"Χαμός" γίνεται στην πλατφόρμα για την εξαγορά καταπατημένων εκτάσεων του Δημοσίου που αλλάζει τον χάρτη της κτηματαγοράς. Συγκεκριμένα, μετά την προσθήκη της Περιφέρειας Αττικής και της υπόλοιπης χώρας, πολλοί ιδιοκτήτες έχουν μπει στο Gov.gr και την ειδική εφαρμογή (aeda.apps.gov.gr) για να δουν πώς θα υποβάλουν τις αιτήσεις για την απόκτηση «καθαρών» τίτλων για τα σπίτια των οποίων διεκδικεί την ιδιοκτησία το Δημόσιο ενώ ήδη τους ανήκουν και πληρώνουν ΕΝΦΙΑ.
Η πλατφόρμα θα μείνει ανοικτή έως 31 Οκτωβρίου 2025 και θα σώσει ιδιοκτήτες ακινήτων, κυρίως, σε περιοχές όπου τέλειωσαν οι δηλώσεις κτηματογράφησης. Απ’ όπου περνάει το Κτηματολόγιο, το Δημόσιο εμφανίζεται συχνά ως… συν-ιδιοκτήτης σε ακίνητα ιδιωτών. Οι ιδιοκτήτες αυτοί λοιπόν βρέθηκαν σε κατάσταση «ομηρίας» όταν ανακάλυψαν ξαφνικά τα τελευταία χρόνια ότι δεν μπορούν ούτε καν να μεταβιβάσουν τα ακίνητα στα παιδιά τους διότι το Δημόσιο εμφανίζεται να διεκδικεί την περιουσία τους. Στην παγίδα του νόμου και της γραφειοκρατίας έπεσαν έτσι μαζικά χιλιάδες ιδιώτες, οι περιουσίες των οποίων εξακολουθούν να παραμένουν στον αέρα παρότι έχουν στα χέρια τους χαρτιά ή κέρδισαν δικαστήρια, ή ακόμα και αν το κράτος το ίδιο τους επέτρεψε να χρησιμοποιούν τις επίμαχες εκτάσεις, εισπράττοντας φόρους και παράβολα από συμβόλαια, μεταβιβάσεις, ΕΝΦΙΑ, κτηματογραφήσεις κ.λπ.
Τι αλλάζει
Με τη νέα πλατφόρμα το υπουργείο Οικονομικών παρέχει δικαιώματα επί εκτάσεων που θεωρεί πως έχουν καταπατηθεί από ιδιώτες, ακόμη κι εκείνων στις οποίες έχουν ανεγερθεί αυθαίρετα κτίσματα (κατοικίες, επαγγελματικά-αγροτικά κτίσματα, (κατοικίες, επαγγελματικά-αγροτικά κτίσματα, αποθήκες), παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να το εξαγοράσουν πληρώνοντας το ανάλογο αντίτιμο.
Το τίμημα εξαγοράς προσδιορίζεται με βάση την αντικειμενική αξία, η οποία προσαυξάνεται κατά 25% αν στην έκταση υφίσταται κτίσμα, και καταβάλλεται σε 60 δόσεις με ελάχιστη 100 ευρώ τον μήνα. Προβλέπονται, όμως, και εκπτώσεις έως 80% με βάση τα χρόνια κατοχής, τα κοινωνικά κριτήρια, αν υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις, τον αριθμό των δόσεων κ.λπ.
Ζητείται λύση
Το πρόβλημα αφορά δεκάδες χιλιάδες ακίνητα και πάνω από 100.000 ιδιοκτήτες, κυρίως, σε περιοχές όπως η Μακεδονία, η Χαλκιδική, τα Μέγαρα, η Κρήτη, αλλά ακόμα και σε Μαρούσι, Βύρωνα, Νέα Ιωνία, Χαλάνδρι, Γαλάτσι, Πεντέλη, Ταύρο ή αλλού κοντά στο κέντρο της Αθήνας.
Σε πολλές περιπτώσεις, για εκτάσεις ή χωριά ολόκληρα και προάστια (π.χ. Καλαμαριά Θεσσαλονίκης), όπου εγκαταστάθηκαν μαζικά πριν από 100 χρόνια, οι μικρασιατικής και ποντιακής καταγωγής ιδιοκτήτες δεν έχουν πάρει στα χέρια τους τίτλους ιδιοκτησίας, ενώ το Ελληνικό Δημόσιο προβάλλει τα συνταγματικώς απαράγραπτα ιδιοκτησιακά δικαιώματά του στα ακίνητα αυτά.
Ποιοι μένουν εκτός
Ωστόσο, η ρύθμιση καλύπτει μεν ακίνητα αρμοδιότητας υπουργείου Οικονομικών και Αμυνας (και όχι, π.χ., του υπουργείου Γεωργίας) αλλά εξαιρεί παραθαλάσσιες εκτάσεις ή παραποτάμιες και σε δάση. Ειδικά σε αιγιαλούς, ακόμα και αν ιδιώτες έχουν δικαιωθεί με αποφάσεις ανωτάτων δικαστηρίων, το Δημόσιο δεν παραιτείται από αξιώσεις παρότι αποδεδειγμένα προ πολλών δεκαετιών το χειμέριο κύμα «έσκαγε» μακρύτερα, αλλά με τα χρόνια διαβρώθηκε (μίκρυνε) η παραλία.
Αλλου τύπου προβλήματα ανακύπτουν σε περιοχές της Αττικής (για παράδειγμα, στις παρυφές ή ψηλά στον Υμηττό), όπου πριν από 70 χρόνια το υπουργείο Γεωργίας είχε δώσει μεν τίτλους σε ακτήμονες για να καλλιεργήσουν, αλλά στη συνέχεια οι εκτάσεις μεταπωλήθηκαν, οικοπεδοποιήθηκαν και χτίστηκαν πολυκατοικίες και πολεοδομικά τετράγωνα. Γι’ αυτά το Δημόσιο προβάλλει αξιώσεις από ιδιοκτήτες που δεν τα γνώριζαν όλα αυτά, ενώ δεν συμπεριλαμβάνονται και στη λύση που δίνει το υπουργείο Οικονομικών για τα δημόσια κτήματα. Και όπου αλλού πάντως υπάρχει αεροφωτογραφία (π.χ. του 1942), που δείχνει ότι μια (ίσως πυκνοκατοικημένη σήμερα) περιοχή της πρωτεύουσας ή άλλου αστικού κέντρου, ήταν κάποτε δασική, οι υπηρεσίες σπεύδουν να δηλώσουν το Δημόσιο ως ιδιοκτήτη. Ετσι, οι ιδιώτες καλούνται να αποδείξουν ότι είναι οι πραγματικοί ιδιοκτήτες. Τότε όμως αρχίζει η Οδύσσεια για να σώσουν τις περιουσίες τους!
Για παράδειγμα:
■ Στη Συκιά Χαλκιδικής επί χρόνια οι ιδιοκτήτες ταλαιπωρούνταν επειδή… το 1933 διανεμήθηκε γη σε ακτήμονες χωρίς να τους δοθούν όμως οριστικοί τίτλοι κυριότητας.
■ Στα Μέγαρα, ιδιοκτήτες καλούνται να προσκομίσουν τίτλους και έγγραφα από… του Οθωνα τα χρόνια (1832-1862), καθώς τότε ένα μέρος της μοναστηριακής γης πέρασε στο ελληνικό κράτος, αλλά χωρίς σαφή όρια. Ωστόσο, ακόμα και πολλά χρόνια αργότερα, ως όρια στα συμβόλαια αναφέρονταν κάποια ποτάμια ή δέντρα που δεν υπάρχουν σήμερα για να ξεκαθαριστεί ποια έκταση ορίζεται. Το αποτέλεσμα είναι ότι η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου αξιώνει πάνω από 3.000 στρεμμάτα γης στις θέσεις Μαυρατζά, Βούθουλα, Αγ. Νικολάου κ.λπ.
Ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα είναι σε όλη την Ελλάδα (αλλά και σε εκτάσεις της Αττικής σε Ηλιούπολη, Αργυρούπολη, Γλυφάδα κ.λπ.) καθώς μέχρι και πριν από 100 χρόνια ακόμα, στα παλιά συμβόλαια οι εκτάσεις αναγράφονταν σε ζευγαριές που, ως μονάδα μέτρησης, ήταν ασαφές αν εννοούσαν τότε 2 στρέμματα ή 3 στρέμματα ή… 80! Ως ζευγαριά υπολόγιζαν την έκταση που μπορεί να οργώσει ο αγρότης με ένα ζευγάρι ζώα. Ωστόσο, αλλού εννοούσαν άλογα και αλλού βόδια (τα οποία όμως όργωναν πολύ πιο αργά και άρα πολύ μικρότερες εκτάσεις), αλλού το έδαφος ήταν πιο δύσκολο να οργωθεί (κυρίως σε εκτάσεις με μεγάλη κλίση όπως σε νησιά του Αιγαίου) και άρα αυτό σήμαινε μικρότερη έκταση, ενώ άλλοι θεωρούν ότι ο όρος αυτός περιέγραφε τη συνολική έκταση που οργώνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της εποχής του αροτριασμού και όχι μέσα σε μόλις μία μέρα (κατ’ άλλους 24 ώρες και κατ’ άλλους 4 ή 5 ώρες που άντεχαν να οργώσουν τα ζώα).
Ωστόσο το πρόβλημα της τακτοποίησης καταπατημένων κτημάτων περιπλέκεται και με δικαστικές αποφάσεις που έχουν μπλοκάρει ρυθμίσεις και λύσεις, ήδη από τη δεκαετία του ’90: πρόσφυγες στη Νέα Αλικαρνασσό εμφανίζονται σαν καταπατητές για τα ακίνητα που κληρονόμησαν από τους παππούδες τους, παρότι πλήρωσαν και εντάχθηκαν σε παλαιότερη νομοθετική τακτοποίηση του 1995! Ο λόγος; Δικαστήρια έκριναν ότι το Ελληνικό Δημόσιο πρώτα παραχώρησε τα κτήματα στην Κοινότητα Αλικαρνασσού και έπειτα στην Πρόνοια ή στους πρόσφυγες που ήρθαν από τη Μικρά Ασία.
Χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση στο Αμύνταιο Φλώρινας, όπου μετά από κατολίσθηση ορυχείου της ΔΕΗ το 2017 οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τα σπίτια (κτισμένα πριν από το 1955) και επειδή δεν είχαν καθαρούς τίτλους βρέθηκαν να μην μπορούν να αποζημιωθούν στη φάση της απαλλοτρίωσης.
