Η Κρήτη εισέρχεται δυναμικά στην εποχή των διαστημικών τεχνολογιών, καθώς η συνεργασία του ΙΤΕ με την OHB Hellas διαμορφώνει τις βάσεις για τη μετατροπή του νησιού σε έναν νέο κόμβο καινοτομίας. Με την τεχνογνωσία ενός ευρωπαϊκού κολοσσού και την ερευνητική ισχύ των κρητικών ιδρυμάτων, στόχος είναι η δημιουργία ενός «Τριγώνου Καινοτομίας Διαστήματος» που θα φέρει στην Ελλάδα προηγμένες υποδομές, νέες θέσεις υψηλής εξειδίκευσης και ενίσχυση της παρουσίας της χώρας σε διεθνείς διαστημικές αποστολές

Μέσα σε ένα αγώνα καινοτομίας και εξέλιξης μπαίνει δυναμικά η Κρήτη, καθώς το νησί στην πράξη αναγνωρίζεται ως ένα παραγωγικό κέντρο διαστημικών τεχνολογιών: ανάμεσα στους τιτάνες της βιομηχανίας του διαστήματος παίρνει θέση πλέον το νησί μας, καθώς μία νέα συνεργασία του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας έφερε στο “φως” την εταιρεία, η οποία μπορεί και στοχεύει στο να εξελίξει την Κρήτη σε ένα “Νησί του Διαστήματος”. Αυτή η φράση έρχεται από την ίδια τη διευθύνουσα σύμβουλο της ΟΗΒ Hellas, κ. Κατερίνα Πανοπούλου, η οποία μίλησε στη “Νέα Κρήτη” και το neakriti.gr, για το πώς μπορεί να γίνει η Κρήτη ένας δυνατός παίκτης σε αυτόν τον πλέον ανταγωνιστικό και εξελισσόμενο τομέα. 

Μόλις αυτό το φθινόπωρο ήρθε για πρώτη φορά “στον φακό” της κρητικής επικαιρότητας η OHB Hellas, όμως οι διεργασίες για την ανάδειξή της στη χώρα χρειάστηκαν καιρό προγραμματισμού και διαπραγματεύσεων. Τόσο η εδραίωση της θυγατρικής του ομίλου OHB στην Αθήνα, όσο και η συνεργασία με το ΙΤΕ και η δικτύωση της OHB Hellas με το τεχνολογικό πάρκο του Ιδρύματος στο Ηράκλειο έχουν περάσει από ένα χρονοδιάγραμμα προετοιμασίας. Η OHB έχει “ριζώσει” στην Ελλάδα από το 2018, με στόχο τόσο την προώθηση νέων καινοτόμων θέσεων εργασίας για τους επιστήμονες της χώρας, όσο και τη συνεργασία με τα ελληνικά ακαδημαϊκά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα. 

Η συνεργασία της εταιρείας με το ΙΤΕ ήρθε στο Ηράκλειο για να γίνει η ενσάρκωση αυτού ακριβώς του τελευταίου στόχου, με σκοπό να θέσει έναν ακόμη, ίσως τον μεγαλύτερο όλων: να δημιουργήσει ένα τρίγωνο Καινοτομίας Διαστήματος, με το ΙΤΕ ως τον ερευνητικό πυλώνα, το Πανεπιστήμιο Κρήτης για την εκπαίδευση και την ανάπτυξη ταλέντων και την OHB Hellas ως τον βιομηχανικό πρωτοπόρο. Σε μία αγορά που όριό της έχει το άπειρο μπαίνει η Κρήτη με την OHB Hellas και τους Έλληνες επιστήμονες στην πρώτη γραμμή. 

Τεχνολογίες με όριο “το άπειρο” 

Η κ. Πανοπούλου, μιλώντας στη “Νέα Κρήτη” και το neakriti.gr, παρουσιάζει με λεπτομέρεια τι εστί “Νησί του Διαστήματος” και ποιες είναι οι προοπτικές του, ενώ παράλληλα κάνει μία αποτίμηση για τα 7 χρόνια λειτουργίας της OHB Hellas, για να δώσει μία εικόνα του τι μπορεί να γίνει και στην Κρήτη. Αξίζει να σημειωθεί πως η διευθύνουσα σύμβουλος της εταιρείας έχει για μία 10ετία καταγράψει την πορεία της στο κέντρο του ομίλου ΟΗΒ στη Γερμανία, λαμβάνοντας μέρος σε επιτυχημένα προγράμματα υπό την αιγίδα και τη συνεργασία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. 

Όπως θα πει και η ίδια, η OHB Hellas “γεννήθηκε” με απώτερο σκοπό να φέρει τη βιομηχανία των διαστημικών τεχνολογιών στην Ελλάδα, τόσο για τις ανάγκες της αγοράς, όσο και για να δώσει ώθηση στους νέους επιστήμονες που βγαίνουν με περίσσιο πάθος για να καινοτομήσουν από τα πανεπιστήμια, για να μη χρειάζεται να φύγουν στο εξωτερικό, όπως εκείνη αναγκάστηκε να κάνει ως νέα επιστήμονας. 

* Αρχίζοντας με μία ανασκόπηση της OHB Hellas, μέσα σε αυτά τα 7 χρόνια λειτουργίας θεωρείτε πως πετύχατε τους στόχους σας; 

«Όταν ιδρύθηκε η OHB Hellas, διαδραμάτισα κεντρικό ρόλο στην έλευση μιας από τις κορυφαίες διαστημικές εταιρείες της Ευρώπης στην Ελλάδα. Ως μία από τις Ελληνίδες επιστήμονες με πάθος για το διάστημα, αναγκάστηκα να φύγω από τη χώρα για να “χτίσω” την καριέρα μου. Σήμερα, με πραγματική υπερηφάνεια μπορώ να πω ότι έφερα έναν ευρωπαϊκό διαστημικό πρωταθλητή στη χώρα μου. Αυτό δεν ήταν απλώς μια επιχειρηματική απόφαση, ήταν μια στρατηγική κίνηση για τη δημιουργία πραγματικών ευκαιριών στη χώρα. Η ίδρυση της OHB Hellas ήταν μια ξεκάθαρη ένδειξη της εμπιστοσύνης μας στο δυναμικό της Ελλάδας και στην ηγεσία της. Ωστόσο, με την πάροδο των ετών, έχουμε διαπιστώσει ότι η εθνική ηγεσία, ιδίως στην Αττική, συχνά δίνει προτεραιότητα στη βραχυπρόθεσμη προβολή έναντι μιας μακροπρόθεσμης βιομηχανικής στρατηγικής. Αυτό έχει καταστήσει δύσκολη την κατανόηση των πραγματικών προθέσεων της Ελλάδας στον διαστημικό τομέα, τόσο στον πολιτικό όσο και στον αμυντικό. Χωρίς ένα σαφές εθνικό όραμα, είναι δύσκολο να οικοδομηθεί μια βιώσιμη δυναμική. 

Ως εκ τούτου, η OHB Hellas βασίζεται σήμερα σε μεγάλο βαθμό στην αφοσίωση και την ανθεκτικότητα της ομάδας και της διοίκησής της. Η λειτουργία στην Ελλάδα είναι σημαντικά πιο δύσκολη σε σύγκριση με άλλες χώρες όπου δραστηριοποιείται η OHB. Παρ’ όλα αυτά, παραμένουμε προσηλωμένοι στην εξεύρεση λύσεων. Μια πολλά υποσχόμενη προοπτική βρίσκεται στην περιφερειακή ηγεσία - ιδίως στην Κρήτη. Πιστεύουμε ότι η Κρήτη έχει τη δυνατότητα να εξελιχθεί σε ένα “Διαστημικό Νησί”, έναν κόμβο καινοτομίας, έρευνας και βιομηχανικής ανάπτυξης. Με τη σωστή υποστήριξη, αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο καμπής για τις διαστημικές φιλοδοξίες της Ελλάδας. 

Τα τελευταία επτά χρόνια, η OHB Hellas εξελίχθηκε από μια φιλόδοξη ιδέα σε έναν σταθερό συντελεστή του ελληνικού διαστημικού οικοσυστήματος. Όταν ξεκινήσαμε την εταιρεία, στόχος μας ήταν να δημιουργήσουμε μια βιώσιμη παρουσία στη χώρα, δημιουργώντας θέσεις εργασίας υψηλής αξίας, μεταφέροντας τεχνογνωσία και επιτρέποντας στην Ελλάδα να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο στα ευρωπαϊκά διαστημικά προγράμματα. Αν και ο αρχικός στόχος των 50-70 εργαζομένων μέσα σε πέντε χρόνια ήταν φιλόδοξος, έχουμε δημιουργήσει μια εξειδικευμένη ομάδα που συνεχίζει να αναπτύσσεται σταθερά. Ακόμα πιο σημαντικό, έχουμε εδραιώσει μακροχρόνιες συνεργασίες με ελληνικά πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και βιομηχανικούς εταίρους, θέτοντας τα θεμέλια για μελλοντική επέκταση». 

* Υπάρχει κάποιο project ή κάπου όπου έχετε συμβάλλει σημαντικά, πέρα από τη δημιουργία της OHB Hellas, που είναι άξιο αναφοράς; 

«Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματά μας είναι η συμβολή μας στην ανάπτυξη προηγμένων δορυφορικών συστημάτων, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής μας στην αποστολή PLATO του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Η PLATO έχει σχεδιαστεί για να αναζητήσει εξωπλανήτες παρόμοιους με τη Γη, και η OHB Hellas έχει συμβάλει στη μηχανική και την υποστήριξη σε επίπεδο συστημάτων αυτής της σύνθετης επιστημονικής αποστολής. Είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα του πώς η ελληνική τεχνογνωσία συμβάλλει στην αιχμή της ευρωπαϊκής επιστήμης. Σήμερα, είναι πραγματικότητα ότι ένας νέος Έλληνας μηχανικός μπορεί να ονειρεύεται να παραμείνει στη χώρα και να έχει θέση εργασίας σε μια από τις πιο σημαντικές ευρωπαϊκές διαστημικές αποστολές, όπως η PLATO, σε ρόλο υψηλής αξίας, όπως αυτός του Μηχανικού Διαστημικών Συστημάτων. Πρόσφατα ανακοινώσαμε τη συμμετοχή μας στην επόμενη μεγάλη επιστημονική αποστολή LISA, που θα μελετήσει βαρυτικά κύματα και θα εκτοξευθεί το 2035 (αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι τα βαρυτικά κύματα είναι “διαταραχές”, οι οποίες διαδίδονται στον χωροχρόνο και προκαλούνται από την κίνηση των υλικών σωμάτων, όπως ένα σκάφος που πλέει σε ήρεμα νερά, προκαλεί “κύματα” στην επιφάνεια της θάλασσας). 

Έχουμε επίσης σημειώσει πρόοδο προς τον στόχο μας για την ανάπτυξη ελληνικών μικροδορυφόρων. Αν και δεν έχουμε εκτοξεύσει ακόμη κάποιον, εργαζόμαστε ενεργά για την υλοποίηση του πρώτου ελληνικού υποσυστήματος/μονάδας και των σχετικών αποστολών. Ιδιαίτερα σε τομείς όπως η αντιμετώπιση καταστροφών, η παρατήρηση της Γης και η επίγνωση της κατάστασης, όπου η Ελλάδα έχει μοναδικές ανάγκες και δυνατότητες. Παρά τις προκλήσεις, παραμένουμε αισιόδοξοι και συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι η Ελλάδα θα στραφεί σύντομα σε μια πιο στρατηγική προσέγγιση, επενδύοντας σε εθνικές λύσεις με μακροπρόθεσμο ορίζοντα 7-10 ετών. Η κάλυψη κρίσιμων αναγκών, ιδιαίτερα στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας, απαιτεί κατά την εμπειρία μας τη συμβολή ισχυρών βιομηχανικών εταίρων και όχι την αποκλειστική ανάθεση τέτοιων έργων σε πανεπιστημιακές, ερευνητικές ή start up προσπάθειες. Η ΟΗΒ Hellas δεν ήρθε στην Ελλάδα ως ένα απλό γραφείο πωλήσεων για την προώθηση προϊόντων του ομίλου, όπως έχουν κάνει άλλες εταιρείες. Αντιθέτως, ιδρύθηκε ως στρατηγικός βιομηχανικός εταίρος, με στόχο τη δημιουργία τεχνολογιών και συστημάτων στην Ελλάδα, τα οποία ενσωματώνονται σε σημαντικές ευρωπαϊκές διαστημικές αποστολές. Αυτή η στρατηγική επιλογή αποδεικνύει τη δέσμευσή μας για μακροπρόθεσμη παρουσία και ουσιαστική συμβολή στην ανάπτυξη της ελληνικής διαστημικής βιομηχανίας». 

* Να ρωτήσω αν υπάρχει κάποιος “καρπός” της καινούργιας αυτής συνεργασίας με το ΙΤΕ, ο οποίος αξίζει να σημειωθεί;  

«Το ΙΤΕ υπήρξε ένας από τους πιο ισχυρούς και σταθερούς υποστηρικτές της OHB Hellas από τις πρώτες μας ημέρες. Η συνεργασία μας δεν είναι απλώς θεωρητική, έχει ήδη αποδώσει απτά αποτελέσματα. Μαζί υλοποιήσαμε επιτυχώς διαστημικά έργα, συμπεριλαμβανομένης της τοποθέτησης του πρώτου ελληνικού αλγορίθμου τεχνητής νοημοσύνης σε τροχιά, σε δορυφόρο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Ο αλγόριθμος αυτός, με την ονομασία Multi-Frame Super Resolution, αποτελεί ορόσημο για την ελληνική καινοτομία στο διάστημα. Αυτό που καθιστά αυτή τη συνεργασία τόσο αποτελεσματική είναι το κοινό όραμα και η ενεργή εμπλοκή. Το ΙΤΕ έχει δείξει γνήσιο ενδιαφέρον για τη στρατηγική μας, συμβάλλοντας με ιδέες και αναζητώντας ενεργά ευκαιρίες μαζί μας. Αυτός ο ενάρετος κύκλος, που ερευνητικοί φορείς και βιομηχανία συνεργάζονται στενά, είναι απαραίτητος για την επιτυχία. Βλέπουμε αυτό το μοντέλο να λειτουργεί αποτελεσματικά σε ηγέτιδες διαστημικές χώρες, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, όπου οι βιομηχανικοί πρωταθλητές συνεργάζονται στενά με ερευνητικά ιδρύματα. 

Ένα βασικό μάθημα από αυτές τις χώρες είναι η σημασία της φυσικής εγγύτητας. Στο Ηράκλειο, διαπιστώνουμε ένα σαφές κενό στην παρουσία διαστημικής βιομηχανίας. Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι υπάρχει μια μοναδική ευκαιρία να προτείνουμε ένα νέο μοντέλο για την περιοχή: ένα Τρίγωνο Καινοτομίας Διαστήματος, με το ΙΤΕ ως τον ερευνητικό πυλώνα, το Πανεπιστήμιο Κρήτης για την εκπαίδευση και την ανάπτυξη ταλέντου και την OHB Hellas ως τον βιομηχανικό πρωτοπόρο. Αυτό το όραμα θα μπορούσε να μεταμορφώσει την Κρήτη σε ένα πραγματικό “Διαστημικό Νησί” - έναν περιφερειακό κόμβο καινοτομίας, τεχνολογίας και στρατηγικής αυτονομίας. Με τη σωστή υποστήριξη, θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο για το πώς η Ελλάδα μπορεί να ηγηθεί στον διαστημικό τομέα μέσω περιφερειακής ηγεσίας και έξυπνης συνεργασίας. Δεν ακούγεται τόσο ελκυστικό, αλλά αποτελούν υπεύθυνα βήματα προς τα εμπρός από έναν οικογενειακό όμιλο με εμπειρία άνω των 40 ετών στα διαστημικά συστήματα». 

* Θεωρείτε πως η Κρήτη έχει τις προδιαγραφές για να γίνει αυτό που οραματίζεστε; Τι πιστεύετε ότι έχει το νησί να κερδίσει από αυτό; 

«Έχω ήδη αναφέρει κάποια στοιχεία στις προηγούμενες απαντήσεις μου. Η Κρήτη διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά για να εξελιχθεί σε έναν κόμβο διαστημικής τεχνολογίας, αυτό που αποκαλέσαμε “Space Island”. Ο συνδυασμός γεωγραφικής θέσης, ερευνητικής αριστείας και ανθρώπινου δυναμικού δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να φιλοξενήσει κρίσιμες υποδομές και να υποστηρίξει καινοτόμες εφαρμογές στον τομέα του διαστήματος. Ο διαστημικός ανταγωνισμός έχει επιστρέψει δυναμικά και η Ελλάδα, μέσω της Κρήτης, μπορεί να διεκδικήσει ρόλο σε αυτή τη νέα εποχή. Το νησί έχει πολλά να κερδίσει: επενδύσεις, νέες θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης, τεχνολογική ανάπτυξη και διεθνή αναγνώριση. Με τη σωστή στρατηγική, η Κρήτη μπορεί να γίνει σημείο αναφοράς για την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Δεν μπορούμε να το πετύχουμε μόνοι μας, χρειαζόμαστε τη στήριξη της Περιφέρειας. Το διάστημα είναι θεσμικό πεδίο: Πάντα ξεκινά από πολιτική φιλοδοξία και μακροπρόθεσμο εθνικό όραμα». 

Άμυνα και ασφάλεια 

Η ανάπτυξη Orbital high-performance computing 

* Το ΙΤΕ έχει πολλάκις επενδύσει στις τεχνολογίες “διπλής χρήσης” (dual use). Ενόψει της έντονα τεταμένης γεωπολιτικής επικαιρότητας, σκέφτεστε να διαθέσει τις τεχνολογίες της η OHB Hellas και για τις ανάγκες της βιομηχανίας της άμυνας; 

«Ένας από τους βασικούς τεχνολογικούς άξονες στους οποίους επενδύουμε είναι η ανάπτυξη orbital high-performance computing, μια εξειδικευμένη και κρίσιμη αγορά, καθώς στοχεύει σε εφαρμογές άμυνας και ασφάλειας που είναι χρονικά κρίσιμες (time-critical). Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο χρήστης χρειάζεται τα δεδομένα άμεσα. Αυτή είναι η τεχνολογία που θέλουμε να φέρει την ελληνική σημαία στο διάστημα ως το πρώτο ελληνικό υποσύστημα με δυνατότητα εξαγωγών. Αν αναλογιστούμε ότι η Ελλάδα είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος εδώ και 20 χρόνια και δεν έχει ακόμη πετάξει ούτε ένα ελληνικό υποσύστημα, γίνεται σαφής η ανάγκη για αλλαγή στρατηγικής. Ελπίζω ότι όλοι μας, ως Έλληνες πολίτες, αναγνωρίζουμε τη σημασία της ανάπτυξης ουσιαστικών τεχνολογιών στη χώρα - τεχνολογιών που ενισχύουν την αγορά εργασίας, προωθούν την καινοτομία και δημιουργούν προστιθέμενη αξία. Στην ΟΗΒ, δε θεωρούμε ένα προϊόν ελληνικό απλώς επειδή αγοράστηκε από ελληνικό ΑΦΜ, όπως δε θα λέγαμε ποτέ ότι ένα αυτοκίνητο VW είναι ελληνικό επειδή αγοράστηκε στην Ελλάδα. Δυστυχώς, αυτή η λογική έχει επικρατήσει μέχρι σήμερα και στον διαστημικό τομέα». 

Εξερεύνηση 

Σκίνακας και πρόγραμμα PLATO 

* Ως μέρος της συνεργασίας σας με το ΙΤΕ, έχει χρησιμοποιηθεί το Αστεροσκοπείο του Σκίνακα σε projects όπως το PLATO, για την εξερεύνηση των αστεριών; 

«Όσον αφορά στην αποστολή PLATO, η οποία αναμένεται να εκτοξευθεί το 2026, η OHB Hellas παρακολουθεί στενά την πρόοδό της, καθώς αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά προγράμματα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Το πρόγραμμα LISA ακολουθεί, με απαρχή το 2025 και εκτόξευση το 2035, με συντονιστή την OHB System της Γερμανίας και την OHB Hellas, να συμμετέχει ενεργά στον τομέα space systems engineering. Η συνεργασία μας με το ΙΤΕ και το Αστεροσκοπείο Σκίνακα είναι στρατηγικής σημασίας για εμάς και αποτελεί σαφές παράδειγμα του πώς η σύνδεση της βιομηχανίας με την έρευνα μπορεί να δημιουργήσει πραγματική προστιθέμενη αξία για τη χώρα. Μελλοντικές αποστολές του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, όπως η ESA OpSTAR (Optical Synchronized Time And Ranging), αναμένεται να αξιοποιήσουν επίγειες υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των οπτικών παρατηρητηρίων, για τη βαθμονόμηση οργάνων που θα αποτελέσουν τη βάση των επόμενης γενιάς συστημάτων πλοήγησης. 

Αυτή η εξέλιξη αναδεικνύει τη σημασία ύπαρξης προηγμένων ερευνητικών υποδομών όπως το Αστεροσκοπείο Σκίνακα, το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΙΤΕ, και ενισχύει τον ρόλο της Ελλάδας ως ενεργού εταίρου σε κρίσιμες τεχνολογικές αλυσίδες αξίας που σχετίζονται με το διάστημα. Χρειαζόμαστε υποστήριξη για την υλοποίηση αυτού του οράματος, για την επιλογή της κατάλληλης τοποθεσίας στην Κρήτη, όπου θα αναπτυχθεί ένα διαστημικό εργοστάσιο, το οποίο θα λειτουργεί σε στενή συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης και με το ΙΤΕ, και θα προσελκύει μηχανικούς από την Κρήτη, άλλες περιφέρειες και το εξωτερικό, οι οποίοι θα επιθυμούν να δημιουργήσουν αξία τοπικά ενισχύοντας τον ρόλο της Ελλάδας ως ενεργού εταίρου σε κρίσιμες τεχνολογικές αλυσίδες αξίας στον τομέα του διαστήματος».