Κάθε άλλο παρά πρέπει να υποτιμήσεις κανείς τις επιπτώσεις του διεθνούς πολέμου των δασμών πάνω στην ΕΕ, επειδή για την ώρα έχει πέσει στα «μαλακά» σε σχέση με τα πιο «απαισιόδοξα» σενάρια τα οποία είχαν διαμορφώσει οι οικονομικοί αναλυτές.
Συγκεκριμένα, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, κατά τη διάρκεια του 4ου διεθνούς συνεδρίου νομισματικής πολιτικής της κεντρικής τράπεζας της Φινλανδίας (30 Σεπτεμβρίου 2025), ανέδειξε δύο κρίσιμα σημεία σχετικά με τους δασμούς στην ΕΕ, τα οποία πέρασαν σχετικά απαρατήρητα από τα μέσα ενημέρωσης.
Πρώτον, η επίτευξη του στόχου για δαπάνες άμυνας 5% του ΑΕΠ από τα κράτη – μέλη του ΝΑΤΟ δεν αρκεί για να αντισταθμίσει τις απώλειες που προκαλούν οι αμερικανικοί δασμοί. Δεύτερον, πολλές εταιρείες συνεχίζουν να μειώνουν τα αποθέματά τους και να απορροφούν τις επιπτώσεις στα περιθώρια κέρδους τους, γεγονός που σημαίνει ότι οι πλήρεις αρνητικές συνέπειες των δασμών δεν έχουν ακόμη γίνει εμφανείς.
1. Δεν αρκεί ο ΝΑΤΟϊκός στόχος του 5% ως ρελάνς απέναντι στους δασμούς
Η ΕΚΤ είχε αρχικά εκτιμήσει τους κινδύνους για την ανάπτυξη ως πτωτικούς, βασιζόμενη σε εκτεταμένη ανάλυση σεναρίων που περιλάμβανε πιθανή κλιμάκωση και αντισταθμιστικές δυνάμεις, όπως η αύξηση των δαπανών για άμυνα και υποδομές.
Παρόλα αυτά, τα αποτελέσματα της ανάλυσης καταδεικνύουν ότι οι σημαντικότεροι κίνδυνοι παραμένουν πτωτικοί: η σοβαρή κλιμάκωση των εμπορικών εντάσεων μπορεί να μειώσει σωρευτικά την ανάπτυξη κατά περίπου μία ποσοστιαία μονάδα στον ορίζοντα προβολής. Ακόμη και η πλήρης εκπλήρωση των δεσμεύσεων των κρατών μελών στο ΝΑΤΟ δεν θα επαρκούσε για να αντισταθμίσει αυτή την επίδραση.
2. Φόβοι για την ανάπτυξη όταν τελειώσουν τα αποθέματα των εταιρειών
Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζει να βρίσκεται σε ένα περιβάλλον γεω-οικονομικών και γεωπολιτικών σοκ, με τους δασμούς των ΗΠΑ να αποτελούν μια σημαντική πηγή αβεβαιότητας. Όπως τόνισε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, οι «γνωστοί – άγνωστοι» παράγοντες παραμένουν σταθερό χαρακτηριστικό του διεθνούς περιβάλλοντος. Οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να μειώνουν τα αποθέματά τους και να απορροφούν τις επιπτώσεις στους περιθώρια κέρδους, γεγονός που σημαίνει ότι οι πλήρεις συνέπειες των αμερικανικών δασμών δεν έχουν ακόμη καταστεί σαφείς.
Ο τρόπος με τον οποίο θα εξελιχθούν αυτοί οι παράγοντες έχει άμεση επίπτωση στη νομισματική πολιτική, όχι μόνο μέσω του αντίκτυπου στην ανάπτυξη, αλλά και στη δυνητική ανάπτυξη. Εάν οι επιχειρήσεις θεωρήσουν το νέο περιβάλλον ως ένα διαρκές σοκ εμπιστοσύνης, υπάρχει ο κίνδυνος μετατόπισης επενδύσεων εκτός της ζώνης του ευρώ, μειώνοντας τη δυνητική ανάπτυξη. Η χαμηλότερη δυνητική ανάπτυξη θα ασκούσε καθοδική πίεση στα πραγματικά επιτόκια και θα περιορίσει τον διαθέσιμο χώρο πολιτικής της ΕΚΤ.
Προτεραιότητα στην εσωτερική αγορά: Το αντίβαρο στους δασμούς των ΗΠΑ
Ωστόσο, είναι δυνατές και άλλες οδοί εάν οι κυβερνήσεις ενεργήσουν αποφασιστικά και δώσουν στις εταιρείες νέους λόγους να είναι σίγουρες. Ένας παράγοντας που συχνά παραλείπεται στη συζήτηση για τους δασμούς είναι ότι η εσωτερική αγορά είναι πολύ πιο σημαντική για το εμπόριο από την παγκόσμια αγορά. Η ανάλυση του ΕΚΤ δείχνει ότι μια αύξηση μόλις 2% στο ενδο – ευρωπαϊκό εμπόριο θα ήταν αρκετή για να αντισταθμίσει την απώλεια εξαγωγών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες που προκαλείται από τους υψηλότερους δασμούς.
Αυτός είναι ένας πειστικός λόγος για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που προσδιορίζονται σε πρόσφατες εκθέσεις των Mario Draghi και Enrico Letta, ιδίως την απλοποίηση της επαχθούς ρύθμισης, την ολοκλήρωση της Ενιαίας Αγοράς και την οικοδόμηση μιας πραγματικής ευρωπαϊκής κεφαλαιαγοράς. Οι ίδιες μεταρρυθμίσεις θα βοηθούσαν επίσης τις ευρωπαϊκές εταιρείες να υιοθετήσουν την τεχνητή νοημοσύνη ταχύτερα. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα ένα θετικό πρόσημο για τη δυνητική ανάπτυξη, συμβάλλοντας στην εξισορρόπηση των αρνητικών δυνάμεων που προέρχονται από το εξωτερικό.
Συμπερασματικά, το μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας δεν είναι προκαθορισμένο και δεν υπάρχει περιθώριο εφησυχασμού. Η ΕΚΤ πρέπει να παραμείνει ευέλικτη και έτοιμη να ανταποκριθεί στα δεδομένα καθώς αυτά εξελίσσονται, χωρίς προκαθορισμένες δεσμεύσεις για την πορεία των επιτοκίων. Η ισορροπία μεταξύ αρνητικών εξωτερικών δυνάμεων και εσωτερικών πολιτικών δράσεων θα καθορίσει την πορεία της ανάπτυξης και τη σταθερότητα της ζώνης του ευρώ.
