Τότε επικρατούσε μεγάλη αβεβαιότητα για τα αυτών των ασυνήθιστων σεισμών. Επρόκειτο για ηφαιστειακή αφύπνιση που ίσως προμήνυε έκρηξη; Ή για προοίμιο ενός ισχυρού σεισμού, όπως ο φονικός σεισμός των 7,7 Ρίχτερ του 1956 που έπληξε την ίδια ζώνη της Σαντορίνης και της Αμοργού;
Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Science, η απάντηση βρισκόταν βαθιά κάτω από τον θαλάσσιο πυθμένα. Οι ερευνητές δείχνουν ότι η κρίση προκλήθηκε από μια τεράστια μαγματική διείσδυση: ένα «κατακόρυφο τοίχωμα» μάγματος που εκτεινόταν πάνω από 20 χιλιόμετρα μέσα στον φλοιό της Γης, σε βάθος άνω των 10 χιλιομέτρων.
Ο όγκος του μάγματος, εκτιμούν, θα αρκούσε «για να γεμίσει σχεδόν 200.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων» ή να καλύψει το Μανχάταν με ένα στρώμα εννέα μέτρων.
Μια πρωτοφανής σεισμική κρίση, αποκωδικοποιημένη με τεχνητή νοημοσύνη
Οι συγγραφείς της μελέτης σημειώνουν ότι η ακολουθία ήταν «μοναδική παγκοσμίως» ως προς τον αριθμό των σεισμών σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Για να απαντήσουν στα ερωτήματα σχετικά με πιθανή έκρηξη ή μεγάλο σεισμό, η ομάδα αξιοποίησε προηγμένες τεχνικές μηχανικής μάθησης για την ανάλυση περισσότερων από 25.000 σεισμών και την ακριβή χαρτογράφηση της κατανομής τους μέσα στον φλοιό.
Χρησιμοποιώντας τους σεισμούς ως «εικονικούς μετρητές τάσης σε βάθος», οι επιστήμονες κατόρθωσαν να απεικονίσουν την κίνηση του μάγματος με πρωτοφανή λεπτομέρεια. Το συμπέρασμα είναι κατηγορηματικό: την κρίση δεν προκάλεσε ενεργοποίηση ρήγματος, αλλά η διέλευση μιας μαγματικής φλέβας που θρυμμάτισε τα πετρώματα και πυροδότησε έναν καταιγισμό σεισμών.
Μάγμα που κινείται σε «κύματα»
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα αφορά τον τρόπο μετακίνησης του μάγματος. Αντί για μια ομαλή, συνεχόμενη ροή, η διείσδυση εξελίχθηκε σε «κύματα»: νέες ρωγμές άνοιγαν, άλλες έκλειναν, ενώ παλμοί μάγματος προχωρούσαν μπροστά δημιουργώντας διαδοχικές μεταβολές πίεσης. Αυτή η δυναμική εξηγεί τον «καταρρακτώδη ρυθμό» των σεισμών, ο ένας μετά τον άλλο, σε εξαιρετικά περιορισμένο χώρο και χρόνο.
Η λεπτομερής αυτή απεικόνιση επιτρέπει στους ερευνητές να αποκλείσουν την τεκτονική ολίσθηση ως βασική αιτία της κρίσης του 2025 και να επιβεβαιώσουν τον καθοριστικό ρόλο των μαγματικών διεισδύσεων στη σεισμική μηχανική της περιοχής.
Ένας βασικός μηχανισμός για τα ηφαίστεια σε όλο τον κόσμο
Πέρα από τη Σαντορίνη–Αμοργό, οι ερευνητές θεωρούν ότι αυτή η «κυματοειδής» συμπεριφορά του μάγματος αποτελεί θεμελιώδη μηχανισμό σε πολλά ηφαίστεια παγκοσμίως. Οι μέθοδοι που αναπτύχθηκαν θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη σχεδόν σε πραγματικό χρόνο παρακολούθηση μελλοντικών κρίσεων, ιδιαίτερα σε υποθαλάσσιες ή βαθιές περιοχές δύσκολα προσβάσιμες.
Η Σαντορίνη, ως μέρος του ελληνικού ηφαιστειακού τόξου, φέρει το αποτύπωμα της περίφημης μινωικής έκρηξης γύρω στο 1620 π.Χ. Αν και η κρίση του 2025 δεν συνοδεύτηκε από έκρηξη, υπογραμμίζει —όπως καταλήγουν οι ερευνητές— «τους πιθανούς κινδύνους για τις τοπικές κοινωνίες» και τη ζωτική σημασία της υψηλής ακρίβειας γεωφυσικής παρακολούθησης σε μια τόσο ευαίσθητη περιοχή.
