Για την καταγραφή των γεγονότων χρησιμοποιήθηκε και δεύτερος δορυφόρος (KH-8 Gambit 3) του οποίου η ανάλυση έφτανε στα 10 εκατοστά.
Συγκεκριμένα την περίοδο που προηγήθηκε της τουρκικής εισβολής, την περίοδο της επέμβασης αλλά και μετά από αυτήν, οι Ηνωμένες Πολιτείες σήκωσαν δορυφόρους και παρακολουθούσαν την ευρύτερη περιοχή της Κύπρου αποτυπώνοντας σημαντικά στοιχεία μέσω φωτογραφιών οι οποίες τραβήχτηκαν από τον ουρανό πριν 50 χρόνια.
Από την επίθεση της τουρκικής αεροπορίας σε φάλαγγα οχημάτων στον Κοντεμένο (που είχε ως αποτέλεσμα νεκρούς και τραυματίες) μέχρι και το Πέντε Μίλι, όπου έγινε η απόβαση των Τούρκων, μέχρι και την καταστροφή της 181 ΜΠΠ στο Συγχαρί αλλά και την φυλακή των Αδάνων στην Τουρκία, όπου υπάρχουν μαρτυρίες για αγνοούμενους.
Τα στοιχεία ήρθαν στο φως ύστερα από έρευνα του ιστορικού ερευνητή και ειδικού στα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών (GIS) και τηλεπισκόπησης κ. Οδυσσέα Χρίστου, παρουσίασε τα αποτελέσματα της ερευνάς του, στο συνέδριο «Στρατιωτικές όψεις της Τουρκικής Εισβολής του 1974 στην Κύπρο», το Σάββατο 8 Ιουνίου 2024 στο Αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Κύπρου
Τα αποτελέσματα της έρευνας του Οδυσσέα Χρίστου, o οποίος είναι ο διαχειριστής της σελίδας στο facebook «1974 Μαρτυρίες & Τεκμήρια» παρουσίασε η εφημερίδα .
Τι κατέγραψαν οι δορυφόροι
Έκτόξευση δορυφόρου των ΗΠΑ καταγράφεται στις 10/4/1974 και ακολουθεί άλλη αποστολή δορυφόρου το Ιούνιο, με μεγαλύτερη ευκρίνεια και του οποίου ο κύκλος δράσης/παρακολούθησης διαρκεί μεταξύ 30-45 μέρες. Ο «αδελφός» δορυφόρος, ο HEXACON, του οποίου η αιώρηση διαρκεί περισσότερο χρονικό διάστημα και ο οποίος έδρασε την τότε περίοδο, παρείχε ανάλυση στο 1,2 μέτρο.
Οι δορυφόροι αυτοί βρίσκονταν σε τροχιά στο χρονικό διάστημα κατά το οποίο εκδηλώθηκαν το πραξικόπημα στις 15 Ιουλίου και η τουρκική εισβολή στις 20 Ιουλίου. Μεσολαβεί κάποιο κενό παρακολούθησης μετά τις 24 Ιουλίου, οπόταν στις 14 Αυγούστου οι Αμερικανοί εκτοξεύουν δορυφόρο ειδικό να επικεντρώνεται σε επιλεγμένους στόχους και να τους καταγράφει. Πρόκειται για τον δορυφόρο με δυνατότητα ανάλυσης 10 εκατοστών. Προφανώς, αν ληφθεί υπόψιν και η ημερομηνία εκτόξευσης, αυτός ανέλαβε να καταγράψει την δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής.
Στις 29 Οκτωβρίου 1974 εκτοξεύεται άλλος δορυφόρος της σειράς HEXACON, ο οποίος κατέγραψε πολύτιμες εικόνες (στις 7 Νοεμβρίου) ως προς τα αποτελέσματα της τουρκικής εισβολής.
Επίσης από τις 21 Απρίλιου του 1974 στάθμευε πάνω από την Κύπρο και η Δρακουλίνα (κατασκοπευτικό αεροσκάφος μεγάλου υψομέτρου U-2 Dracon Lady). Πρόκειται για ένα σμήνος αεροσκαφών U-2 Dracon Lady, με κατάλληλα στοιχεία υποστήριξης που έφτασε στο Ακρωτήρι της Κύπρου, στο πλαίσιο της επιχείρησης OLIVE HARVEST (επιτήρηση της ειρηνευτικής συμφωνίας Αίγυπτου – Ισραήλ).
Στις 13 Αυγούστου (μια μέρα πριν την έναρξη της δεύτερης τουρκικής εισβολής) η Washington Post δημοσιεύει άρθρο στο οποίο αναφέρεται στην εκτόξευση ρωσικού δορυφόρου, ο οποίος τέθηκε σε τροχιά πάνω από την Κύπρο. Η είδηση αναδημοσιεύτηκε σε εφημερίδες στην Ελλάδα και από τον «Φιλελεύθερο» στις 14 Αυγούστου 1974 υπό τον τίτλο «ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΣ ΔΟΡΥΦΟΡΟΣ ΠΑΡΗΚΟΛΟΥΘΗΣΕ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗΝ».
Από την μελέτη σειράς εγγράφων όπως και των απορρήτων COMIREX comments που προαναφέρθηκαν, προκύπτει, όπως αναφέρει ο κ. Χρίστου, ότι την περίοδο των γεγονότων βρίσκονταν σε τροχιά δύο αμερικάνικοι κατασκοπευτικοί δορυφόροι.
Α) Ο δορυφόρος KH-8 Gambit που μεταξύ 17 – 21 Ιουλίου φωτογράφησε την Κύπρο ενώ βρισκόταν στο τέλος της αποστολής του. Τα δεδομένα και οι λεπτομέρειες της αποστολής του δορυφόρου αυτού, είναι διαβαθμισμένα και μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Ο κ. Χρίστου εκτιμά πως κατέγραψε την συγκέντρωση στρατευμάτων στις ακτές της Τουρκίας προ της εισβολής και το προγεφύρωμα μετά την απόβαση στο Πέντε Μίλι.
Β) Ο δορυφόρος KH-9 Hexagon που τραβούσε φωτογραφίες από ύψος 150 χιλιομέτρων και στις 20 και 24 Ιουλίου κατέγραψε την Τουρκία (Άδανα, Ινστιρλίχ, Μερσίνα) και ολόκληρη την Κύπρο. Τα δεδομένα αυτά έχουν αποχαρακτηριστεί και από το 2020 βρίσκονται υπό διερεύνηση. Όπως αναφέρει ο κ. Χρίστου, μέχρι στιγμής έχουν εξαχθεί πολύτιμα συμπεράσματα.
Όπως αναφέρει, κάποια στιγμή το 2011 οι Αμερικανοί αποδεσμεύουν τα δεδομένα αλλά η διαδικασία ήταν πολύπλοκη αφού το υλικό βρισκόταν σε αποθήκες σε ρολά και απαιτείτο να γνωρίζει κανείς τι ακριβώς ζητούσε, ποια περίοδο αφορούσε κ.ο.κ.. Από το 2020 η πρόσβαση είναι πιο εύκολη.
Στόχος μου, λέει, ήταν να εντοπίσω πληροφορίες για ιστορική έρευνα αλλά και για το θέμα των αγνοουμένων και έτσι απέκτησα τα δεδομένα από τον δορυφόρο HEXACON που αφορούσαν τις καταγραφές 20 και 24 Ιουλίου και μία στις 11 Νοεμβρίου.
Όπως εξηγεί, μια φωτογράφηση του δορυφόρου αφορά την καταστροφή της 181 ΜΠΠ στο Συγχαρί ύστερα από βομβαρδισμό. Φαίνονται καπνοί πάνω από το Συγχαρί, καθώς και η φάλαγγα να κινείται προς το βουνό ενώ διακρίνεται και ένας νεκρός ο οποίος αναζητείται μέχρι και σήμερα.
Τον Νοέμβριο υπάρχει άλλη φωτογραφία η οποία παραπέμπει σε ανάχωμα ή σε εκταφή.
Γίνεται επίσης παραπομπή στην εκτέλεση δύο ανδρών οι οποίοι επέβαιναν σε λεωφορεία από την περιοχή Κουτσοβέντη και άλλων δύο οι οποίοι κατέβηκαν από το βουνό όταν διαλύθηκε η 181 ΜΠΠ. Διακρίνονται επίσης καπνοί από οχήματα της 33ης Μοίρας καταδρομών που κτυπήθηκαν το πρωί της 20ης Ιουλίου. Φαίνεται επίσης η μάντρα του γηραιότερου αγνοουμένου.
Τέλος, φαίνονται και οι φυλακές των Αδάνων από το δορυφόρο.
