Η Μέση Ανατολή φλέγεται, και τα , η ζωτική αρτηρία του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου, απειλούνται με αποκλεισμό. Μετά τον καταστροφικό βομβαρδισμό τριών ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων από τις ΗΠΑ, η Τεχεράνη κρατά στα χέρια της ένα όπλο ικανό να παραλύσει την παγκόσμια οικονομία: το κλείσιμο των Στενών. Το Bloomberg αποκαλύπτει πώς μια τέτοια πρωτοφανής κίνηση θα μπορούσε να εκτοξεύσει τις τιμές του πετρελαίου και να βυθίσει τον κόσμο σε χάος. Ακολουθούν πέντε κρίσιμες ερωτήσεις και απαντήσεις για το τι σημαίνει αυτή η απειλή.
1. Πού βρίσκονται τα Στενά του Ορμούζ και γιατί είναι τόσο σημαντικά;
Τα Στενά του Ορμούζ, ένας στενός θαλάσσιος διάδρομος μήκους 150 χιλιομέτρων και πλάτους μόλις 35 χιλιομέτρων στο στενότερο σημείο του, συνδέουν τον Περσικό Κόλπο με τον Ινδικό Ωκεανό, έχοντας το Ιράν στα βόρεια και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με το Ομάν στα νότια. Μέσα από αυτό το πέρασμα, που οι ναυτιλιακές του λωρίδες είναι μόλις δύο μίλια πλάτος, διακινείται το 25% του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου – περίπου 16,5 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου και συμπυκνωμάτων ημερησίως το 2024, σύμφωνα με το Bloomberg. Επιπλέον, το 20% του παγκόσμιου υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) περνά από εδώ, καθιστώντας το στενό την πόρτα της παγκόσμιας ενέργειας. Ένα κλείσιμο θα ήταν σαν να σταματά η καρδιά της παγκόσμιας οικονομίας, πυροδοτώντας πρωτοφανή κρίση.
Κλείνουν τα Στενά του Ορμούζ! Σε συναγερμό η Σ. Αραβία και η ελληνική δύναμη με συστοιχίες Patriot
2. Μπορεί το Ιράν να κλείσει πραγματικά τα Στενά του Ορμούζ;
Το Ιράν δεν έχει νομική εξουσία να κλείσει τα Στενά, αλλά η στρατηγική του θέση και οι στρατιωτικές του δυνατότητες το καθιστούν ικανό να σπείρει τον όλεθρο. Με νάρκες, πυραύλους από την ακτή, μη επανδρωμένα drones ή γρήγορα περιπολικά σκάφη, το Ιράν μπορεί να καταστήσει τη διέλευση των δεξαμενόπλοιων εξαιρετικά επικίνδυνη. Το Bloomberg υπογραμμίζει ότι τέτοιες ενέργειες δεν απαιτούν απαραίτητα πολεμικά πλοία – η απειλή βίας αρκεί για να αποτρέψει τις ναυτιλιακές εταιρείες. Ωστόσο, οποιαδήποτε απόπειρα θα προκαλούσε την άμεση αντίδραση του 5ου Στόλου των ΗΠΑ και δυτικών ναυτικών δυνάμεων στην περιοχή, κλιμακώνοντας τη σύγκρουση σε έναν εφιάλτη με απρόβλεπτες συνέπειες.
3. Πώς θα επηρεάσει το κλείσιμο των Στενών το παγκόσμιο εμπόριο;
Ένα κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ θα πυροδοτήσει μια οικονομική καταιγίδα. Οι τιμές του πετρελαίου θα εκτοξευθούν, με αναλυτές να προβλέπουν ότι το Brent crude μπορεί να ξεπεράσει τα 150 δολάρια το βαρέλι, έναντι των 74 δολαρίων σήμερα, σύμφωνα με το FXStreet. Αυτό θα πλήξει την Κίνα, την Ινδία, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, που εξαρτώνται από το 70% του πετρελαίου που διέρχεται από το στενό, καθώς και την Ευρώπη, που βασίζεται στο LNG από το Κατάρ. Οι ναυτιλιακές εταιρείες θα αντιμετωπίσουν εκρηκτικά κόστη ασφάλισης και μεταφοράς, ενώ οι ελλείψεις καυσίμων θα διαταράξουν τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Η παγκόσμια οικονομία, ήδη εύθραυστη, κινδυνεύει να βυθιστεί σε ύφεση.
4. Έχει συμβεί ξανά διαταραχή της ναυτιλίας στα Στενά;
Το Ιράν έχει ιστορικό παρενόχλησης πλοίων στον Περσικό Κόλπο ως μέσο πίεσης. Κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ (1980-1988), η λεγόμενη «Πόλεμος των Τάνκερ» είδε επιθέσεις σε 451 πλοία, αυξάνοντας τα ασφάλιστρα και τις τιμές του πετρελαίου, χωρίς ωστόσο να κλείσει πλήρως το στενό. Το 2022, το Ιράν κατάσχεσε δύο ελληνικά δεξαμενόπλοια για έξι μήνες ως αντίποινα για την κατάσχεση ιρανικού πετρελαίου, ενώ το 2023 επιτέθηκε σε εμπορικά πλοία. Παρά τις απειλές, η Τεχεράνη δεν έχει κλείσει ποτέ πλήρως τα Στενά, γνωρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα πλήξει και τη δική της οικονομία, που εξαρτάται από τις εξαγωγές πετρελαίου μέσω του Ορμούζ.
5. Ποιοι εξαρτώνται περισσότερο από τα Στενά του Ορμούζ;
Η Σαουδική Αραβία, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου μέσω των Στενών, βασίζεται σε αυτά για το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών της, αν και διαθέτει έναν αγωγό προς την Ερυθρά Θάλασσα. Τα ΗΑΕ μπορούν να εκτρέψουν 1,5 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως μέσω του αγωγού προς τη Φουτζάιρα, αλλά το Ιράκ, το Κουβέιτ, το Κατάρ και το Μπαχρέιν δεν έχουν εναλλακτικές θαλάσσιες οδούς. Το Ιράν, παρά την απειλή του, εξαρτάται επίσης από το στενό για τις εξαγωγές του, κυρίως προς την Κίνα. Οι ασιατικές αγορές, που απορροφούν το 70% του πετρελαίου από τον Ορμούζ, και η Ευρώπη, που εξαρτάται από το LNG του Κατάρ, θα δεχθούν το μεγαλύτερο πλήγμα. Ένα κλείσιμο θα ήταν καταστροφικό, όχι μόνο για τις χώρες του Κόλπου, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο.
Η σκιά της καταστροφής
Η απειλή κλεισίματος των Στενών του Ορμούζ κρέμεται σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από την παγκόσμια οικονομία. Κάθε κίνηση του Ιράν, κάθε αντίδραση των ΗΠΑ, κάθε πλοίο που κινδυνεύει μπορεί να πυροδοτήσει μια κρίση που θα αλλάξει τον κόσμο. Η ανθρωπότητα παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα, γνωρίζοντας ότι το επόμενο βήμα μπορεί να οδηγήσει σε έναν εφιάλτη χωρίς επιστροφή.
