Γράφει ο Άγγελος Συρίγος
H ένταση με την Τουρκία δεν είναι ανεξήγητη. Ξεκίνησε όταν ο Άρειος Πάγος απέρριψε (ορθώς) το αίτημα για έκδοση των οκτώ αξιωματικών στην Τουρκία. Ο Ερντογάν το αντιμετώπισε ως προσωπική προσβολή και ακολούθησε την παλαιά, δοκιμασμένη, κεμαλική συνταγή: στρατιωτική απειλή ως μέσον ασκήσεως πολιτικών πιέσεων. Στην Ελλάδα επικρατεί η εντύπωση ότι το κάνει για εσωτερικούς λόγους. Σαφώς! Όχι όμως για τους εσωτερικούς λόγους που εμείς εννοούμε.
Το θέμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων σπανιότατα βρίσκεται τις τελευταίες εβδομάδες στα πρώτα οκτώ θέματα των ειδήσεων στην Τουρκία. Ο Ερντογάν, όμως, φοβάται ότι μπορεί να το χρησιμοποιήσει η αντιπολίτευση. Δρα λοιπόν προληπτικά, ανεβάζοντας τους τόνους. Δεν το κάνει για να συσπειρώσει τον κόσμο πίσω του. Υπ’ αυτό το πρίσμα είναι πιθανόν να μειωθεί η ένταση μετά το δημοψήφισμα, αλλά η ουσία του προβλήματος παραμένει. Ο Ερντογάν, όπως και οι προκάτοχοί του, θα συνεχίσει να αμφισβητεί με διαφόρους τρόπους το νομικό καθεστώς στο Αιγαίο. Επιπλέον, η οικονομική καχεξία της χώρας μας θα του ανοίγει την όρεξη.
Το ερώτημα για την Ελλάδα είναι εάν μπορούμε να ακυρώσουμε σε βάθος χρόνου τη συγκεκριμένη τουρκική πολιτική. Πρέπει να θέσουμε αυτό το ερώτημα διότι οφείλουμε άμεσα να επαναχαράξουμε τη στρατηγική μας έναντι της Τουρκίας. Μετά το 1999 βασισθήκαμε στον σταδιακό εξευρωπαϊσμό της Τουρκίας. Σήμερα, η ευρωπαϊκή της προοπτική είναι νεκρή.
Είναι καιρός να μιλήσουμε για το μεγάλο ταμπού: την αύξηση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. Πρόκειται για αδιαμφισβήτητο δικαίωμα που δίνει το διεθνές δίκαιο και έχει ασκηθεί από όλα τα παράκτια κράτη στον κόσμο (148 στον αριθμό) πλην της Ελλάδος. Με την αύξηση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια οι περισσότερες από τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο θα τερματισθούν ή θα καταστούν άνευ σημασίας. Πιο συγκεκριμένα:
– Η περιοχή της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου που διεκδικούν σήμερα οι δύο χώρες θα περιορισθεί μόλις στο 5,1%.
– Το διαφορετικό εύρος εναερίου χώρου (10 μίλια) και χωρικών υδάτων (6 μίλια) θα πάψει να υφίσταται.
– Η Τουρκία θα απονομιμοποιηθεί εντελώς στην προσπάθειά της να αλλάξει τα όρια FIR Αθηνών και της Ζώνης Έρευνας και Διασώσεως που πλέον θα περιλαμβάνουν περιοχές ελληνικής κυριαρχίας σε ποσοστό 72% (έναντι 43% σήμερα) της θαλάσσιας επιφάνειας του Αιγαίου.
– Οι λεγόμενες «γκρίζες ζώνες» κυριαρχίας θα αποκτήσουν μόνον συμβολικό χαρακτήρα. Η Τουρκία τις θέτει προκειμένου να καταστήσει τη δικαστική οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας δεύτερο κατά σειράν θέμα μετά τη διαπίστωση της κυριότητας επί κάποιων νησιών στο Αιγαίο.
Τα μόνα ζητήματα που δεν αγγίζει η αύξηση των χωρικών υδάτων είναι (α) το καθεστώς αποστρατιωτικοποιήσεως των ανατολικών νησιών του Αιγαίου και (β) η αμφισβήτηση της υφαλοκρηπίδας του συμπλέγματος της Μεγίστης (Καστελόριζο).
Στο παρελθόν δεν προχωρήσαμε σε αύξηση των χωρικών υδάτων για διαφόρους λόγους. Μετά το 1974 προείχε η ένταξή μας στην ΕΟΚ. Στη συνέχεια δεν είχαν ολοκληρωθεί οι διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην υιοθέτηση της συμβάσεως για το δίκαιο της Θάλασσας ή μετά το 1999 δόθηκε σημασία στην εμπλοκή του ευρωπαϊκού παράγοντα στις ελληνοτουρκικές διαφορές. Η μεγάλη σκιά πίσω από την αδράνεια ήταν πάντα η απειλή πολέμου εκ μέρους της Τουρκίας. Παράνομη μεν, αλλά δεν μπορούσε να μη ληφθεί υπ’ όψιν. Αυτή είναι και η ουσιαστική πρόκληση που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η ελληνική εξωτερική πολιτική.
Εκεί που έχουν (έχουμε) φτάσει τα πράγματα, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε σε αύξηση αύριο το πρωί. Θα πρέπει να προηγηθεί συστηματική ενημέρωση των παραγόντων της διεθνούς πολιτικής σκηνής που χρησιμοποιούν το Αιγαίο είτε εμπορικά, είτε στρατιωτικά και να βρεθούν σύμμαχοι. Στον σχεδιασμό θα πρέπει να περιλαμβάνεται η παροχή διευκολύνσεων για τη ναυσιπλοΐα (που θα περιλαμβάνουν και την Τουρκία), τυχόν προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο για το θέμα αλλά και η πρακτική αντιμετώπιση των τουρκικών προκλήσεων.
Αρκετοί θα σκεφτούν πως είναι ουτοπικό. Είναι πράγματι; Μήπως δεν ήταν ουτοπικές τη δεκαετία του 1970 η ένταξη της Ελλάδος στην ΕΟΚ, ή τη δεκαετία του 1990 η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ; Όταν δουλεύουμε με συγκεκριμένο στόχο, συνήθως τα καταφέρνουμε.
Σταύρος Λυγερός
