Πήραν το όνομά τους από τον Μυρμιδόνα, υιό του Δία και της Ευρυμέδουσας, σύμφωνα με τον μύθο. Ο ίδιος μύθος αναφέρει ότι ο Δίας για να ζευγαρώσει με την εν λόγω πριγκίπισσα μεταμορφώθηκε σε μυρμήγκι από όπου και η ονομασία των απογόνων τους όπως αναφέρει το
Άλλη εκδοχή πάντως θέλει τους Μυρμιδόνες να κατάγονται από την Αίγινα, ενώ μια τρίτη και πιθανότερη τους θέλει απογόνους του Θεσσαλού άρχοντα Μυρμιδόνα που νυμφεύθηκε την θυγατέρα του βασιλιά της Θεσσαλίας. Ο Πηλέας, ο πατέρας του Αχιλλέα δεν ήταν ντόπιος αλλά μετοίκησε στην Φθία. Οι Μυρμιδόνες θεωρούντο εξαιρετικά πιστοί και υπάκουοι στους ηγέτες τους ώστε ο όρος Μυρμιδόνας να ταυτίζεται με την σημερινή έννοια του ρομπότ.
Οι Μυρμιδόνες όμως έγραψαν ιστορία στον Τρωικό Πόλεμο. Ήταν οι περίφημοι Μυρμιδόνες του Αχιλλέα. Οι Μυρμιδόνες ήταν οπλισμένοι, με στρογγυλή ασπίδα, δόρυ, ακόντιο και σπαθί, κράνη και θώρακες. Οι Μυρμιδόνες ήταν επίλεκτο τμήμα, όχι γιατί έφεραν πρωτοποριακά για την εποχή όπλα, αλλά λόγω της επιθετικής τακτικής που χρησιμοποιούσαν, εμπνευσμένοι από τον άριστο πολεμιστή αρχηγό τους.
Κατά τη διάρκεια του δεκαετούς πολέμου με την Τροία και τους συμμάχους της, οι Μυρμιδόνες κυρίευσαν και λεηλάτησαν συνολικά 23 συμμαχικές των Τρώων πόλεις. Ο Αχιλλέας ήταν ο ήρωας που προκάλεσε τις μεγαλύτερες απώλειες στο αντίπαλο στρατόπεδο. Οι Μυρμιδόνες πάντως πολεμούσαν όπως και οι λοιποί Αχαιοί μαχητές, αλλά αιφνιδίαζαν τον αντίπαλο με την ορμή τους, στηριζόμενοι στην ταχεία, ορμητική επίθεση για να διασπάσουν τους αντιπάλους.
Αν οι τελευταίοι δεν διέθεταν την απαραίτητη εκπαίδευση, συνοχή και ψυχραιμία ήταν βέβαιο ότι θα παρασύρονταν από την έφοδο των Μυρμιδόνων. Στην Ιλιάδα άλλωστε γίνεται εύκολα αντιληπτό το πόσο εκτιμούσαν και πόσο έτρεμαν οι Τρώες τους Μυρμιδόνες και των αρχηγό τους, τον Αχιλλέα, παρά το γεγονός ότι ήσαν λίγοι -μόλις 2.500 άνδρες, βάσει της Ιλιάδας.
Η αξία τους όμως ήταν αντιστρόφως ανάλογη του αριθμού τους και φάνηκε όταν ο Αχιλλέας αποσύρθηκε ο ίδιος και τους απέσυρε από τις μάχες. Στην Ιλιάδα περιγράφεται η επική τους αντεπίθεση με επικεφαλής τον Πάτροκλο που έσωσε τους Αχαιούς αλλά στοίχισε τη ζωή στον γενναίο εξάδελφο του Αχιλλέα.
Η επίθεση του Πατρόκλου θα πρέπει μάλλον να ιδωθεί ως εξαιρετικά παράτολμη κίνηση, προσεγγίσουζα τα όρια της αυτοθυσίας, η οποία σκοπό είχε το κέρδος χρόνου περισσότερο, εν όψη της αφίξεως και των λοιπών αχαϊκών δυνάμεων και της συγκεντρωτικής αντεπιθέσεως των Αχαιών.
Η έλευση της νύκτας επέφερε ανακούφιση στο αχαϊκό στρατόπεδο. Ο Αχιλλεύς διατάσσει να περιποιηθούν το σώμα του νεκρού Πατρόκλου και συγκαλεί πολεμικό συμβούλιο, το οποίο του παραδίδει και την αρχιστρατηγία για την επερχόμενη τέταρτη και τελευταία της Ιλιάδας μάχη.
Οι Τρώες επιχείρησαν να αμυνθούν επί στενού μετώπου, όπου η αριθμητική υπεροχή των πολεμίων σε τίποτα δεν θα τους ωφελούσε. Έταξε λοιπόν τον στρατό του στην τοποθεσία μεταξύ του λόφου του νέου Ιλίου και της αριστερή όχθης του Σκαμάνδρου ποταμού. Απέναντι τους στάθηκαν οι Αχαιοί, παραταγμένοι σύμφωνα με τα κελεύσματα του Αχιλλέως.
Απέναντι ο Αχιλλέας εφάρμοσε ένα απλό στη σύλληψη μα και αμπρό στην εφαρμογή του σχέδιο με κέντρο βάρους τους Μυρμιδόνες του. Στόχος του πρώτου των Αχαιών πολεμιστή δεν ήταν η σε όλη την έκταση του εχθρικού μετώπου άσκηση πίεσης, αλλά η διάσπασή του σε προεπιλεγμένο σημείο του. Ο Αχιλλεύς δεν σκόπευε να φθείρει τον στρατό του με άσκοπες επιθέσεις.
Θα συγκέντρωνε τις δυνάμεις του κατά του εχθρικού κέντρου και θα απασχολούσε απλώς τα αντίπαλα κέρατα. Σε περίπτωση που επιτύγχανε διάσπαση του εχθρικού μετώπου, το αριστερό τρωικό κέρας θα παγιδεύονταν μεταξύ του Σκαμάνδρου και του Ξάνθου ποταμού και των αχαϊκών δυνάμεων και θα αφανίζονταν.
Οι Τρώες, ασυνήθιστοι στην νέα τακτική, πολέμησαν μεν γενναία, αλλά δεν κατόρθωσαν να κρατήσουν αρραγές το μέτωπό τους. Ύστερα από σφοδρό αγώνα το κέντρο τους διασπάστηκε και οι μεν άνδρες οι οποίοι συγκροτούσαν το δεξιό κέρας, με επικεφαλής τον Έκτορα, τράπηκαν σε φυγή προς την πόλη, οι δε άτυχοι του αριστερού κέρατος, παγιδεύτηκαν μεταξύ των αχαϊκών δοράτων και των ποταμών και κατασφάχτηκαν.
Ο Έκτωρ, μάλλον στην προσπάθεια του να ανασυγκροτήσει τα πανικόβλητα τμήματά του μονομάχησε με τον Αχιλλέα και βρήκε τον θάνατο, με το δόρυ του Αχιλλέως να του σκίζει τον λαιμό. Με τον θάνατο και του Έκτορα τελειώνει και η διήγηση της Ιλιάδας, η αφορούσα τις πολεμικές κινήσεις των εμπολέμων. Την σκυτάλη της διηγήσεως παίρνουν τώρα τα Έπη Αιθιοπίς, Μικρά Ιλιάς και Ιλίου Πέρσις.
