Ένας Γερμανός και ένας Αμερικανός επιστήμονας τιμώνται με το φετινό Νόμπελ Χημείας για την «ασύμμετρη οργανική κατάλυση» που χρησιμοποιείται ευρέως στη φαρμακευτική έρευνα.
Όπως ανακοίνωσε την Τετάρτη η επιτροπή των βραβείων στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Σουηδίας, το βραβείο και το χρηματικό έπαθλο που το συνοδεύει, ύψους σχεδόν ενός εκατομμυρίου ευρώ, θα απονεμηθεί στον Μπένζαμιν Λιστ του γερμανικού Ινστιτούτου «Μαξ Πλανκ» και τον Ντέιβιντ ΜακΜίλαν του Πρίνστον «για την ανάπτυξη της ασύμμετρης οργανοκατάλυσης».
Νόμπελ Φυσικής 2021: Αυτοί οι επιστήμονες κερδίζουν το βραβείο
Οι καταλύτες, ουσίες που ελέγχουν και επιταχύνουν χημικές αντιδράσεις χωρίς να αναλώνονται, παίζουν κρίσιμο ρόλο στην παραγωγή νέων μορίων για κάθε χρήση.
Για πολύ καιρό, οι χημικοί πίστευαν ότι υπάρχουν μόνο δύο είδη καταλυτών, τα μέταλλα και τα βιολογικά ένζυμα. Οι δύο φετινοί νομπελίστες ανακάλυψαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο, ένα τρίτο είδος, την ασύμμετρη οργανοκατάλυση, η οποία βασίζεται σε μικρά οργανικά μόρια.
«Πολλοί έχουν αναρωτηθεί γιατί δεν το σκεφτήκαμε νωρίτερα» σχολιάζει στην ανακοίνωση των βραβείων ο Γιόχαν Άγκβιστ, πρόεδρος της Επιτροπής Χημείας των Νόμπελ.
Οι οργανικοί καταλύτες προσφέρουν ένα σταθερό πλαίσιο ατόμων άνθρακα πάνω στο οποίο μπορούν να συνδεθούν οι χημικές ομάδες που αντιδρούν για το τελικό προϊόν. Οι καταλύτες αυτοί αποτελούνται από στοιχεία όπως ο άνθρακας, το οξυγόνο, το θείο ή ο φώσφορος, κάτι που σημαίνει ότι είναι φθηνότεροι και πιο φιλικοί στο περιβάλλον σε σχέση με τους μεταλλικούες καταλύτες.
Νόμπελ Ιατρικής: Στους Ντέιβιντ Τζούλιους και Αρντέμ Παταπουτιάν
Η ευρεία αξιοποίηση των οργανικών καταλυτών οφείλεται κυρίως στην ικανότητά τους για ασύμμετρη κατάλυση. Ορισμένες χημικές αντιδράσεις δίνουν προϊόντα που εμφανίζονται σε δύο μορφές, οι οποίες είναι κατοπτρικά είδωλα η μία της άλλης, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τα δύο χέρια μας.
Πολλές φορές μόνο από τις δύο μορφές είναι επιθυμητή, ιδιαίτερα στην παραγωγή φαρμάκων.
«Η οργανοκατάλυση έχει εξελιχθεί με εντυπωσιακή ταχύτητα από το 2000 ως σήμερα» καταλήγει η ανακοίνωση. «Οι Μπένζαμιν Λιστ και Ντέιβιντ ΜακΜίλαν παραμένουν ηγέτες του πεδίου και έχουν δείξει ότι οι οργανικοί καταλύτες προσφέρουν αναρρίθμητες χημικές αντιδράσεις».
