Στις 6 Νοεμβρίου 1971, οι Ηνωμένες Πολιτείες προχώρησαν σε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες και εντυπωσιακές πυρηνικές δοκιμές στην ιστορία τους ονόματι Cannikin ισχύος πέντε μεγατόνων στο απομονωμένο νησί Amchitka στην Αλάσκα. Η δοκιμή αυτή έγινε στο πλαίσιο της στρατηγικής των Η.Π.Α. για την ανάπτυξη αντιβαλλιστικών συστημάτων και συνδέθηκε στενά με τον Ψυχρό Πόλεμο και τις πολιτικές σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση.

Παρά τις σοβαρές περιβαλλοντικές ανησυχίες και τις αντιδράσεις των πολιτών, η κυβέρνηση του προέδρου Νίξον προχώρησε στην εκτέλεση της δοκιμής, η οποία είχε τεράστιες τεχνικές και πολιτικές επιπτώσεις. Η Cannikin δεν ήταν μόνο μια επίδειξη στρατιωτικής δύναμης, αλλά και η αφετηρία για την ίδρυση οργανώσεων, όπως η Greenpeace, που επηρέασαν τη δημόσια αντίληψη γύρω από τις πυρηνικές δοκιμές και την προστασία του περιβάλλοντος. 

Η Αρχή της Ιστορίας

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Στις 6 Νοεμβρίου 1971, οι Ηνωμένες Πολιτείες πραγματοποίησαν τη μεγαλύτερη υπόγεια πυρηνική δοκιμή στην ιστορία τους, γνωστή ως Cannikin με συνολική ισχύ πέντε μεγατόνων. Η δοκιμή έλαβε χώρα στο νησί Amchitka, το οποίο βρίσκεται στην πολιτεία της Αλάσκα.

Αυτή η δοκιμή αφορούσε μια κεφαλή που προοριζόταν για το αμφιλεγόμενο σύστημα αντιβαλλιστικών πυραύλων Spartan. Η Cannikin πραγματοποιήθηκε ως μέρος της στρατηγικής των Η.Π.Α. για την απόκτηση αμυντικών δυνατοτήτων κατά των εισερχόμενων διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων (ICBMs) της Σοβιετικής Ένωσης. 

Στην πραγματικότητα, η δοκιμή Cannikin ήταν η πιο ισχυρή υπόγεια πυρηνική έκρηξη που είχε ποτέ πραγματοποιηθεί στην ιστορία. Παρά τις έντονες περιβαλλοντικές ανησυχίες και τις πολιτικές αντιδράσεις, ο πρόεδρος Νίξον έδωσε το πράσινο φως για τη δοκιμή, η οποία προκάλεσε σημαντική σεισμική δραστηριότητα στην γύρω περιοχή, αλλά πέτυχε τους τεχνικούς της στόχους χωρίς να προκαλέσει διαρροή ραδιενέργειας.

Η επιτυχία της Cannikin είχε βαθιές επιπτώσεις, επηρεάζοντας τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις ελέγχου όπλων και άλλες αμφιλεγόμενες πρωτοβουλίες αμυντικής πυραυλικής, όπως το πρόγραμμα "Πόλεμοι των Άστρων" του προέδρου Ρήγκαν. 

Η δοκιμή Cannikin ήταν επίσης σημαντική αφορμή για την ίδρυση της Greenpeace, υπογραμμίζοντας τις μακροχρόνιες περιβαλλοντικές και πολιτικές επιπτώσεις των πυρηνικών δοκιμών. 

Η μεγαλύτερη υπόγεια πυρηνική έκρηξη στην ιστορία των Η.Π.Α. 

Τέλος με την εισαγωγή, ας πάμε στις πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες. Την συγκεκριμένη κρύα ημέρα του Νοεμβρίου του '71 οι Ηνωμένες Πολιτείες εκτέλεσαν την πιο ισχυρή υπόγεια πυρηνική δοκιμή τους μέχρι σήμερα. Η πανίσχυρη έκρηξη ισχύος πέντε μεγατόνων έγινε σε βάθος άνω των 16 χιλιομέτρων.

Όπως προαναφέραμε, η δοκιμή Cannikin είχε σκοπό να δοκιμαστεί και να αξιολογηθεί η απόδοση μιας πυρηνικής κεφαλής που σχεδιάστηκε για να τοποθετηθεί στο σύστημα Spartan, το οποίο ήταν επίσης αμφιλεγόμενο λόγω της στρατηγικής του. 

Όσον αφορά το Amchitka, να σας ενημερώσουμε πως το νησί ήταν μέρος της αλυσίδας των Αλεούτιων νήσων, οι αυτόχθονες κάτοικοι των οποίων εξαφανίστηκαν τον 19ο αιώνα. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το Πεντάγωνο εγκατέλειψε τη βάση που είχε κατασκευάσει εκεί για να απωθήσει την ιαπωνική εισβολή. Παρά τις προηγούμενες απόπειρες, η Atomic Energy Commission (AEC) είχε εξετάσει το νησί Amchitka ως πιθανό χώρο πυρηνικών δοκιμών, αλλά οι συνθήκες τότε δεν ήταν κατάλληλες. 

Στη δεκαετία του '1960, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΣΣΔ προσπαθούσαν να αναπτύξουν αμυντικά συστήματα κατά των μεγάλων οπλοστασίων τους. Τότε, η μόνη λειτουργική λύση ήταν η ανάπτυξη πυραύλων με πυρηνικές κεφαλές που θα καθοδηγούνταν από γιγαντιαία ραντάρ. Το σύστημα των Η.Π.Α. βασίστηκε σε δύο διαφορετικούς πυραύλους: τον Spartan και τον Sprint. 

Ο Spartan θα εκτοξευόταν ψηλά στο διάστημα και θα πυροδοτούσε την πέντε μεγατόνων κεφαλή του εντός εμβέλειας εισερχόμενων σοβιετικών διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων. Ο Sprint θα κατέστρεφε οποιαδήποτε κεφαλή επιβίωνε από τον Spartan. Αυτό θα το κατάφερνε με την τρομερή ταχύτητά του, η οποία έφτανε τα 10 μαχ. Παράλληλα, μπορούσε να προκαλέσει έκρηξη μέγιστης ισχύος ενός μεγατόνου. 

Η κεφαλή W-71 του Spartan ήταν γνωστή για την "καθαρή" τεχνολογία της, καθώς παρήγαγε ελάχιστα θραύσματα διότι εξουδετέρωνε τους στόχους της με ακτίνες X. Ήταν ουσιαστικά μια «βόμβα νετρονίων», αν και παρήγαγε σχετικά λίγα νετρόνια για να μην επηρεάζονταν αρνητικά η απόδοση των αμερικανικών στρατιωτικών ραντάρ.

Plowshare και Greenpeace 

Παράλληλα, την τότε εποχή γεννήθηκε το πρόγραμμα Plowshare, το οποίο είχε ως στόχο τη χρήση πυρηνικών εκρήξεων για ειρηνικούς σκοπούς. Η λογική του ήταν πως οι πυρηνικές εκρήξεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για πολιτικά έργα, όπως η δημιουργία λιμένων και η εκσκαφή καναλιών. Ωστόσο, η δημόσια αντίθεση στην πυρηνική ενέργεια και οι επιπτώσεις της οδήγησαν την κυβέρνηση να εγκαταλείψει αυτές τις ιδέες. 

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, οι δημόσιες στάσεις κατά του πολέμου και υπέρ του περιβάλλοντος ενισχύθηκαν. Ο Νίξον, παρά τις αντιδράσεις, υπέγραψε νέα περιβαλλοντική νομοθεσία. 

Η επιτυχία της τότε δοκιμής Milrow, που είχε πραγματοποιηθεί το 1969, αναβίωσε όμως το ενδιαφέρον για πυρηνικές δοκιμές και έτσι ο Νίξον αποφάσισε να εγκρίνει την τεράστια δοκιμή στην Amchitka. Μια επιτροπή κατά του πολέμου μαζί με πολλούς ακτιβιστές υπέρ του περιβάλλοντος διαμαρτυρήθηκαν για την προγραμματισμένη δοκιμή, φοβούμενοι ακόμη και για τσουνάμι ή περιβαλλοντική ρύπανση.

Αυτή η διαμαρτυρία οδήγησε στη δημιουργία της πλέον διεθνούς μη κυβερνητικής οργάνωσης Greenpeace, η οποία σήμερα προστατεύει το περιβάλλον παγκοσμίως.

Κλωτσώντας το δοχείο 

Οι διαμαρτυρίες τους δεν έπιασαν όμως τόπο. Οι προετοιμασίες για τη Cannikin είχαν ήδη ξεκινήσει και ήταν εντυπωσιακές. Χρησιμοποιώντας τεχνολογία λέιζερ, οι μηχανικοί έσκαψαν μια τρύπα 6,000 ποδιών και τοποθέτησαν έναν πλήρους μεγέθους πύραυλο Spartan με την κεφαλή πέντε μεγατόνων στο βάθος του άξονα. Αυτή η επιχείρηση απαιτούσε τεχνολογία αιχμής και πολύ καλό συντονισμό και οργάνωση. 

Αν και ο Νίξον ανησυχούσε για τις πολιτικές του συνέπειες, αποφάσισε να προχωρήσει με τη δοκιμή Cannikin. Το περιβαλλοντικό γραφείο απαιτούσε εκτίμηση των επιπτώσεων, ενώ οι αντιφρονούντες έκαναν αγωγή κατά της δοκιμής στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. Με τον άνεμο να αγγίζει τα 124 μίλια ανά ώρα, οι ακτιβιστές που βρέθηκαν κοντά στο σημείο της δοκιμής αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την τελευταία διαμαρτυρία τους. 

Στις 6 Νοεμβρίου 1971, ο πρόεδρος Νίξον διέταξε την έναρξη της Cannikin, η οποία προκάλεσε έναν σεισμικό κραδασμό 7.0 της κλίμακας Ρίχτερ. Οι επιπτώσεις ήταν καταστροφικές, με πολλούς θανάτους θαλασσοπουλιών και θαλάσσιων ζωών. 

Μετά τις Εκρήξεις 

Τεχνικά και πολιτικά, η δοκιμή Cannikin πέτυχε. Οι επιστήμονες κατέγραψαν πολύτιμα δεδομένα σχετικά με την απόδοση του όπλου, και δεν παρατηρήθηκε σημαντική διαρροή ραδιενέργεια. Οι τοπικές σεισμικές επιπτώσεις ήταν περιορισμένες και δεν προκλήθηκε κανένα τσουνάμι. 

Η επιτυχία της δοκιμής βοήθησε τον Νίξον στις διαπραγματεύσεις με τις αντίπαλες δυνάμεις. Το 1972, η επίσκεψή του στην Κίνα και οι συμφωνίες ελέγχου όπλων που ακολούθησαν άλλαξαν τη στρατηγική των Η.Π.Α. στην παγκόσμια πολιτική. Η Greenpeace, με την αντίθεση και τις διαμαρτυρίες της, συνέχισε να επηρεάζει την πολιτική γύρω από τις πυρηνικές δοκιμές, οδηγώντας στην κατάργηση του προγράμματος Spartan. 

Η επιτυχία του W-71 και οι μεταγενέστερες προτάσεις για πυρηνικά αντιαεροπορικά όπλα και πυραυλικές αμυντικές στρατηγικές καθόρισαν την κατεύθυνση των στρατηγικών όπλων κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Οι υπόγειες δοκιμές της Νεβάδα μεταξύ 1978 και 1983 επέκτειναν αυτές τις ιδέες. Το πρόγραμμα εξελίχθηκε σε ένα νέο τοπίο στρατηγικής και στρατιωτικής πολιτικής που υπενθύμιζε τις συνέπειες των προηγούμενων πυρηνικών δοκιμών και τη διαρκή επιρροή τους στη στρατηγική της αμερικανικής άμυνας.

Η δοκιμή Cannikin υπήρξε ένα καθοριστικό γεγονός στην ιστορία των πυρηνικών δοκιμών των Ηνωμένων Πολιτειών, αναδεικνύοντας τις τεχνικές δυνατότητες της εποχής και τις πολιτικές προκλήσεις που τις συνόδευαν. Αν και πέτυχε τους στρατηγικούς της στόχους, προκάλεσε σημαντικές περιβαλλοντικές ανησυχίες και κινητοποίησε την κοινωνία για τη δημιουργία οργανώσεων όπως η Greenpeace. Η ιστορία της Cannikin συνεχίζει να επηρεάζει τη δημόσια συζήτηση γύρω από τις πυρηνικές δοκιμές και τις στρατηγικές αμυντικές πολιτικές, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για υπεύθυνη διαχείριση της πυρηνικής ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος.