Οι ιστορικοί συμφωνούν συνήθως ότι το πρώτο σύγχρονο υποβρύχιο που δοκιμάστηκε με επιτυχία ήταν έργο του Ολλανδού φυσικού και χημικού Κορνέλιους Ντρέμπελ κάπου εκεί στα 1620.

Μνεία οφείλει να γίνει και στον πιονέρο Γουίλιαμ Μπορν, τον βρετανό μαθηματικό που οραματίστηκε ένα υποθαλάσσιο σκάφος περί το 1578, το οποίο δεν κατασκευάστηκε βέβαια ποτέ.

Γιατί τότε ως «πατέρας» του υποβρυχίου αναγνωρίζεται ευρέως ο αμερικανός ναυτικός εφευρέτης Ρόμπερτ Φούλτον μόλις στα 1800;

Αν πρέπει να το πούμε, ήταν γιατί αυτός κατασκεύασε το πρώτο λειτουργικό υποβρύχιο του κόσμου που μπορούσε να παραμείνει και να πλοηγηθεί κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας!

Η ιστορία των υποβρυχίων, ένα θέμα που μάγευε την ανθρωπότητα διαχρονικά, είναι γεμάτη αποτυχίες, τραγωδίες και πνιγμούς και έχει ξεδιπλωθεί σε όλη τη μεγαλοπρεπή τραγικότητά της σε πολλές ναυτικές ανθολογίες.

Τα πειραματικά υποβρύχια που δεν δούλεψαν είναι δυστυχώς πολλά περισσότερα από όσα τα κατάφεραν, δίνοντας το κατιτίς παραπάνω στην απέλπιδα προσπάθεια του ανθρώπου να κινηθεί στις αφιλόξενες υποθαλάσσιες συνθήκες πίεσης.

Και βέβαια οι παρακάτω απόπειρες ακούστηκαν στα πέρατα του κόσμου, όχι απλώς γιατί δεν λειτούργησαν. Μα γιατί βυθίστηκαν όλες τους…

Η δυσλειτουργική τουαλέτα που βύθισε το U-1206

Ήταν το 1945, λίγες μόνο βδομάδες πριν από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου, όταν μια τουαλέτα βύθισε ένα γερμανικό υποβρύχιο έξω από τις ακτές της Σκοτίας στην παρθενική του μάλιστα εμφάνιση στο νερό. Αντίθετα από τα αποχωρητήρια των συμμαχικών υποβρυχίων, τα γερμανικά άδειαζαν τις ακαθαρσίες τους κατευθείαν μέσα στη θάλασσα, απ’ όπου θα ξεκινούσαν οι περιπέτειες του πληρώματος.

Κάτι που σήμαινε πως για να αδειάσουν το περιεχόμενο της λεκάνης όφειλαν να είναι στην επιφάνεια της θάλασσας ή κοντά της τέλος πάντων, καθώς η μεγαλύτερη πίεση του νερού θα έστελνε τα περιττώματα στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Το να είναι όμως ορατό από τον εχθρό δεν ήταν έξυπνη κίνηση για ένα γερμανικό υποβρύχιο στον Β’ Παγκόσμιο, γι’ αυτό και στο συγκεκριμένο είχε μόλις εγκατασταθεί μια πειραματική τουαλέτα που υποτίθεται πως θα μπορούσε να αδειάσει και σε μεγάλο βάθος.

Οι γερμανοί μηχανικοί έλυσαν μεν ένα πρόβλημα, δημιούργησαν όμως ένα καινούριο, καθώς η τεχνολογία αιχμής της τουαλέτας συνοδευόταν τώρα από ένα ογκώδες εγχειρίδιο για την περίπλοκη λειτουργία της. Ο τρόπος που δούλευε ήταν μάλιστα τόσο πολύπλοκος που κάποιος από το πλήρωμα έπρεπε να εκπαιδευτεί ως «ειδικός τουαλέτας» πριν σαλπάρει το υποβρύχιο!

Κι εδώ μπαίνει ο μοιραίος πλωτάρχης Καρλ Σχλιτ, ο οποίος όχι μόνο δεν εκπαιδεύτηκε στο πώς τραβάμε το καζανάκι υποβρυχίως αλλά δεν φάνηκε να πολυσκοτίζεται με τις οδηγίες χρήσης του. Όταν πάτησε το μοιραίο κουμπί, το νερό άρχισε να μπαίνει κατά οκάδες στο υποβρύχιο, αντέδρασε χημικά με το οξύ από τις μπαταρίες του σκάφους και κατέληξε σε μια μεγαλειώδη απελευθέρωση αέριου χλωρίου που άρχισε να πνίγει με την τοξικότητά του το πλήρωμα μέχρι θανάτου.

Ο κυβερνήτης Σχλιτ δεν είχε επιλογή παρά να διατάξει να αναδυθεί το υποβρύχιο, το οποίο βομβαρδίστηκε αμέσως από βρετανικά μαχητικά αεροσκάφη που επιτηρούσαν την περιοχή. Το πλήρωμα εγκατέλειψε το U-1206 και έπεσε στα χέρια των Συμμάχων…

Δυο πειραματικές αποτυχίες από τον ίδιο άνθρωπο

Αντίθετα από τόσους και τόσους που βυθίστηκαν πριν από αυτόν, ο πρώσος στρατιωτικός μηχανικός και δεκανέας Βίλχελμ Μπάουερ στάθηκε τυχερός. Κατά τον Πρώτο Πόλεμο του Σλέσβιχ-Χόλσταϊν, ο Μπάουερ είχε σχεδιάσει τον κωμικοτραγικό «Δύτη-Εμπρηστή» (Brandtaucher) για να τα βάλει με τα πλοία της Δανίας που είχαν αποκλείσει το λιμάνι-πρωτεύουσα του κρατιδίου, Κίελο.

Αφού το δοκίμασε ανεπιτυχώς τον Δεκέμβριο του 1850, ο δεκανέας αναγνώρισε ότι έπρεπε να κάνει μερικές δραστικές επεμβάσεις ασφαλείας, αν και ο πρωσικός στρατός δεν είχε χρόνο για τέτοιες υπερβολές και παρήγγειλε την άμεση και δημόσια παρακαλώ επίδειξή του τον Φεβρουάριο του 1851. Το Brandtaucher βυθίστηκε μπροστά στο κοινό, αιχμαλωτίζοντας τον εφευρέτη του και τους δύο άντρες του πληρώματος κάτω από την επιφάνεια του νερού, όταν το τελευταίο άρχισε να μπαίνει στο σκάφος.

«Σιγά το πράγμα», είπε ο Μπάουερ στο απόλυτο σκοτάδι, «θα αφήσουμε το νερό να μπει αργά αργά στο σκάφος μέχρι να εξισορροπηθεί η πίεση». Μπόλικες ώρες αργότερα, οι τρεις άντρες κατάφεραν να ανοίξουν την καταπακτή και να βγουν έξω σε αυτό που λογίζεται η πρώτη ιστορικά απόδραση από βυθισμένο υποβρύχιο!

Τι έκανε ο Πρώσος μετά το πρώτο υποβρύχιο που λίγο έλειψε να τον σκοτώσει; Συνέχισε να σχεδιάσει υποβρύχια καθώς έμοιαζε απτόητος από τις αναποδιές! Το δεύτερό του εγχείρημα, ο «Θαλάσσιος Διάβολος» (Seeteufel), χρηματοδοτήθηκε από τους Ρώσους παρά τις εμφατικές αποτυχίες του πρώτου. Το Seeteufel δούλεψε μάλιστα εξαιρετικά σε περισσότερες από 130 βόλτες όταν αποτραβήχτηκε κι αυτό στα βάθη του ωκεανού. Και εννοείται ότι ο Μπάουερ ήταν και πάλι εντός του, ενορχηστρώνοντας άλλη μια θεαματική απόδραση!

Ο αλιγάτορας που δεν δάγκωνε

Ο «Αλιγάτορας» ήταν το πρώτο υποβρύχιο που χρησιμοποιήθηκε από τις ΗΠΑ. Ήταν το πνευματικό παιδί ενός γάλλου μετανάστη, κάποιου Brutus de Villeroi, ο οποίος είχε αποδείξει τη ναυπηγική του αξία κατασκευάζοντας πρωτύτερα στη Φιλαδέλφεια ένα ιδιωτικό υποβρύχιο ειδικό για κυνήγι υποθαλάσσιων θησαυρών.

Το Ναυτικό κινητοποιήθηκε όταν άκουσε ότι τον περιέγραφαν «φυσική διάνοια» και πως σκάρωνε υποβρύχια για πλάκα, κι έτσι τον προσέλαβε να του φτιάξει ένα πολεμικό υποβρύχιο το 1861. Το αποτέλεσμα ήταν το «Propeller», ένα υποβρύχιο 47 ποδών με κουπιά. Το παρατσούκλι ήρθε αργότερα, όταν ο Τύπος παρατήρησε το πράσινο χρώμα του που το έκανε να μοιάζει με κροκόδειλο.

Ο «Αλιγάτορας» έγινε αμέσως πονοκέφαλος για τους ναυπηγούς και η ολοκλήρωσή του πήρε μπόλικους μήνες μετά τη διορία, μιας και οι ομηρικοί καυγάδες μεταξύ του εφευρέτη, του επικεφαλής του Ναυτικού και του κατασκευαστή ήταν συνεχείς. Οι καθυστερήσεις ήταν τέτοιες που το υποβρύχιο δεν υπηρέτησε στον αμερικανικό Εμφύλιο, ως όφειλε. Όταν βγήκε από το ναυπηγείο, λίγο πριν από τον Ιούνιο του 1862, η Συνομοσπονδία είχε αρχίσει να υποχωρεί, κι έτσι στάλθηκε στα Ναυπηγεία της Ουάσιγκτον για μερικές μικροεπιδιορθώσεις.

Την άνοιξη του 1863, ένας νέος και βελτιωμένος «Αλιγάτορας» (χωρίς κουπιά τώρα!) ήταν έτοιμος να τα βάλει με τα πολεμικά των Νοτίων στο Τσάρλεστον αλλά και να καθαρίσει το λιμάνι από τα εμπόδια επιτρέποντας έτσι στις φρεγάτες της Ένωσης να εξαφανίσουν το ισχυρό προπύργιο της Συνομοσπονδίας. Την ώρα που το μετέφεραν όμως στο Τσάρλεστον, η σφοδρή κακοκαιρία ανάγκασε τον κυβερνήτη του πλοίου που το ρυμουλκούσε να κόψει τα σχοινιά και να το αφήσει να βυθιστεί. Εντελώς άδοξο το τέλος του «Αλιγάτορα»…

Το αεροπλανοφόρο υποβρύχιο

Το HMS M2 του Βασιλικού Ναυτικού ήταν ένα πειραματικότατο υποβρύχιο που ξεπήδησε από τα σπλάχνα ενός παλιότερου μοντέλου. Το παλιότερο μοντέλο ήταν εντελώς αποτυχημένο, γεμάτο κατασκευαστικά και λειτουργικά ψεγάδια, με τις διαρροές καυσίμου, τις εκρήξεις και τις φωτιές, τις υδραυλικές αστοχίες και τις προσαράξεις να είναι συχνότατες. Μια από τις χειρότερες μάλιστα υποβρύχιες τραγωδίες που καταγράφηκε ποτέ περιλάμβανε την εμπλοκή υποβρυχίων K-Class (31 Ιανουαρίου 1918).

Το Μ2 φτιάχτηκε λοιπόν στα ίδια τα θεμέλια του K19 και αρχικά προοριζόταν για αναχαιτιστικό υποβρυχίων, περιλαμβάνοντας ένα θεόρατο όπλο στο κατάστρωμά του. Αργότερα τροποποιήθηκε και πάλι ώστε να γίνει αεροπλανοφόρο! Εφοδιασμένο τώρα με υπόστεγο και ένα μικρό υδροπλάνο με αναδιπλούμενα φτερά, το μόνο που είχε να κάνει ήταν να αναδυθεί και να αφήσει τη μικρή φτερωτή έκπληξη να κάνει τη δουλειά της. Το υδροπλάνο προωθούνταν μάλιστα στον ουρανό με έναν καταπέλτη.

Τον Οκτώβριο του 1931 παρουσιάστηκε με επισημότητα στον Τύπο και στις 26 Ιανουαρίου 1932 βυθίστηκε στα ανοιχτά του Πόρτλαντ σκοτώνοντας όλο το πλήρωμά του. Όταν ανασύρθηκε χρόνια αργότερα, το βρήκαν με την καταπακτή για την εκτόξευση του αεροσκάφους ανοιχτή, κάτι που έκανε τους ειδικούς να υποθέσουν ότι το πλήρωμα άνοιξε τραγικά νωρίς την μπουκαπόρτα…

Το «Θα Αναστηθώ» του αιδεσιμότατου που είπε ψέματα

Ο Τζορτζ Γκάρετ ήταν ένας αγγλικανός ιερωμένος και αυτοδίδακτος μηχανικός, μια σωστή διάνοια στη ναυπηγική. Ο τύπος έφτιαξε το ατμοκίνητο υποβρύχιο «Resurgam» το 1879, το οποίο το αμερικανικό Ναυτικό χαρακτήρισε ωστόσο αργό, ασταθές και επικίνδυνο. Ευτυχώς για το ανθρώπινο γένος, το υποβρύχιο βυθίστηκε ρυμουλκούμενο κατά την παράδοσή του.

Το «Resurgam» σήμαινε στα λατινικά «θα αναστηθώ», αν και δεν κράτησε τον λόγο του. Η φήμη του Γκάρετ δεν περιορίστηκε όμως σε ένα επικίνδυνο υποβρύχιο, αλλά απλώθηκε σε πολλά! Αφού η πρώτη του απόπειρα κατέληξε στον βυθό, κατάφερε να πείσει στις αρχές της δεκαετίας του 1880 τη σουηδική οπλοβιομηχανία Thorsten Nordenfeldt να ρίξει στην αγορά το νέο του υποβρύχιο σχέδιο.

Το οποίο ήταν εξίσου αργό και επικίνδυνο με το πρώτο, αν και αυτό δεν απέτρεπε τον κόσμο να αγοράζει σαν τρελός τα «Nordenfeldts», όπως ονομάστηκαν. Η Ελλάδα ήταν μάλιστα από τις πρώτες που απόκτησαν το «Nordenfeldt I» το 1886 και οι πολεμικές μας περιπέτειες με την Τουρκία πυροδότησαν αμέσως την κατασκευή των Nordenfeldt II και Nordenfeldt III.

Επόμενη εκδοχή κατασκευάστηκε για τη Ρωσία, η οποία ναυάγησε ωστόσο ρυμουλκούμενη και παρά το γεγονός ότι την ανέσυραν, ο τσάρος αρνήθηκε να παραλάβει το μισοβυθισμένο υποβρύχιο. Κωμικοτραγικότερη στιγμή ήταν όταν η Τουρκία δοκίμασε το «Nordenfeldt II», το οποίο στην επιφάνεια του νερού έπλεε άψογα, όταν βυθιζόταν όμως πήγαινε σαν τραμπάλα!