Σύμφωνα με τον σπουδαίο Έλληνα λαογράφο Νικόλαο Πολίτη, οι Νεράιδες, κατά ορισμένες παραδόσεις, χωρίζονται σε δύο είδη: εκείνες που κατοικούν στα βουνά (βουνήσιες) και εκείνες που κατοικούν στη θάλασσα (θαλασσινές).

Οι βουνήσιες Νεράιδες τρέφουν αδιάλλακτο μίσος προς τις θαλασσινές κι έτσι, κάθε Σάββατο απόγευμα κατεβαίνουν απ’ τα βουνά, ενώ οι θαλασσινές αναδύονται απ’ τους βυθούς και συγκροτούν άγρια μάχη. Αν η έκβαση της μάχης αποβεί επιτυχής για τις βουνήσιες, αυτές ευεργετούν ποικιλοτρόπως όποιον ορεσίβιο συναντούν κατά την επιστροφή τους. Αντιθέτως, κακοποιούν με τον χειρότερο τρόπο τους κατοίκους των παραλίων και των νησιών, τους οποίους η κακή η μοίρα έριξε στον δρόμο τους. Αν, ομοίως, νικήσουν οι θαλασσινές Νεράιδες, ευεργετούν τους νησιώτες και κακοποιούν τους ορεσίβιους.

Στην Ηλεία της Πελοποννήσου, Βασίλισσα των Νεράιδων είναι η Λάμια, η οποία και σε άλλα μέρη, συγχέεται με τις Νεράιδες.

Ο Φαναριώτης ποιητής και συγγραφέας Αλέξανδρος Σούτσος ανέφερε σε έργο του τη διήγηση ενός χωρικού από την Εύβοια, σχετικά με μια θαλασσινή Νεράιδα:

Όμως, και στα ελληνικά παραμύθια, συναντάμε γνωρίσματα των Νεράιδων. Από το χαμόγελό τους, φύονται τριαντάφυλλα και από τα δάκρυά τους, ανθίζουν μαργαρίτες. Την ποιητικότατη αυτή σύλληψη, γνωστή και στους γερμανικούς μύθους κυρίως από τους αδελφούς Grimm, την εκφράζουν επίσης και μερικά δημοτικά τραγούδια.

Όπως και οι Νύμφες των αρχαίων Ελλήνων, έτσι και οι Νεράιδες λούζονται στα ύδατα των πηγών τα μεσάνυχτα, όταν τα νερά έχουν γαληνέψει κι έχουν ήδη αποκοιμηθεί. Γι’ αυτόν τον λόγο, άλλωστε, ο λαός φρονεί ότι την ώρα εκείνη τα νερά είναι θερμά και κανείς δεν αποτολμά να πλησιάσει στην πηγή, για να δροσίσει τα χείλη του, ώστε να μη γίνει νυμφόληπτος και τον αρπάξουν οι Νύμφες και χαθεί μια για πάντα. Μετά το λουτρό τους, οι Νεράιδες καλλωπίζονται και ξεμπλέκουν τα μακριά μαλλιά τους μέσα στις σπηλιές ή στα ρυάκια, μια πεποίθηση που τη μοιράζονται και οι Φινλανδοί.

Ο χορός είναι η προσφιλής ψυχαγωγία των Νεράιδων, οι οποίες λικνίζονται λάγνα τις νύχτες, σχηματίζοντας κύκλο γύρω από μια πελώρια φωτιά. Χορεύουν ακατάπαυστα δίπλα στα ποτάμια ή στις βουνοκορφές, συνήθως υπό τις γλυκιές μελωδίες της λύρας ενός νυμφόληπτου, δηλαδή ενός ανθρώπου μαγεμένου από την επίδραση των πανέμορφων αυτών πλασμάτων.

Ο Εμμανουήλ Αντωνιάδης περιέγραψε μια σχετική κρητική παράδοση, κατά την οποία Νεράιδες εκπάγλου καλλονής χορεύουν όλο χάρη το μεσονύχτιο δίπλα στον ποταμό, τα ξανθά μαλλιά τους αγγίζουν σχεδόν τη γη, ενώ ένας όμορφος νέος, που τον έχουν αρπάξει με τη βία, κρούει τη λύρα, γεννώντας γλυκιά μουσική.

Όσοι γίνονται μάρτυρες του χορού των Νεράιδων, είναι συνήθως οι Σαββατογεννημένοι, που ο λαός τους θεωρεί αλαφροΐσκιωτους, επειδή έρχονται πιο εύκολα σε επαφή με τον κόσμο των πνευμάτων. Αυτοί οι αλαφροΐσκιωτοι προστρέχουν στη θρησκεία για να θεραπευθούν και προσκαλούν έναν ιερέα, για να τους διαβάσει ευχές ή στέλνουν τον ασθενή τρία συνεχόμενα απογεύματα Σαββάτου στην εκκλησία, για να ακούσει ευλαβικά τον Εσπερινό. Εκτός τούτου, μεταχειρίζονται το Αμίλητο Νερό ή και άλλες μαγικές τελετές.

Οι Νεράιδες μεταφέρουν πολλάκις τους νυμφόληπτους σε διάφορα μέρη εναερίως και τους αποθέτουν στα σπίτια τους, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα που έχουν περάσει μαζί τους. Όταν τυχόν έχουν δυσαρεστηθεί από τον άνθρωπο που έχουν αρπάξει ή όταν αυτός έχει φανεί απειθής στις προσταγές τους, τότε τον μαστιγώνουν με ψάθινα μαστίγια, για να συμμορφωθεί και τα μελανά ίχνη των μαστιγώσεων παραμένουν ορατά για πολλές ημέρες.

Ο Γάλλος ιστορικός Jules Berger de Xivrey, στο βιβλίο του «Traditions Teratologiques», αναφέρεται σε κάποιο ελληνικό χειρόγραφο, που φερόταν ως επιστολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με το χειρόγραφο αυτό, ενώ οι στρατιώτες του Μακεδόνα Στρατηλάτη, κατά τη διάρκεια της πολυετούς εκστρατείας τους, έκοβαν κάποια θαυμαστά δέντρα, από τα οποία λάμβαναν με σπόγγους τα πολύτιμα «δάκρυά» τους, ξάφνου άρχισαν να μαστιγώνονται αγρίως από αόρατους δαίμονες. Όλοι οι υπόλοιποι έγιναν αυτήκοοι μάρτυρες του θορύβου που έκαναν τα αθέατα μαστίγια, αλλά, παράλληλα, έγιναν και αυτόπτες μάρτυρες των σημαδιών και των πληγών επάνω στα κορμιά τους. Μα, κανείς δεν μπόρεσε να δει ποιοι ήταν εκείνοι που βαστούσαν τα μαστίγια και προστάτευαν με αυτόν τον παράδοξο τρόπο τα θαυμαστά εκείνα δέντρα και τα πολύτιμα εκχυλίσματά τους.

Ίσως αυτή η δοξασία να προήλθε από τους αρχαίους μας προγόνους, οι οποίοι πίστευαν ότι τις μεσημβρινές ώρες, τα πνεύματα αναπαύονταν και πικρώς τιμωρούνταν, όσοι τάρασσαν την ησυχία τους. Οι Χριστιανοί, κατά τον Μεσαίωνα, έπλασαν τον Μεσημβρινό Δαίμονα, πιθανώς ορμώμενοι από έναν ψαλμό του Δαυίδ, στον οποίο γινόταν μνεία σε κάποιο «δαιμόνιο μεσημβρινό».

Επιπλέον, οι Νεράιδες, εκτός από το να λαβώνουν όσους τις αναστατώνουν ή αντιτίθενται στο θέλημά τους, πολλές φορές αρπάζουν και μεταφέρουν εναερίως στα σπήλαιά τους ωραίους νέους, με τους οποίους κατόπιν συζούν και συνδιάγουν τον βίο τους. Από αυτό προκύπτει ότι οι Νύμφες της αρχαίας μυθολογίας είναι και ψυχοπομποί. Έτσι, οι ομοιότητες, που παρουσιάζουν συχνά οι Νεράιδες με τις Άρπυιες, είναι αρκετή απόδειξη της εικασίας αυτής.

Συνεχίζεται…

Η είδηση δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «ΠΑΡΘΕΝΩΝ», στο τεύχος Δεκεμβρίου 1871…