Το Ινστιτούτο Ερευνών Μαύρης Θάλασσας, που υπάγεται στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο Καραντενίζ, εξέδωσε ανακοίνωση με αφορμή την επικείμενη ορθόδοξη λειτουργία στη Μονή Σουμελά. Η ανακοίνωση δεν περιορίζεται μόνο στο θρησκευτικό γεγονός, αλλά επεκτείνεται σε ιστορικές, πολιτικές και νομικές διαστάσεις, με ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Ιστορική αναδρομή και αμφισβήτηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο, το Οικουμενικό Πατριαρχείο είχε στο παρελθόν περίοδο επιρροής υπό την οθωμανική κυριαρχία. Ωστόσο, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κατά τη διάρκεια της Ανακωχής, το Πατριαρχείο φέρεται να συμμετείχε σε αυτονομιστικές δραστηριότητες στην Ανατολία.

Η ανακοίνωση αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας, το Πατριαρχείο ενέτεινε τις αυτονομιστικές και καταστροφικές του δραστηριότητες σε πολλά μέρη της Ανατολίας, με επίκεντρο την Κωνσταντινούπολη. Μυστική στρατιωτική εκπαίδευση διεξήχθη σε σεμινάρια, σχηματίστηκαν ένοπλες συμμορίες σε ελληνικά χωριά και ορισμένες εκκλησίες στην Κωνσταντινούπολη μετατράπηκαν σε αποθήκες όπλων και πυρομαχικών, διανέμοντας κρυφά όπλα στους επαναστάτες».

Νομικά όρια και διεθνείς συνθήκες

Το Ινστιτούτο υποστηρίζει ότι η Συνθήκη της Λωζάνης εξουσιοδοτεί το Πατριαρχείο μόνο για τη διαχείριση θρησκευτικών υποθέσεων. Επιπλέον, τονίζεται ότι το Πατριαρχείο Φαναριού – όπως το αποκαλούν οι Τούρκοι – δεν μπορεί να ασκήσει οικουμενική εξουσία χωρίς την άδεια της Δημοκρατίας της Τουρκίας.

Η ανακοίνωση προσθέτει:
«Μια τέτοια πρακτική αποτελεί σαφή παραβίαση της Σύμβασης της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών, που υπογράφηκε το 1969».

Η Μονή Σουμελά και η σημασία της λειτουργίας

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη Μονή Σουμελά, με το Ινστιτούτο να επισημαίνει ότι πρόκειται για ιστορικό οικοδόμημα εντός των συνόρων της Τουρκίας. Η λειτουργία που τελείται εκεί από τον Πατριάρχη, σύμφωνα με την ανακοίνωση, δεν μπορεί να υπερβαίνει το πλαίσιο μιας θρησκευτικής τελετής που έχει οριστεί και εξουσιοδοτηθεί από την Τουρκική Δημοκρατία.

Το Ινστιτούτο αναφέρει:
«Εφόσον η τελετή στη Σουμελά τελείται καλή τη πίστει, ειρηνικά και χωρίς πολιτικές προεκτάσεις, μπορεί να υπηρετήσει το νόημα και τη σημασία του ιερού οικοδομήματος. Οποιαδήποτε αντίθετη προσέγγιση δεν μπορεί να εξυπηρετήσει κανέναν άλλο σκοπό παρά να τροφοδοτήσει ιστορικές διαφωνίες».

Στο τέλος της ανακοίνωσης, γίνεται έκκληση για αξιολόγηση της λειτουργίας αποκλειστικά σε θρησκευτικό και πολιτιστικό πλαίσιο, με σεβασμό στην ιστορική και νομική πραγματικότητα.

Η παρέμβαση του δημοσιογράφου Erol Kara

Παράλληλα, ο Τούρκος δημοσιογράφος και συγγραφέας Erol Kara, εκπρόσωπος του Τουρκικού Κέντρου Ναυτιλιακής και Παγκόσμιας Στρατηγικής (TÜRK DEGS) στο Ελαζίγκ, προχώρησε σε σκληρή κριτική της λειτουργίας, χαρακτηρίζοντάς την ως απαράδεκτη και υποστηρίζοντας ότι η Ελληνική Εκκλησία υπερβαίνει τις εξουσίες της.

Ο Kara δήλωσε:
«Τα τζαμιά είναι κλειστά στην Ελλάδα, αλλά στη χώρα μας επιτρέπονται οι λειτουργίες στα μουσεία».

Στη συνέχεια, επέκρινε τις πρακτικές της Ελλάδας, λέγοντας:
«Ενώ τα τζαμιά στην Ελλάδα μετατρέπονται σε αχυρώνες, δεν υπάρχει ούτε ένα ανοιχτό τζαμί στην Αθήνα. Ενώ οι εκλεγμένοι μουφτήδες φυλακίζονται, είναι απαράδεκτο να επιτρέπεται η τέλεση λειτουργιών στο Μουσείο Σουμελά στην Τραπεζούντα, όπου δεν υπάρχει ορθόδοξη χριστιανική κοινότητα. Σύμφωνα με την ορθόδοξη πίστη, οι λειτουργίες τελούνται σε εκκλησίες. Αυτό δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται σε μουσείο».