Του Άγγελου Ρούσσου

Μέγιστο θέμα έχει δημιουργηθεί μεταξύ Φαναρίου-Μόσχας-Ουάσινγκτον και Κιέβου με αφορμή την περιβόητη πλέον αυτοκεφαλία της ουκρανικής εκκλησίας. Το παιχνίδι που παίζεται είναι ξεκάθαρα (γεω)πολιτικό και όποιος αναλώνεται σε διαφορετικές δικαιολογίες απλά κρύβεται πίσω από το δάχτυλό του ή εξυπηρετεί άλλα συμφέροντα.

Ένα ενδιαφέρον κομμάτι αυτού του πάζλ όμως, το οποίο θα έπρεπε κανονικά να είναι βασική παράμετρος, είναι ποιους αφορά αυτή η αυτοκεφαλία.

Είναι οι πιστοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί της Ουκρανίας γνώστες του ασφυκτικού εκκλησιαστικού και πολιτικού διπλωματικού παρασκηνίου ; Ενδιαφέρεται ο μέσος Ουκρανός πιστός;

Μια πρόσφατη έρευνα στην κοινωνία του Κιέβου, όχι από εκείνες τις κατευθυνόμενες της μιας ή της άλλης πλευράς, αποδεικνύει πως ο μέσος Ουκρανός έχει μερική-αν όχι πλήρη-άγνοια όσων συμβαίνουν!

Με έκπληξη Ουκρανοί απάντησαν πως δεν ήξεραν καν ότι η εκκλησία που ακολουθούσαν είναι παράνομη;» Αγνοούσαν πως το «Πατριαρχείο Κιέβου» δεν είναι ακόμα αναγνωρισμένο.» Γιατί συνέβη αυτό; Μα απλούστατα επειδή ένα πολύ μεγάλο κομμάτι των Ουκρανών, όπως και άλλων Χριστιανών ανά τον πλανήτη, είναι πιστοί…κατά συγκυρία. Εκκλησιάζονται σε γιορτές και πανηγύρεις, αρκετοί μια-δυο φορές το χρόνο και αδυνατούν να συλλάβουν όλον τον ντόρο που λαμβάνει χώρα αυτήν την στιγμή.

Οι ορθόδοξοι προσκυνητές αποκαλούν αυτούς τους ανθρώπους στην ουκρανική γλώσσα zakhozhane. Δηλαδή εκείνοι που πηγαίνουν στην εκκλησία κάποιες φορές, ανάβουν ένα κερί για τύχη ή για να έχουν ευλογία, αλλά δεν συμμετέχουν ενεργά στην εκκλησιαστική ζωή και δεν γνωρίζουν καν βασικές διδασκαλίες.

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, το 67% των Ουκρανών είναι ορθόδοξοι πιστοί. Αλλά οι περισσότεροι από αυτούς είναι…. «ημι-ενορίτες». Πολύ λίγοι άνθρωποι λαμβάνουν σοβαρά υπόψη την πίστη τους , μόνο το 12% των μελών της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Υπάρχει ακόμα μια κατηγορία ανθρώπων. Για αυτούς, το να είσαι ορθόδοξος δεν σημαίνει απαραίτητα να πιστεύεις στο Θεό και να πηγαίνεις στην εκκλησία μία φορά το χρόνο. Το 2017, το ερευνητικό κέντρο Pew δημοσίευσε μια έκθεση σχετικά με τις έρευνες πεδίου των θρησκευτικών πεποιθήσεων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (πρώην «ανατολικό μπλοκ» και βαλκανικά κράτη). Η έκθεση διαπίστωσε ότι «στις χώρες αυτές, οι εθνικές και θρησκευτικές ταυτότητες έχουν συγκλίνει» και ότι η εκκλησία έχει γίνει «ένα στοιχείο του εθνικού τους πολιτισμού». Οι ερωτηθέντες είπαν, για παράδειγμα, ότι πρέπει να είσαι Καθολικός για να αποκαλείσαι «πραγματικά Πολωνός» και Ορθόδοξος για να είσαι «πραγματικά Ρώσος».

Στην Ουκρανία, το 51% των ερωτηθέντων πίστευαν ότι «να είσαι ορθόδοξος είναι πολύ ή κάπως σημαντικό για να είσαι αληθινά εθνικά ταυτοποιημένος στη χώρα σου». Αν υποθέσουμε ότι το 12% των ορθόδοξων πιστών, που χωρίζονται σε τρεις εκκλησίες, είναι μέρος αυτού του αριθμού, εξακολουθεί να υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων για τους οποίους η Ορθοδοξία αποτελεί σημαντικό μέρος της εθνικής τους ταυτότητας.

Αλλά πρέπει να υπολογιστεί και κάτι ακόμη. Το 2014, η Ρωσία ενέταξε την Κριμαία και τώρα βρίσκεται σε πόλεμο με την Ουκρανία μέσω των καθεστώτων στο Ντόνετσκ και στο Λουγκάνσκ. Εν τω μεταξύ, η μεγαλύτερη εκκλησία της Ουκρανίας εξακολουθεί να υπάγεται στο Πατριαρχείο Μόσχας. Πώς φαίνεται αυτό στους ανθρώπους για τους οποίους η Ορθοδοξία είναι πρωτίστως ένα σημαντικό μέρος του ουκρανικού εθνικού σχεδίου και που δεν δίνουν μεγάλη προσοχή στη θεωρία ή στους κανόνες εκκλησίας; Προφανώς, είναι μια ανώμαλη αντίφαση που χρειάζεται να διαχωριστεί. «Σύντομα θα υπάρξει μια ενιαία εθνική εκκλησία», λέει ο εκ Κριμαίας δημοσιογράφος Aider Mudzhabayev στο videoblog του, «το βλέπω αυτό ως ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός. Θεού θέλοντος … Χμμμ, είμαι άθεος, αλλά Θεού θέλοντος θα πάει έτσι «.