Ο Βλαντίμιρ Πούτιν αποφάσισε να δοκιμάσει την αποφασιστικότητα της Δύσης αναφορικά με τις κυρώσεις προσπαθώντας να την χτυπήσει στο αδύνατο σημείο της: τις εισαγωγές ενέργειας.

Με την απόφασή του να πληρώνουν σε ρούβλια για το εισαγόμενο ρωσικό φυσικό αέριο οι «μη φιλικές χώρες» – ΗΠΑ, ΕΕ και άλλες – ο Ρώσος πρόεδρος τεστάρει την αποφασιστικότητα της Δύσης να τιμωρήσει τη χώρα του για τον πόλεμο στην Ουκρανία, απαλλάσσοντας παράλληλα από τις κυρώσεις τις κρίσιμες ρωσικές εισαγωγές ενέργειας.

«Έλαβα την απόφαση να εφαρμόσω το συντομότερο δυνατό το πακέτο μέτρων για τη μεταφορά πληρωμών – με αυτό θα ξεκινήσουμε – για το φυσικό μας αέριο που παρέχεται στις λεγόμενες “μη φιλικές χώρες” σε ρωσικά ρούβλια», είπε ο Πούτιν.

Πρόκειται για τζογάρισμα με υψηλό διακύβευμα, αφού ή θα κάνει πίσω η Δύση και θα ενδώσει στις αξιώσεις του Πούτιν, ή θα διστάσει και θα ριψοκινδυνέψει για να δει μέχρι πού θα το τραβήξει, αν δηλαδή θα παρακρατήσει προμήθειες φυσικού αερίου και πιθανώς θα στερηθεί έτσι τα χρήματα που χρειάζεται η κλυδωνιζόμενη ρωσική οικονομία.

Ο Πούτιν προσπαθεί να εκφοβίσει τη Δύση

«Είναι ένα παιχνίδι, προσπαθεί να εκφοβίσει τη Δύση για να αποφασίσει μέτριες κυρώσεις. [Ο Πούτιν] θέλει να αναγκάσει τη Δύση, εφόσον επιθυμεί να συνεχίσει τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία, να συναλλάσσεται με ρωσικές οντότητες», σημειώνει ο στρατηγικός αναλυτής της BlueBay Asset Managment Τίμοθι Ας. «Πρόκειται για μια προσπάθεια να σπάσει τις κυρώσεις, να αποδυναμώσει την αποφασιστικότητα της Δύσης».

Οι ΗΠΑ έχουν μπλοκάρει τις προμήθειες ρωσικής ενέργειας, αλλά τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα για μια ΕΕ, που καλύπτει περίπου το 40% των αναγκών της σε φυσικό αέριο από τη Ρωσία, η οποία βάζει κάθε χρόνο στα ταμεία της 30-40 δισ δολάρια. Και μολονότι η Ένωση θέλει να σταματήσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία, η διαδικασία θα είναι χρονοβόρα.

Ο Πούτιν διέταξε την κυβέρνησή του και την Τράπεζα της Ρωσίας να διευκολύνουν εντός μιας εβδομάδας την αγορά ρουβλίων από τους αγοραστές φυσικού αερίου. «Σε αντίθεση με κάποιους εταίρους, εμείς δίνουμε βάρος στην επιχειρηματική μας φήμη ως αξιόπιστου εταίρου και προμηθευτή. Οι αλλαγές θα επηρεάσουν μόνον το νόμισμα πληρωμής, το οποίο θα αλλάξει σε ρωσικά ρούβλια», είπε.

Άγνωστο παραμένει κατά πόσον χώρες της Δύσης θα εξασφαλίσουν αρκετά ρούβλια για να χρηματοδοτήσουν τις αγορές φυσικού αερίου, ή αν θα είναι πρόθυμες να πληρώσουν με το ρωσικό νόμισμα.

Η Κέρστιν Χότνερ, εμπειρογνώμονας πρώτων υλών στην ελβετική επενδυτική εταιρία Vontobel, επισήμανε στο Γερμανικό Πρακτορείο ότι αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να υπάρξει εκτίμηση σχετικά με το εάν επαρκούν τα υπάρχοντα ρούβλια, αλλά θεωρητικά η ρωσική κεντρική τράπεζα θα μπορούσε να τυπώσει ρούβλια και να τα πουλήσει στις χώρες που αγοράζουν φυσικό αέριο με αντάλλαγμα ξένο νόμισμα.

«Είναι σίγουρα ένας παράγοντας κινδύνου καθώς θα περιπλέξει τα πράγματα για Ευρωπαίους αγοραστές ρωσικού φυσικού αερίου. Η αγορά ανησυχεί για αυτό, καθώς μπαίνουμε σε αχαρτογράφητα ύδατα, αν και τα σχέδια είναι σχετικά ασαφή σε αυτό το στάδιο», είπε ο αναλυτής Τζέιμς Χάκστεπ της S&P Global Commodity Insights.

Αλλά και οικονομολόγοι κάνουν λόγο για απόπειρα του Πούτιν να ασκήσει πίεση στις δυτικές χώρες να στηρίξουν έμμεσα το ρούβλι, χωρίς ωστόσο να είναι σίγουρο ότι θα λειτουργήσει ο εκβιασμός.

Οι αντιδράσεις της Δύσης

Οι μεγαλύτεροι αγοραστές ρωσικού φυσικού αερίου αιφνιδιάστηκαν με τις νέες αξιώσεις του Πούτιν. Ο Ρόμπερτ Χάμπεκ, αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας, που εισάγει πάνω από το μισό φυσικό της αέριο από τη Ρωσία, κατηγόρησε τον Πούτιν για αθέτηση συμβολαίων και τη Ρωσία ότι δεν είναι σταθερός εταίρος, τονίζοντας ότι οι κυβερνήσεις των κρατών μελών της ΕΕ θα μελετήσουν τα επόμενα βήματά τους.

Από την πλευρά του, ο σύμβουλος του Ιταλού πρωθυπουργού Ντράγκι, Φραντσέσκο Τζιαβάτσι, έκανε λόγο, σύμφωνα με το Bloomberg, για προσπάθεια της Ρωσίας να ξεφύγει από τον κλοιό των κυρώσεων.

Σύμφωνα με τον αναλυτή της τράπεζας της Έσσης, Ραλφ Ρούντε, «ο Βλαντίμιρ Πούτιν στέλνει πρώτα από όλα ένα πολιτικό μήνυμα». Μιλώντας στο Γερμανικό Πρακτορείο (dpa) ο Ρούντε έκανε λόγο για απάντηση του Ρώσου προέδρου στις κυρώσεις της Δύσης με μια κίνηση, η οποία στηρίζει το ρούβλι. Κι εξήγησε ότι «εάν ο λογαριασμός του φυσικού αερίου δεν πληρωνόταν πλέον σε δολάρια ή ευρώ, θα ενισχυόταν το ρούβλι και κατά συνέπεια η ρωσική οικονομία».

Για «σαφή αθέτηση συμφωνιών» από τη Ρωσία και κλιμάκωση του οικονομικού πολέμου Δύσης – Μόσχας έκανε λόγο ο καθηγητής Διεθνούς Οικονομίας του Πανεπιστημίου του Ντίσλεντορφ, Γενς Σουντέκουμ, χαρακτηρίζοντας «δόλιο παιχνίδι» τη ρωσική κίνηση.

Άγνωστο παραμένει τι θα γίνει αν στυλώσουν τα πόδια τους οι αγοραστές φυσικού αερίου μπροστά στον εκβιασμό της Μόσχας. «Αν λέει ο Πούτιν ότι πρέπει να πληρώσετε σε ρούβλια κι η Ιταλία απαντήσει, δεν θα το κάνουμε, θα πληρώνουμε όπως κάναμε ως τώρα, τι θα κάνει στη συνέχεια ο Πούτιν;», λέει ο στρατηγικός αναλυτής της BlueBay Asset Managment, Ας.

Νομική διαμάχη προ των πυλών

Ο Πούτιν είπε ότι η κρατική Gazprom θα πρέπει να τροποποιήσει τα υφιστάμενα συμβόλαια προμήθειας φυσικού αερίου σε δολάρια ή ευρώ, όμως οι μακροπρόθεσμες συμφωνίες της Μόσχας για φυσικό αέριο είναι περίπλοκες και συνήθως εμπιστευτικού χαρακτήρα, πράγμα που σημαίνει ότι τυχόν αλλαγές στα συμβόλαια πιθανώς θα πυροδοτήσουν νομική διαμάχη, σημειώνει το Politico.

«Τα συμβόλαια είναι συμβόλαια και αν είναι σε ευρώ και δολάρια κι όχι σε ρούβλια, φαντάζομαι ότι πολύ γρήγορα μπορεί να βρεθούμε σε περιοχή, όπου δεν θα θέλαμε να είμαστε», δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ.

Τα συμβόλαια περιλαμβάνουν συχνά ρήτρες —όπως μια σημαντική αλλαγή στην τιμή της αγοράς— που πυροδοτούν επαναδιαπραγματεύσεις. Κάθε πλευρά μπορεί επίσης να έχει συμβατικό δικαίωμα να ζητήσει μια αναθεώρηση που θα χρησιμοποιηθεί κατά την κρίση της. Ειδάλλως τα τυπικά συμβόλαια φυσικού αερίου take-or-pay -, στα οποία οι αγοραστές πρέπει να αγοράσουν το αέριο ή να πληρώσουν σαν να το είχαν πάρει – απαιτούν από κάθε πλευρά να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, εκτός εάν γεγονότα, που δεν ελέγχει, την εμποδίσουν να το πράξει. Κι αυτό σημαίνει ότι, χωρίς ενεργειακές κυρώσεις ή άλλες ανεξέλεγκτες διακοπές, η Gazprom θα έπρεπε να συνεχίσει να στέλνει φυσικό αέριο στην Ευρώπη και οι αγοραστές θα πρέπει να συνεχίσουν να πληρώνουν ό,τι υποσχέθηκαν.