Όπως και στην μητροπολιτική Ελλάδα έτσι και στις ελληνικές αποικίες στην Μεγάλη Ελλάδα της Ιταλίας οι Έλληνες έκτισαν μεγαλοπρεπείς ναούς για τους θεούς.

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός που επικράτησε ήταν κυρίως ο Δωρικός. Ένας λόγος για αυτό είναι ότι η Ιωνία στην ανατολή, όπου γεννήθηκε ο Ιωνικός ρυθμός , ήταν αρκετά μακριά για να επηρεάσει καλλιτεχνικά τις αρχιτεκτονικές απόψεις των Ελλήνων της Δύσης.

Σήμερα οι ναοί της μεγάλης Ελλάδος είναι  οι καλύτερα διατηρημένοι του Ελληνικού κόσμου .Οι περισσότεροι επιβλητικοί σε μέγεθος προκαλούν δέος στον επισκέπτη θυμίζοντάς του την Ελληνική κυριαρχία στην περιοχή. 

Ο ναός του Απόλλωνα στις Συρακούσες 

Ο δωρικός ναός του Απόλλωνα βρίσκεται κτισμένος στο νησάκι Ορτυγία των Συρακουσών.

Η κατασκευή του ανάγεται στο 570 π.Χ. περίπου. Είναι ο αρχαιότερος γνωστός ναός μεγάλου μεγέθους στη Σικελία.

Ο ναός , όπως συνηθιζόταν την αρχαϊκή εποχή ήταν αρκετά επιμήκης με  μήκος 58,10 μ. και πλάτος 24,50 μ. Είχε έξι μονολιθικούς κίονες στο πλάτος (εξάστυλος) και 17 στο μήκος.

Στα χρόνια του Βυζαντίου είχε μετατραπεί σε χριστιανική εκκλησία. Αργότερα μετατράπηκε σε τζαμί από τους Άραβες, και ξανά έγινε χριστιανική εκκλησία . Αργότερα ερήμωσε και κατέπεσε η οροφή και όλο το κτίριο, ενώ τα υλικά της λεηλατήθηκαν για να χρησιμοποιηθούν για άλλα κτίρια.

Από τον vαό σήμερα έχουν απομείνει ατόφιοι μόνο δυο κίονες με τα κιονόκρανα τους και μερικοί ακόμα μισοκατεστραμμένοι καθώς και μέρος του εσωτερικού τοίχου.

Ο ναός της Αθηνάς στις Συρακούσες 

Ο ναός της Αθηνάς ήταν κτίριο δωρικού ρυθμού και είχε κτιστεί τον πέμπτο αιώνα π.Χ. από τον τύραννο Γέλωνα μετά τη νίκη επί των Καρχηδονίων στη μάχη της Ιμέρας το 480 π.Χ.

Ήταν ένας ναός περίπτερος με έξι κίονες στο πλάτος και 14 στο μήκος , κτισμένος με τον κλασικό κανόνα που αναπτύχθηκε στην κυρίως Ελλάδα.  Οι διαστάσεις του ναού ήταν  22  επί  55 μέτρα

Σύμφωνα με τον Ρωμαίο ιστορικό Τίτο Λίβιο ο ναός είχε θαυμαστή διακόσμηση με υπέροχα έργα ζωγραφικής και ανάγλυφες παραστάσεις τα οποία αφαίρεσε ο άρπαγας  Ρωμαίος διοικητής της Σικελίας Γάιος Βέρρες αφήνοντας τον ναό γυμνό με παραμορφωμένους τοίχους .

Τον έβδομο αιώνα μ.χ , ο ναός μετασκευάστηκε σε χριστιανική εκκλησία .

Σήμερα είναι ορατοί οι κίονες του αρχαίου ναού τόσο έξω όσο και μέσα στον σύγχρονο καθεδρικό ναό θυμίζοντας σε επισκέπτες και πιστούς το ένδοξο παρελθόν της πόλης των Συρακουσών.

Ο ναός της Ήρας στην Ποσειδωνία 

Ο ναός της Ήρας στην Ποσειδωνία είναι  χτισμένος το 550 π.Χ περίπου.

Είναι ο πρώτος γνωστός ναός που είχε χτιστεί στην Ποσειδωνία. Ανήκει στο γενικότερο συγκρότημα του Ηραίου της Ποσειδώνιας μαζί έναν νεότερο ναό κτισμένο ακριβώς δίπλα του.

Το κτίριο είναι δωρικού ρυθμού  χτισμένο με τοπικό ψαμμίτη με διαστάσεις 24.5 επί 53.3 μέτρα.

Ο ναός είναι περίπτερος με σπάνιο περιστύλιο για Ελληνικό ναό αφού έχει 9 κίονες στο πλάτος και 18 στο μήκος.  Χαρακτηριστικοί είναι οι διογκωμένοι στην μέση κίονες γνώρισμα της αρχαϊκής τεχνοτροπίας που ονομάζεται "Ένταση".

O ναός είναι ένας από τους καλύτερα διατηρημένους αρχαϊκούς ναούς στον Ελληνικό κόσμο.

Ο 2ος ναός της Ήρας στην Ποσειδωνία 

Ο ναός της Ήρας , η ναός του Ποσειδώνα όπως πιστευόταν ότι ήταν αφιερωμένος παλιότερα ,είναι κατασκευασμένος το 470-460 π.χ μέσα στο ιερό της Ήρας, ακριβώς δίπλα από το παλαιότερο ναό της Ήρας.

Ο ναός είναι δωρικού ρυθμού περίπτερος με 6 κίονες στο πλάτος και 14 κίονες στο μήκος ,οι διαστάσεις του είναι  60 μ. επί 25 μ. και είναι ο μεγαλύτερος από τους τρεις ναούς της Ποσειδωνίας .

Ο ναός  είναι από τους καλύτερα διατηρημένους  ναούς του Ελληνικού κόσμου έχοντας όλους τους κίονες του ,την ζωφόρο με τρίγλυφα και τις μετόπες καθώς και τα αετώματα. Γλυπτά στις μετόπες και τα αετώματα δεν υπήρχαν αλλά πιθανόν να ήταν ζωγραφισμένα.

Ο ναός της Αθηνάς στην Ποσειδωνία 

Ο ναός της Αθηνάς στην Ποσειδωνία χρονολογείται από τον 5ο αιώνα π.Χ. 

Πρόκειται για μικρό κομψό περίπτερο ναό δωρικού ρυθμού υστεροαρχαϊκής τέχνης  που συνδυάζει και ιωνικά στοιχεία . Έχει  6 κίονες στο πλάτος και 13 στο μήκος. Οι κίονες της εξωτερικής κιονοστοιχίας είναι δωρικού ρυθμού, ενώ οι κίονες του πρόναου είναι ιωνικού ρυθμού.. Οι συνολικές διαστάσεις του στυλοβάτη είναι 14,54 μ. επί 32,88 μ. 

Ο σηκός του είναι πολύ απλός, ενώ διαθέτει έναν αρκετά μεγάλο πρόναο.

Τον 6ο η 7ο αιώνα μ.Χ., ο ναός μετατράπηκε σε εκκλησία. 

Ο ναός της Ήρας στο Μεταπόντιο. 

Ο αρχαϊκός ναός της Ήρας στο Μεταπόντιο είναι χτισμένος περίπου το 550 π.χ.

Είχε αρχικά αποδοθεί στη λατρεία της θεάς Αθηνάς αλλά μια αναθηματική επιγραφή που βρέθηκε αποκάλυψε ότι ήταν αφιερωμένος στη θεά Ήρα.

Είναι ναός δωρικού ρυθμού και διαστάσεις του στυλοβάτη του ήταν 34,29 μέτρα μήκος και 13,66 μέτρα πλάτος.

Είχε 6 κίονες στο πλάτος και 12 στο μήκος ,από τους οποίους σήμερα έχουν απομείνει οι 15 μαζί με τα κιονόκρανα και τα επιστύλια. 

Ο ναός του Ηρακλή στον Ακράγαντα 

Ο δωρικός ναός του Ηρακλή κτίστηκε στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. κοντά στην κύρια είσοδο της αρχαίας πόλης. Είναι περίπτερος ναός με με έξι κίονες στο πλάτος και δεκαπέντε στο μήκος. Ο ναός είναι επιμήκης, όπως και οι περισσότεροι αρχαϊκοί ναοί , με αναλογίες 67 μ. μήκος και 25,34 μ. πλάτος ενώ η βάση του έχει διαστάσεις 74 μ επί 28 μ.. Στην αρχαιότητα φημίζονταν για το άγαλμα του Ηρακλή αλλά και για ένα έργο ζωγραφικής του Ζεύξη που απεικόνιζε τον Ηρακλή βρέφος να πνίγει τα φίδια.  Ο ναός πυρπολήθηκε κάποτε στην αρχαιότητα και ανακαινίσθηκε αργότερα από τους Ρωμαίους. Οι λίγοι κίονες που σώζονται αναστηλώθηκαν το 1924.

Ο ναός της Ήρας στον Ακράγαντα 

Ο δωρικός ναός της Ήρας κτίστηκε περίπου το  450 π.Χ.. Ο ναός είναι περίπτερος με έξι κίονες στο πλάτος και δεκατρείς στο μήκος. Οι διαστάσεις του ναού είναι 38.15 μ.  επί 16.90 μ.  ενώ η βάση του είναι 41,10 μ. επί 20.26 μ .Ο ναός πυρπολήθηκε το 406 π.Χ. από τους Καρχηδόνιους  αλλά επισκευάστηκε και αργότερα ανακαινίστηκε από τους Ρωμαίους. Ο ναός άρχιζε να  αναστηλώνεται το 1787. Σήμερα 30 κίονες από τον ναό στέκονται όρθιοι ,οι 16 από αυτούς με τα κιονόκρανα τους με το ύψος τους να φτάνει στα 6,5 μέτρα.

Ο ναός των Διόσκουρων στον Ακράγαντα  

Ο δωρικός ναός των Διόσκουρων οικοδομήθηκε τον 5ο π.Χ. αιώνα και αφιερώθηκε στον Κάστορα & Πολυδεύκη τους δίδυμους γιους του Δία και της Λήδας. Ο ναός ήταν περίπτερος με 6 κίονες στο πλάτος και 13 στο μήκος . Οι διαστάσεις της βάσης του είναι  34,12 μ. μήκος και 15,86 μ.πλάτος ενώ οι κυρίες διαστάσεις του ναού ήταν 31 μ. επί 13.39 μ.

Οι τέσσερις κίονες που βλέπουμε σήμερα στον ναό, αναστυλώθηκαν τον τον περασμένο αιώνα και αποτελούν εδώ και πολλά χρόνια το έμβλημα της σύγχρονης πόλης του Ακράγαντα .

Ο ναός της Ομόνοιας στον Ακράγαντα 

Ο δωρικός ναός της Ομόνοιας κτίστηκε περίπου το 430 π.Χ και διατηρείται μέχρι σήμερα σε άριστη κατάσταση.

Ο ναός έχει διαστάσεις 39,44 μ. επί 16,91 μ με έξι κίονες στο πλάτος και δεκατρείς κίονες στο μήκος. Το συνολικό ύψος του ναού είναι  13.5 μέτρα ενώ των κιόνων είναι 6,72 μέτρα.  Είναι άγνωστο σε ποια θεότητα ήταν αφιερωμένος. Η σημερινή ονομασία του οφείλεται στη λατινική επιγραφή "concordia"(ομόνοια στα Ελληνικά) που βρέθηκε στον ναό 

Η μετατροπή του ναού σε χριστιανική εκκλησία το 597 μ.Χ περιλάμβανε την αφαίρεση της αρχαίας διακόσμησης και την κατεδάφιση του πίσω τοίχου του κυρίως ναού.

Από την πρόσοψη του ναού εμπνεύστηκε το λογότυπο της UNESCO.

Ο ναός του Δία στον Ακράγαντα 

Ο ναός του Δία  αποτελούσε το μεγαλύτερο δωρικό ναό όλης της αρχαιότητας. και ο τρίτος σε διαστάσεις , μετά τον Ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο και τον Ναό του Απόλλωνα στα Δίδυμα της Μιλήτου .

Ο vαός άρχιζε να κτίζεται μετά την μάχη της Ιμέρας το 480 π.Χ κατά την οποία οι 'Ελληνες νίκησαν τους Καρχηδόνιους . Ο ναός είχε πρωτότυπη κατασκευή , το περιστύλιο του ήταν κτισμένο και αποτελούνταν από 7 ημικίονες στο πλάτος και 14 στο μήκος οι οποίοι είχαν διάμετρο 4,30 μέτρα στην βάση και υπολογίζεται ότι έφταναν σε ύψος κοντά στα 20 μέτρα. Οι διαστάσεις του γιγάντιου στυλοβάτη ήταν 113 μέτρα επί 56 μετρά. Ανάμεσα στους ημικίονες υπήρχαν οι Τελαμώνες ,γιγαντιαία αγάλματα που στήριζαν το επιστύλιο και είχαν ύψος 7,5 μέτρα. Σύμφωνα με το Διόδωρο, τον Σικελιώτη ο ναός παρέμεινε χωρίς στεγή εξαιτίας της κατάκτηση της πόλης το 406 π.Χ από τους Καρχηδονίους.

Το μεγαλύτερο μέρος του ναού κατέρρευσε το 1401. Έκτοτε τα μέλη του χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό.

Ο ναός της Ήρας ( ναός Ε) στον Σελινούντα 

O δωρικός ναός Ε* χτίστηκε μεταξύ 490 π.Χ. -  470 π.Χ. Από μια επιγραφή που βρέθηκε δείχνει ότι ήταν αφιερωμένος στην Ήρα .Ο ναός είναι περίπτερος και ανήκει στη μεταβατική περίοδο μεταξύ αρχαϊκής και κλασικής περιόδου. Έχει διαστάσεις  25.33 μ, επί 68.72 μ. με έξι κίονες στο πλάτος και δεκαπέντε στο μήκος , με συνέπεια να είναι ασυνήθιστα επιμήκης. Οι κίονες του φτάνουν στα 10.19 μέτρα ύψος. Η σημερινή του μορφή του ναού είναι το αποτέλεσμα αναστήλωσης που έγινε το  το 1959. Από την ανάγλυφη παράσταση του ναού σώζονται μόνο τέσσερις μετόπες οι οποίες χρονολογούνται γύρω στο 470 π.Χ..

Ο ναός του Απόλλωνα  ( ναός C) στον  Σελινούντα 

Ο αρχαϊκός ναός C* ήταν ένας από τους παλαιότερους ναούς του Σελινούντα, χτισμένος πιθανότατα λίγο μετά τα μέσα του έκτου αιώνα π.Χ . και μάλλον ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα. O ναός ήταν δωρικού ρυθμού ,περίπτερος, και επιμήκης με 6 κίονες στο πλάτος και 17 στο μήκος. Οι κίονες είχαν διάμετρο σχεδόν 2 μετρά στη βάση και έφταναν σε ύψος τα 8,65 μέτρα ενώ οι διαστάσεις της βάσης (στυλοβάτης) του ναού είναι 63.7 μ επί 24 μ.  Όπως πιστεύεται ο ναός καταστράφηκε κατά τη διάρκεια ενός σεισμού τον 5ο αιώνα μ.Χ. Σήμερα  βλέπουμε αναστυλωμένους 14 κίονες ενώ έχουν διασωθεί και τρεις μετόπες με παραστάσεις από την ελληνική μυθολογία.

Ο Δωρικός ναός στην Εγέστα 

Ο Δωρικός ναός στην εξελληνισμένη πόλη της Εγέστας χτίστηκε γύρω στο 420 π.Χ. πιθανόν από Αθηναίο αρχιτέκτονα αλλά παρέμεινε ημιτελής πιθανόν λόγω των συνεχών πολεμικών συγκρούσεων,ένδειξη για αυτό αποτελούν οι αράβδωτοι κίονες και ότι ο ναός στερείται σηκό. Ο ναός είναι περίπτερος με 6 κίονες στο πλάτος και 14 στο μήκος  με κάθε κίονα να φτάνει στα 10 μέτρα ύψος, Οι διαστάσεις του στυλοβάτη του ναού είναι 21 μ. επί 56 μέτρα.

O ναός της Νίκης στην Ιμέρα 

Ο ναός  χρονολογείται στο δεύτερο πέμπτο του πέμπτου αιώνα π.Χ. και έχει ταυτιστεί με το ναό που χτίστηκε από τον τύραννο Γέλωνα των Συρακουσών, για να τιμηθεί η μεγάλη νίκη των Ελλήνων επί των Καρχηδονίων στην περιοχή το 480 π.Χ.

Ο ναός ,που ήταν πιθανώς αφιερωμένος στην θεά Αθηνά ,ήταν δωρικού ρυθμού περίπτερος με 6 κίονες στο πλάτος και 13 στο μήκος και με διαστάσεις  22,90 μ. επί 55,80 μ.

Το κτίριο κάηκε και καταστράφηκε , πιθανότατα το 409 π.Χ όταν οι Καρχηδόνιοι κατέλαβαν την πόλη της Ιμέρας.

Από το γλυπτό διάκοσμο του ναού έχουν διασωθεί ορισμένες από τις υπέροχες υδρορροές με σχήμα λεοντοκεφαλής. 

* Οι αρχαιολόγοι ονόμασαν στους ναούς του Σελινούντα με τα πρώτα γράμματα του λατινικού αλφάβητου μιας και δεν ήταν σίγουροι για την θεότητα που ήταν αφιερωμένοι οι ναοί.