Δεν ξεφεύγουν από την όλο και μεγαλύτερη επίπτωση των προβλημάτων ψυχικής υγείας τα παιδιά και οι έφηβοι. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι οικογένειες είναι πολλαπλές, αφού οι διαταραχές ψυχικής υγείας μπορεί να αφορούν οποιονδήποτε μέσα σε αυτές, αρκετά συχνά τα μικρότερα μέλη τους.
Πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) δείχνει ότι οι μισές από το σύνολο των ψυχικών διαταραχών που θα εκδηλωθούν στην ενήλικη ζωή ξεκινούν από την ηλικία των 14 ετών, αλλά οι περισσότερες περιπτώσεις δεν εντοπίζονται και δεν αντιμετωπίζονται.
Επίσης, η πρώιμη έναρξη της χρήσης ουσιών συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο εξάρτησης και άλλων προβλημάτων κατά την ενήλικη ζωή, ενώ οι νεότεροι άνθρωποι επηρεάζονται δυσανάλογα από τη χρήση ουσιών σε σύγκριση με άτομα μεγαλύτερων ηλικιών.
Η προβληματική ενασχόληση με το διαδίκτυο είναι, επίσης, αιτία προβλημάτων ψυχικής υγείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην τελευταία έκθεση του Ευρωπαϊκού γραφείου του ΠΟΥ που περιλαμβάνει νεότερα ευρήματα για τις συνήθειες των εφήβων στην Ευρώπη, αναδεικνύεται η ανάγκη για καθοδήγηση των εφήβων προς μια πιο υγιή χρήση των οθονών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία – η χώρα μας συμμετείχε μέσω του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ) – πάνω από το ένα τρίτο (36%) των εφήβων διεθνώς (33% στην Ελλάδα) αναφέρουν συνεχή καθημερινή επαφή με φίλους ή άλλους στο διαδίκτυο, με το ποσοστό αυτό να είναι ακόμα υψηλότερο μεταξύ των 15χρονων κοριτσιών (44%, 44% και στην Ελλάδα). Επίσης, ένας στους 9 (11%) εμφανίζει σημάδια προβληματικής ενασχόλησης με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (13% στην Ελλάδα), αφιερώνει δηλαδή πολλές ώρες σε αυτά, δυσκολεύεται να ελέγξει τη χρήση τους και βιώνει αρνητικές συνέπειες από αυτήν. Τα κορίτσια αναφέρουν προβληματική ενασχόληση σε υψηλότερα ποσοστά από τα αγόρια (13% έναντι 9% διεθνώς, 16% και 10%, αντίστοιχα στην Ελλάδα).
Παράλληλα, το ένα τρίτο (34%) των εφήβων παίζει καθημερινά ηλεκτρονικά παιχνίδια, με περισσότερους από έναν στους 5 (22%) να παίζουν (όταν παίζουν) για τουλάχιστον τέσσερις ώρες την ημέρα (20% στην Ελλάδα, αν και τα δύο αυτά ποσοστά δεν είναι άμεσα συγκρίσιμα). Σχεδόν ένας στους 8 (12%) εφήβους διεθνώς είναι σε κίνδυνο προβληματικής ενασχόλησης με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, σε υπερδιπλάσιο ποσοστό τα αγόρια έναντι των κοριτσιών (16% έναντι 7%, δεν υπάρχουν αντίστοιχα δεδομένα για την Ελλάδα).
Η ίδια έκθεση ορίζει την προβληματική ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως ένα πρότυπο συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από συμπτώματα που μοιάζουν με εθισμό. Αυτά περιλαμβάνουν την αδυναμία ελέγχου της χρήσης τους, το έντονο αίσθημα «στέρησης» όταν οι έφηβοι δεν μπορούν να συνδεθούν σε αυτά, την παραμέληση άλλων δραστηριοτήτων υπέρ της χρήσης τους και την το να έρχονται αντιμέτωποι με αρνητικές συνέπειες στην καθημερινή τους ζωή εξαιτίας της υπερβολικής χρήσης.
Η αύξηση της προβληματικής χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στους εφήβους εγείρει σημαντικές ανησυχίες σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις. Προηγούμενη μελέτη στα δεδομένα της ίδιας έρευνας διαπίστωσε ότι οι έφηβοι που έκαναν προβληματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είχαν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και υψηλότερα επίπεδα χρήσης ουσιών, σε σύγκριση με τους συνομήλικούς τους με μη προβληματική ή καθόλου ενασχόληση με αυτά.
Επιπλέον, η προβληματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει συσχετιστεί με ξενύχτι και συνεπώς μικρότερη διάρκεια ύπνου, δυνητικά επηρεάζοντας τη συνολική υγεία και την ακαδημαϊκή επίδοση των εφήβων. Διαχρονικά, η προβληματική χρήση αυξάνεται και εάν η τάση αυτή συνεχιστεί θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες συνέπειες για την ανάπτυξη και την ψυχοκοινωνική υγεία των εφήβων, σύμφωνα με τους ειδικούς.
Αντίστοιχα, δεν είναι δύσκολο η ενασχόληση του εφήβου με το ηλεκτρονικό παιχνίδι να εξελιχθεί σε προβληματική, με αρνητικές συνέπειες για την ψυχοκοινωνική υγεία. Μια προηγούμενη μελέτη με τα δεδομένα της ίδιας έρευνας που εξέτασε την προβληματική ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια σε πέντε χώρες βρήκε ότι συνδέεται με χαμηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή, συχνότερες αναφορές σε ψυχολογικά συμπτώματα και χαμηλότερα επίπεδα υποστήριξης από συνομηλίκους.
