Το 2017 το Πάσχα των Ορθοδόξων και των Καθολικών (με τους οποίους κάνουν πάντα μαζί Πάσχα οι Διαμαρτυρόμενοι) συνέπεσαν, κάτι που θα ξανασυμβεί το 2025. 

Συνολικά, στα 100 χρόνια του 21ου αιώνα το Πάσχα θα είναι κοινό τα 31 έτη, αλλά κάθε επόμενο αιώνα αυτό θα συμβαίνει όλο και σπανιότερα.

Τυχαίο συγκυριακό γεγονός το χαρακτήρισε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος σε μια δήλωση  που αναζωπύρωσε τα σενάρια για καθιέρωση κοινού εορτασμού του Πάσχα, της μεγαλύτερης ημέρας της χριστιανοσύνης από ορθόδοξους και καθολικούς

«Αποτελεί σκάνδαλον ο χωριστός εορτασμός του μοναδικού γεγονότος της μιας Αναστάσεως του Ενός Κυρίου» δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος και ευχήθηκε του χρόνου να μην είναι απλώς «σύμπτωση» η κοινή ημερομηνία με τον εορτασμό των ορθοδόξων, αλλά να γίνει η αφορμή να καθιερωθεί ο ενιαίος εορτασμός μεταξύ των δύο Εκκλησιών.

Συγκεκριμένα ο Οικουμενικός Πατριάχης στέλνονατς τις εγκάρδιες ευχές του προς όλους τους μη Ορθοδόξους Χριστιανούς που εόρτασαν το Άγιο Πάσχα την Κυριακή, 31 Μαρτίου, στην ομιλία του, μετά τη χοροστασία του κατά την Κυριακάτικη Θεία Λειτουργία στον προσφάτως πανηγυρίσαντα Ι.Ν. Αγίων Θεοδώρων της Κοινότητας Βλάγκας τόνισε μεταξύ άλλων:

"Κατά την ημέρα αυτή, το κοσμοχαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως αποκτά πρόσθετη επικαιρότητα, καθώς οι μη Ορθόδοξοι Χριστιανοί αδελφοί μας εορτάζουν σήμερα την εκ νεκρών έγερσι του Κυρίου μας, το Άγιον Πάσχα. Έχουμε ήδη αποστείλει εκπροσώπους μας σε όλες τις Χριστιανικές Κοινότητες των άλλων Ομολογιών ενταύθα, για να διαβιβάσουν σ᾽ αυτές τις εόρτιες ευχές της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας και τα Πατριαρχικά μας συγχαρητήρια.

Αλλά και από της θέσεως αυτής απευθύνουμε εγκάρδιο χαιρετισμό αγάπης προς όλους τους απανταχού της γης Χριστιανούς που εορτάζουν το Άγιον Πάσχα σήμερα. Δεόμεθα δε του Κυρίου της δόξης, να μας αξιώση, ο κοινός εορτασμός του Πάσχα που θα έχουμε κατά την επόμενη χρονιά, να μη αποτελέση μίαν ευτυχή απλώς σύμπτωσιν, ένα τυχαίο συγκυριακό γεγονός, αλλά την απαρχή της καθιερώσεως κοινής ημερομηνίας για τον εορτασμό του κατ᾽ έτος υπό της Ανατολικής και Δυτικής Χριστιανοσύνης, εν όψει και της επετείου συμπληρώσεως 1700 χρόνων, το 2025, από της συγκλήσεως της εν Νικαία Α´ Οικουμενικής Συνόδου, η οποία, μεταξύ άλλων, ασχολήθηκε και με το ζήτημα της ρυθμίσεως του χρόνου εορτασμού του Πάσχα.

Είμαστε αισιόδοξοι, καθώς εκατέρωθεν υπάρχει η προς τούτο καλή θέλησις και προθυμία. Διότι, πράγματι, αποτελεί σκάνδαλον ο χωριστός εορτασμός του μοναδικού γεγονότος της μιας Αναστάσεως του Ενός Κυρίου!“

Ακριβώς 1.699 χρόνια μετά την Α’ Οικουμενική Σύνοδο, η οποία αποφάσισε στη Νίκαια της Βιθυνίας τον εορτασμό του Πάσχα, οι χριστιανοί δεν μπορούν ακόμη να βρουν τον βηματισμό εκείνον που θα τους επιτρέψει να προχωρήσουν σε έναν κοινό εορτασμό. Παράλληλα, το θέμα του ημερολογίου (στο οποίο βασίζεται ο συνήθως διαφορετικός εορτασμός του Πάσχα) τραυμάτισε βαθύτατα την Ορθόδοξη Εκκλησία και ιδιαίτερα την Ελλάδα, καθώς ακόμη και σήμερα, σχεδόν 100 χρόνια μετά την αλλαγή του, η διαίρεση που προκάλεσαν οι λάτρεις του παλαιού ημερολογίου παραμένει ισχυρή.

Η απόφαση της Νίκαιας

Το 325 μ.Χ. συνέρχεται στη Νίκαια της Βιθυνίας η Α’ Οικουμενική Σύνοδος. Τότε, 318 πατέρες της Εκκλησίας από όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου, υπό την προεδρία του Μεγάλου Κωνσταντίνου, συντάσσουν το Σύμβολο της Πίστεως, καταδικάζουν τον αρειανισμό και ορίζουν την ημερομηνία του εορτασμού της Αναστάσεως με βάση τον εβραϊκό μήνα Νισάν, το πέρασμα των Εβραίων, την εαρινή ισημερία και βεβαίως τη Σταύρωση, όπως περιγράφεται από τα βιβλικά κείμενα, προσαρμόζοντας τα γεγονότα στο ιουλιανό ημερολόγιο που ίσχυε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Εφέτος, 1.699 χρόνια μετά, οι χριστιανοί, διαιρεμένοι σε ορθοδόξους, ρωμαιοκαθολικούς και προτεστάντες, δεν εόρτασαν μαζί το Πάσχα, όπως συμβαίνει συνήθως, καθώς οι (περισσότερες) Ορθόδοξες Εκκλησίες υπολογίζουν τον εορτασμό με βάση το ιουλιανό ημερολόγιο και οι υπόλοιπες με βάση το γρηγοριανό.

Η γνώμη των ειδικών

Οπως δηλώνει στο «Βήμα» ο αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννης Παναγιωτόπουλος, «η Α’ Οικουμενική Σύνοδος αποφάσισε όλοι οι χριστιανοί να εορτάζουν το Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο, μετά την εαρινή ισημερία, θέτοντας τέλος στην παράδοση ορισμένων Εκκλησιών, κυρίως της Μικράς Ασίας, να εορτάζουν το Πάσχα την 14η του εβραϊκού μήνα Νισάν. Το πρόβλημα επανήλθε όταν ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ’ αποφάσισε (σ.σ. το 1582) τη διόρθωση του ισχύοντος μέχρι τότε ιουλιανού ημερολογίου. Οι Ανατολικές Εκκλησίες αποφάσισαν, ακόμη και όσες διόρθωσαν το ημερολόγιο, να εορτάζουν το Πάσχα υπολογίζοντάς το με το ιουλιανό ημερολόγιο, προκειμένου όλοι οι ορθόδοξοι να εορτάζουν το Πάσχα μαζί».

Οπως τονίζει ο ομότιμος καθηγητής Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Γκρατς Γρηγόριος Λαρεντζάκης, «όλες οι Εκκλησίες θα μπορούσαν να αναθέσουν στη σύγχρονη επιστήμη να ερευνήσει και να καθορίσει με απόλυτη ακρίβεια την Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας χωρίς ομολογιακές, εκκλησιαστικές προϋποθέσεις και απαιτήσεις».

Ο κοινός εορτασμός έχει συζητηθεί πολλές φορές μεταξύ του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου και του Πάπα Φραγκίσκου, μια συζήτηση που ξεκίνησε το 2014 κατά τη διάρκεια της συνάντησης που είχαν στην Ιερουσαλήμ.

Οι παλαιοημερολογίτες

Η εφαρμογή του νέου ημερολογίου καθυστέρησε στον ελλαδικό χώρο επί σχεδόν 400 χρόνια και πραγματοποιήθηκε, όσον αφορά την Εκκλησία, στις 10 Μαρτίου 1924, η οποία χαρακτηρίστηκε ως 23η ημέρα του μήνα (στο ελληνικό κράτος το νέο ημερολόγιο είχε υιοθετηθεί 22 ημέρες νωρίτερα).

Βέβαια, το γεγονός ότι ένας Πάπας πρωτοστάτησε στη διόρθωση του ημερολογίου δεν κατέστησε τόσο ομαλή την εφαρμογή του από τους ορθοδόξους. Χαρακτηριστικά ήταν τα επεισόδια του 1927, όταν, σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, ο φανατισμένος όχλος «…δεν σεβάστηκε ούτε τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο! Ενώ πήγαινε να ιερουργήσει του επετέθησαν και με μια ψαλίδα του εκόψαν τα γένια και θα τον σκότωναν, αν δεν μεσολαβούσε ο γιγαντόσωμος αείμνηστος Μητροπολίτης Γρεβενών Θεόκλητος».

Το 1935 ήταν η χρονιά-ορόσημο για τη δημιουργία του παλαιοημερολογητικού ζητήματος. Ενώ το 1924 όλη η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος είχε αποδεχθεί την αλλαγή του ημερολογίου, 11 ολόκληρα χρόνια μετά τρεις μητροπολίτες αποχώρησαν και δημιούργησαν νέες Εκκλησίες υπεραμυνόμενες της ορθόδοξης πίστης… Του αποκαλούμενου και «πάτριου» ημερολογίου.

«Μη σκανδαλίζεσθε εκ των ψευδών λόγων, οίτινες υπό το πρόσχημα της υπερασπίσεως των ιερών και οσίων εκτοξεύονται κατά της Εκκλησίας και στρέφονται κατά αυτής της ιεράς και αμωμήτου ημάς θρησκείας προκαλούσα δε διχόνοιας και έριδας» τονίζει σε εγκύκλιό του προς του πιστούς ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος.

Μένει να δούμε αν η αρχική προσέγγιση Βαρθολομαίου – Φραγκίσκου, όσον αφορά τον εορτασμό του Πάσχα, σημάνει και την άμβλυνση και των σύγχρονων «διχονοιών και ερίδων» μεταξύ Ορθόδοξης και Καθολικής Εκκλησίας.