρου, μεταφέρεται στο RNA, που είναι στο κυτταρόπλασμα, και εκεί μεταγράφεται σε πρωτείνες. Αυτή η αντιγραφή, η μεταγραφή και η μετάφραση είναι το κεντρικό δόγμα της βιολογίας.

Όμως, η αντίστροφη ροή της πληροφορίας από το RNA στο DNA ανατρέπει αυτό το κεντρικό δόγμα της βιολογίας. Για να γίνη αντιληπτό αυτό, χρησιμοποιώ την εικόνα του αεροπειρατή, οποίος δεν έχει δικό του αεροπλάνο, δεν ξέρει να οδηγεί και χρησιμοποιεί τα όργανα του αεροπλάνου και τον αεροπόρο, προκειμένου να πετύχη τον σκοπό του.

2. Ερώτηση: Γιατί τόσος φόβος για τον κορωνοιό;

Απάντηση: Υπάρχουν πολλοί ιοί, όπως του AIDS, της ηπατίτιδος, της γρίπης, του έμπολα, του σαρς κλπ., για τους οποίους η επιστήμη βρήκε τον τρόπο της αντιμετωπίσεώς τους. Όταν στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ξέσπασε το πρόβλημα με τον ιο του AIDS, τότε πανικοβλήθηκε η ανθρωπότητα, και μάλιστα στην Ελλάδα συγκροτήθηκε η Εθνική Επιτροπή Αντιμετωπίσεως του AIDS, η οποία μετεξελίχθηκε στο ΚΕΕΛ (Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων), στις οποίες Επιτροπές ήμουν εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Ελλάδος και παρακολουθούσα όλο τον τρόπο της αντιμετωπίσεως των θεμάτων αυτών που έχουν σχέση με τις μολύνσεις. Έγραψα μάλιστα και ένα βιβλίο με τίτλο: «AIDS, ένας τρόπος ζωής».

Ο κορωνοιός αιφνιδίασε την Επιστημονική Κοινότητα, η οποία γρήγορα θα τον αντιμετωπίση επιστημονικώς. Έως τότε χρειάζεται προσοχή και προσευχή.

3. Ερώτηση: Πως δικαιολογείτε εσείς τον πανικό που προήλθε από τον κορωνοιό;

Απάντηση: Πράγματι, εκτός από τον κορωνοιό, υπάρχει και ο ιός του πανικού, για τον οποίον κάνουν λόγο οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες και η ψυχολογία.

Ο πανικός εξηγείται από τα προηγούμενα που είπα, αλλά συγχρόνως ερμηνεύεται και από τον φόβο του θανάτου. Ο άνθρωπος αγαπά την ζωή, θέλει να ζήση όσο το δυνατόν περισσότερο και φοβάται τον θάνατο. Έτσι πρόκειται για τον λεγόμενο πανικό του θανάτου. Αυτό δεν συμβαίνει τώρα με τον κορωνοιό, αλλά πάντοτε όταν μας πλησιάζει ο θάνατος με ποικίλους τρόπους.

Ο φόβος του θανάτου συνδέεται με κάθε ασθένεια, η οποία προκαλεί τον άνθρωπο και τον οδηγεί στα όρια του θανάτου. Ο Χάιντεγκερ έχει τονίσει ότι ο άνθρωπος λειτουργεί με δύο τρόπους, πρώτον με τον λεγόμενο καθημερινό τρόπο, που συνδέεται με την δύναμη, την εξουσία, την υγεία, την κοινωνική δραστηριότητα, και δεύτερον με τον λεγόμενο υπαρξιακό τρόπο, που συνδέεται με την έλευση των ασθενειών και την προσέγγιση του θανάτου.

Όταν κάποιος εισάγεται μέσα στο νοσοκομείο, εξαιτίας κάποιας ασθένειας, αμέσως αρχίζουν τα υπαρξιακά ερωτήματα, όπως το ερώτημα του νοήματος της ζωής και του νοήματος του θανάτου. Επίσης αρχίζουν να λειτουργούν μέσα του διάφορες σκέψεις που τον βασανίζουν κυριολεκτικά, για το ποιος ευθύνεται για την κατάσταση στην οποία έφθασε και, επομένως, τον απασχολούν έντονα οι λεγόμενες «οριακές στιγμές της ζωής του», για τα οποία κάνει λόγο η υπαρξιακή φιλοσοφία και υπαρξιακή ψυχολογία. Γι’ αυτό δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον ασθενή μόνον σωματικά, αλλά στην ολότητά του.

4. Ερώτηση: Τι τελικά είναι ο θάνατος;

Απάντηση: Ο θάνατος δεν είναι απλώς αυτό που συμβαίνει στο τέλος της βιολογικής ζωής, αλλά είναι η φθαρτότητα και η θνητότητα που είναι εγγενείς μέσα στον βιολογικό μας οργανισμό από την αρχή της συλλήψεώς μας.

Η μοριακή βιολογία έχει αποδείξει ότι από τα 25.000 γονίδια που έχει το κύτταρο του ανθρώπου, από την πρώτη στιγμή της γονιμοποιήσεως του ωαρίου, υπάρχουν και τα γονίδια της γηράνσεως (του θανάτου), που βρίσκονται στο λεγόμενο μιτοχονδριακό DNA, που είναι στο κυτταρόπλασμα, και τα γονίδια των ασθενειών.

Επομένως, από την πρώτη στιγμή της συλλήψεως του ανθρώπου, πριν διαφοροποιηθούν τα βλαστοκύτταρα, πριν δημιουργηθούν οι ιστοί και τα όργανα, πριν σχηματοποιηθή ο οργανισμός του εμβρύου, ήδη υπάρχουν τα γονίδια του θανάτου και των ασθενειών. Αυτό σημαίνει ότι ο θάνατος είναι ένα «φορτίο» βιολογικό και ψυχολογικό που κουβαλάμε από την πρώτη στιγμή της συλλήψεώς μας και δημιουργεί τις σταδιακές κρίσεις του θανάτου στην ζωή μας.

5. Ερώτηση: Πως πρέπει να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα του κορωνοιού;

Απάντηση: Η απάντηση πρέπει να κινηθή σε πολλά επίπεδα. Η Επιστήμη κάνει το χρέος της, και θα έχουμε πιστεύω ελπιδοφόρες εξελίξεις στο θέμα αυτό. Η Πολιτεία με τα θεσμικά της όργανα προσπαθεί να περιορίσει την διασπορά του ιού, γιατί την ενδιαφέρει ο άνθρωπος-πολίτης, καθώς επίσης την ενδιαφέρει και το πως θα αντέξη το σύστημα Υγείας σε μια τέτοια μεγάλη «πολεμική επίθεση», γιατί είναι πράγματι ένας εσωτερικός πόλεμος. Και ο άνθρωπος-πολίτης πρέπει να το αντιμετωπίση σε ένα προσωπικό επίπεδο, δηλαδή πέρα από την πειθαρχία στις αποφάσεις των υπευθύνων οργάνων, θα πρέπει να σταθή με υπευθυνότητα πάνω στον λεγόμενο πανικό του θανάτου.

Φυσικά, αυτήν την κρίσιμη ώρα θα πρέπει να στεκόμαστε με σεβασμό και τιμή στους ιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό που εργάζονται με ευθύνη, γνώση και γενναιότητα.

6. Ερώτηση: Και πως αντιμετωπίζουμε τους ασθενείς και γενικότερα την κοινωνία η οποία υποφέρει από υπαρξιακά ερωτήματα;

Απάντηση: Ήδη έχω τονίσει ότι η Πολιτεία με τα θεσμικά της όργανα λαμβάνει τις απαραίτητες αποφάσεις για την προφύλαξη του πληθυσμού. Όμως αυτό δεν είναι αρκετό, επειδή ο άνθρωπος δεν είναι μια μηχανή, έστω και έμψυχη μηχανή, αλλά είναι ένα ον που τον απασχολεί το νόημα της ζωής και το νόημα της ύπαρξης. Πολλές φορές διερωτάται, γιατί να προφυλαχθή από μια ασθένεια, όταν γι’ αυτόν δεν έχει νόημα η ζωή. Τέτοια αντιμετώπιση εκφράζουν πολλές φορές οι ναρκομανείς, όταν τους συνιστούμε να προσέχουν και εκείνοι απαντούν: «δεν θέλω να προσέξω, γιατί για μένα δεν έχει νόημα η ζωή».

Έτσι, δεν μπορεί κανείς να αντιμετωπίζη τέτοιες καταστάσεις μόνον με μέτρα που αναφέρονται στο σώμα του ανθρώπου, ωσάν ο άνθρωπος να είναι απλώς μια βιολογική μηχανή, αλλά χρειάζεται και η ψυχολογική και η πνευματική υποστήριξη. Ήδη γνωρίζουμε ότι όταν περνούσαμε σε μεγάλη ένταση την οικονομική κρίση, πολλοί πολιτικοί και οικονομολόγοι έλεγαν ότι η οικονομία θέλει και την ψυχολογία της για να πάρη μπροστά. Και εγώ ερωτώ: εάν η οικονομία θέλει την ψυχολογία της, η ασθένεια δεν θέλει και αυτή την υπαρξιακή ψυχολογία για να αντιμετωπισθή;

Ο Βίκτωρ Φράνκλ έχει τονίσει ότι τον άνθρωπο τον απασχολεί η «τραγική τριάδα», δηλαδή ο πόνος, η ενοχή και ο θάνατος. Επομένως, πρέπει όλες οι μορφές της επιστήμης να ασχοληθούν ιδιαίτερα με το πρόβλημα που ανέκυψε ώστε να μη θεωρείται ότι ο άνθρωπος είναι μόνον μια βιολογική μηχανή.

7. Ερώτηση: Ποια είναι η άποψή σας για την αντίδραση της Εκκλησίας στο πρόβλημα που προέκυψε;

Απάντηση: Νομίζω ότι η Εκκλησία αντέδρασε και αντιδρά με μεγάλη ψυχραιμία και αυτό συνδέεται με το ότι έχει μια πολύ μεγάλη διαχρονική εμπειρία δύο χιλιάδων ετών, ενώ το Κράτος έχει μια εμπειρία διακοσίων ετών.

Έτσι, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η Εκκλησία της Ελλάδος, η Εκκλησία της Κρήτης, καθώς επίσης και άλλες Εκκλησίες, αντέδρασαν με υπευθυνότητα και σοβαρότητα, γιατί έχουν υπ’ όψη τους τον άνθρωπο ως κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού, ο οποίος έχει αναμφισβήτητα βιολογικές ανάγκες, αλλά έχει κυρίως και προπαντός ψυχολογικές και πνευματικές ανάγκες και μέσα από αυτές αντιμετωπίζονται όλα τα ζητήματα.

8. Ερώτηση: Ποια είναι αυτή η διαχρονική πείρα της Εκκλησίας για την οποία μιλάτε;

Απάντηση: Όπως γνωρίζετε μέσα στην διάρκεια των αιώνων εμφανίσθηκαν πολλές ασθένειες, ενώ η επιστήμη δεν ήταν τόσο ανεπτυγμένη, όσο είναι σήμερα. Έτσι, η Εκκλησία πάντοτε ελάμβανε τα απαραίτητα μέτρα και για την αντιμετώπιση των σωματικών ασθενειών, αλλά και για την ικανοποίηση των πνευματικών και αιωνίων αναγκών του κάθε ανθρώπου.

Να πάρω ως παράδειγμα την ασθένεια της λέπρας. Ήταν μια φοβερή ασθένεια, η οποία για αιώνες ήταν αθεράπευτη και μεταδοτική και απομάκρυναν τους ασθενείς από την κοινωνία και τους έθεταν σε «κοινωνική καραντίνα».

Οι Πατέρες της Εκκλησίας έδειχναν ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνον για την αντιμετώπιση της ασθένειας, αλλά και για την αντιμετώπιση των ασθενών που έπασχαν από αυτήν και έδειχναν ιδιαίτερη αγάπη γι’ αυτούς. Να θυμίσω τον Μ. Βασίλειο, ο οποίος στην Βασιλειάδα είχε έναν χώρο για τους λεπρούς, όταν η λέπρα εθεωρείτο μεταδοτική και ο ίδιος ασπαζόταν τους λεπρούς, για να τους δείξη την αγάπη του.

Θεωρώ ότι πέρα από τον κορωνοιό και οποιονδήποτε ιο υπάρχει ο άνθρωπος με τα υπαρξιακά και πνευματικά προβλήματά του και τις αιώνιες αναζητήσεις του, και γι’ αυτό με ενοχλεί ο ιός του κοινωνικού ρατσισμού και ο ιός του πανικού.

Ο Καρλ Γιάσπερς έχει τονίσει ότι γενικά ο άνθρωπος, και ιδιαίτερα οι άρρωστοι, έχουν ανάγκη από την «υπαρξιακή επικοινωνία».

9. Ερώτηση: Τελευταία έγινε πολύ μεγάλος λόγος για το θέμα του περιορισμού των εκκλησιαστικών ακολουθιών και κυρίως της μεταλήψεως της θείας Κοινωνίας. Ποια είναι η άποψή σας;

Απάντηση: Κατ’ αρχάς θέλω να πω ότι η Εκκλησία λειτούργησε και λειτουργεί συντεταγμένα. Έχουμε «εκκλησιαστική ηγεσία» που είναι η Διαρκής Ιερά Σύνοδος, υπό την προεδρία του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, η οποία νομίζω αντιμετωπίζει το θέμα με υπευθυνότητα και σοβαρότητα. Αυτήν πρέπει να ακούμε κυρίως εμείς οι Επίσκοποι και Κληρικοί και να μην προτρέχουμε ή να διαφοροποιούμαστε από αυτήν, γιατί η Εκκλησία δεν είναι ένα ασύντακτο σώμα, έχει όργανα που αποφαίνονται για τα αναφυόμενα θέματα.

Είπα προηγουμένως ότι η Εκκλησία έχει μια μεγάλη διαχρονική πείρα δύο χιλιάδων ετών στην αντιμετώπιση τέτοιων ζητημάτων. Έτσι, συνέστησε να ακούμε τους ειδικούς και τα θεσμικά όργανα της Πολιτείας που χειρίζονται το θέμα αυτό, απεφάσισε την αναστολή της ποιμαντικής δραστηριότητάς της, συμβούλευσε για τον περιορισμό των ηλικιωμένων και των ευπαθών ομάδων στα σπίτια τους, αλλά με διαφόρους τρόπους αφήνει ανοικτό το παράθυρο της επικοινωνίας των ανθρώπων με τον Θεό.

Όπως χρειάζεται εξαερισμός των σπιτιών μας, δηλαδή να ανοίγουμε τα παράθυρα για να ανανεώνεται ο αέρας και να εισέρχεται ο ήλιος, έτσι και η Εκκλησία είναι ένα παράθυρο στην ζωή μας, που ανανεώνει τον μολυσμένο αέρα, μας κάνει να βλέπουμε πιο μακριά και να εισέρχεται ένας άλλος ήλιος στην ζωή μας, που θα σκοτώνη τα πνευματικά μικρόβια και τους πνευματικούς ιούς.

Ως προς την θεία Κοινωνία και πάλι η Εκκλησία έχει μια μεγάλη διαχρονική πείρα. Όπως στα επιστημονικά θέματα τονίζεται η μεγάλη αξία της βιβλιογραφίας για αντιμετώπισή τους, έτσι και η Εκκλησία έχει την δική της «βιβλιογραφία», που λέει πως με την θεία Κοινωνία προσφέρεται ο Χριστός που είναι η αιώνια ζωή και θεραπεύει τις πνευματικές ασθένειες των ανθρώπων, μερικές φορές και τις σωματικές ασθένειες. Δεν μπορεί κανείς να εξαναγκάση την Εκκλησία να αρνηθή την ταυτότητά της.

10. Ερώτηση: Πως βλέπετε την άποψη μερικών να συστήση η Εκκλησία να μην προσέρχονται στην θεία Κοινωνία από τον φόβο της μεταδόσεως του κορωνοιού;

Απάντηση: Η Εκκλησία πάντοτε συνιστά σε αυτούς που θέλουν να κοινωνήσουν να το κάνουν με τις προϋποθέσεις, που φαίνονται στην προτροπή: «μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε». Τίποτε δεν γίνεται απροϋπόθετα στην Εκκλησία. Εγώ προσωπικά έβλεπα ότι τα τελευταία χρόνια πολλοί κοινωνούσαν χωρίς να τηρούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις, που είναι η μετάνοια, η εξομολόγηση, η νηστεία, και αυτό με στενοχωρούσε. Επομένως, προτρέπω τους Χριστιανούς να μη κοινωνούν χωρίς τις απαραίτητες εκκλησιολογικές προϋποθέσεις.

Πάντως, όπως είπα προηγουμένως, οι Ιερείς κοινωνούν τους ανθρώπους, τους αρρώστους χωρίς να σκέφτονται ότι μεταδίδουν ασθένειες στους κοινωνούντες ή ότι οι ίδιοι θα προσλάβουν κάποιες ασθένειες από το Σώμα του Χριστού. Τρανταχτό παράδειγμα είναι οι Ιεροί Ναοί στα Νοσοκομεία, στους οποίους Ναούς προσέρχονται υγιείς και άρρωστοι και όλοι κοινωνούν από το ίδιο Σώμα και Αίμα του Χριστού, παρά τους ποικίλους ιούς και τα διάφορα μικρόβια που κυκλοφορούν.

Το ίδιο παρατηρούμε, ότι αυτό που μέχρι τώρα όλοι επαινούσαν, ότι οι Ιερείς εργάζονταν ποιμαντικά και κοινωνούσαν στα σανατόρια και στα νοσοκομεία των λοιμωδών νόσων και άλλων χώρων, όπως στην Σπιναλόγκα. Δεν καταλαβαίνω τι έχει αλλάξει από τότε μέχρι σήμερα.

11. Ερώτηση: Υπάρχουν μερικοί που ισχυρίζονται ότι η φοβία ως προς την θεία Κοινωνία δεν έχει σχέση με την πίστη ή την απιστία των Χριστιανών. Τι λέτε γι’ αυτό;

Απάντηση: Όλα τα θέματα της ζωής μας και ο τρόπος με τον οποίο τα αντιμετωπίζουμε έχουν σχέση με την πίστη και όλα δείχνουν κατά πόσον κανείς πιστεύει πραγματικά στον Θεό. Η αγάπη συνδέεται αναπόσπαστα με την πίστη, δηλαδή δεν εννοείται αγάπη χωρίς την πίστη ούτε και πίστη χωρίς την αγάπη. Όμως η Εκκλησία αντιμετωπίζει όλα τα θέματα ποιμαντικά, ασκεί είτε την ακρίβεια είτε την οικονομία και, οπωσδήποτε, η μετάνοια είναι στοιχείο ορθοδόξου ήθους.

12. Ερώτηση:Ποια είναι η τελική σας άποψη για το θέμα που ανέκυψε;

Απάντηση: Νομίζω χρειάζεται ψυχραιμία, νηφαλιότητα και σοβαρότητα, και όλα θα βρούν τον δρόμο τους. Ο ιός του πανικού και ο λεγόμενος «παρανοιός» είναι χειρότεροι από τον κορωνοιό. Η Ιερά Σύνοδος θα λαμβάνη τις κατάλληλες αποφάσεις ανάλογα με την εξέλιξη του θέματος, αλλά, πέρα από τις απαραίτητες προφυλάξεις, χρειαζόμαστε πίστη στην Πρόνοια του Θεού.