Κατὰ τὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας, τὸ μόνο ἀνάχωμα καὶ ἡ μόνη δύναμη ποὺ μποροῦσε νὰ ἀνακόψει τὸ συνεχῶς διογκούμενο κύμα τοῦ ἀφελληνισμοῦ -ἀποτέλεσμα τῆς μακραίωνης σκλαβιᾶς, βίας καὶ παντοδαποὺς καταπίεσης τῶν Ρωμηῶν ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς κατακτητὲς- ἦταν οἱ ἅγιοι Νεομάρτυρες. Αὐτοὶ ἀναζωογονοῦσαν τὴν κλονιζόμενη πίστη τῶν συγχρόνων τους χριστιανῶν, ἐπισφραγίζοντας καὶ ἀνακαινίζοντάς την.

Τὰ Νεομαρτυρολογικὰ κείμενα, ὅπως αὐτὰ ποὺ συνέταξε ὁ Ἰωνάς, ὠφέλησαν πνευματικά τούς μοναχοὺς καὶ ταυτόχρονα συνέβαλαν στὴ διάσωση τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἡ συγγραφὴ καὶ ἡ ἀντιγραφὴ αὐτῶν, μαρτυροῦν τὴ μεγάλη συμβολὴ τῶν ἁγιορειτῶν μοναχῶν στὴ διατήρηση ἀκμαίου…τοῦ φρονήματος Ἑλληνισμοῦ καὶ Ὀρθοδοξίας.

Ἡ συμβολὴ τοῦ Ἁγίου Ὅρους στὴν ἀνάδειξη νεοφανῶν μαρτύρων τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι μεγάλη καὶ οὐσιαστική. Τουλάχιστον τὸ ἕνα τρίτο αὐτῶν εἶναι Ἁγιορεῖτες ἢ πνευματικὰ τέκνα Ἁγιορειτῶν πατέρων. Οἱ τελευταῖοι, ὅπως ὁ Ἰωνὰς ὁ Καυσοκαλυβίτης, ὄχι μόνο ἐξέθρεψαν καὶ ἂνδρωσαν πνευματικά τούς νεοφανεῖς μάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ ἀκολούθως προέβαλαν τοὺς ἀγῶνες τους συστηματικά, πρὸς ὄφελος τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ.

Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ μοναχοῦ Παταπίου Καυσοκαλυβίτου «Ἁγιασμένες μορφὲς τῶν Καυσοκαλυβίων»